گروه بورس سمیرا ابراهیمی
صحبت از معاملات الگوریتمی در بورس، یکی دو سال است که ادبیات سرمایه‌گذاری فعالان بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار داده است. بطور کلی معاملات الگوریتمی به معنای استفاده از برنامه‌های نوشته شده کامپیوتری برای ورود سفارش‌های معاملاتی در بازارهای مالی است. یک یا چند الگوریتم در انتخاب و اعمال این سفارش‌ها از جنبه‌های مختلف مانند زمانبندی، قیمت یا حجم آن تصمیم می‌گیرند. درهنگام استفاده از الگوریتم‌ها برای انجام سفارش‌های خرید و فروش بدون دخالت انسان انجام می‌شود. این نسل از سیستم‌های معاملاتی که در سطح بین‌الملل و بورس‌های بزرگ در حال استفاده هستند، نه تنها منافع معامله گران حقیقی و خرد را تامین می‌کنند، بلکه استفاده گسترده‌ای در بانک‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند.
آمار ارایه شده درخصوص استفاده از الگوریتم‌ها و راهبردهای الگوریتمی در دنیا و بورس‌های پیشرفته، حکایت از توسعه کمی و کیفی در این حوزه دارد. زیرا این آمار بیان می‌کند که استفاده ازسیستم‌های معاملات الگوریتمی تا بیش از 80 درصد حجم کل معاملات حکایت پیشرفت کرده است. بنابراین در آینده‌ای نزدیک، ممکن است کسانی که به مفاهیم معاملات الگوریتمی آشنایی ندارند، دیگر به راحتی قادر به ادامه فعالیت در بازارهای مالی نباشند.
هم‌اکنون در سطح بازار سرمایه ایران، چندین استارتاپ با ماهیت الگوریتم تریدری در حال فعالیت هستند که برخی از آنها توانستند محصول مناسبی نیز به بازار ارایه کرده و سرمایه‌گذار جذب کنند. توجه به این نکته ضروری است که وقتی یک استارتاپ بتواند در مراحل ثانویه تولید محصول سرمایه‌گذار جذب کند، به این معناست که محیط بازار، محصول آن استارتاپ را پذیرفته و امکان موفقیت آن نسبت به امکان شکست آن غالب است.
حامدی حدادی، یکی از فعالان استارتاپی فعال در حوزه الگوریتم تریدرها، در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: در حال حاضر الگوریتم‌های معاملاتی می‌توانند در حوزه اوراق درآمد ثابت، سهام، حق تقدم سهام، اختیار معامله و حتی آتی سکه در بورس، فرابورس و بورس کالا فعال باشند. وظیفه سیستم الگوریتم تریدری نیز آن است که معاملات خودکار در بازار را ایجاد کند و با مدیریت آن به استفاده‌کنندگان از این ابزارها سود بیشتری نسبت به معاملات سنتی برساند.
وی افزود: آن‌طور که اطلاعات جمع‌آوری شده ما نشان می‌دهد، وضعیت معاملات الگوریتمی حال حاضر بازار حاکی از ان است بیش از هزار کد معاملاتی مختلف به صورت الگوریتمی معامله انجام می‌دهند. اما به لحاظ حجم معاملات، کمتر از 1 درصد از حجم معاملات کل بازار است. در همه کشورها معاملات الگوریتمی با سرعت بالایی رشد کرده و در ایران نیز امیدواریم سرعت این رشد بالا باشد. بنابراین خوشبینی در این بازار وجود دارد، زیرا با شرکت‌های مختلف سرمایه‌گذاری در بازار که کار می‌کنیم، می‌بینیم معاملات سنتی دیگر به اندازه کافی به آنها بازدهی نمی‌دهد و به دنبال بازدهی بیشتر هستند. دلیل آن هم این است که امروز همه از اکسل استفاده می‌کنند و ترجیح می‌دهند از ابزار هوشمند بیشتری در این حوزه بهره مند شوند.
خطای زیان کمتر از 2 صدم درصد
این فعال حوزه معاملات الگوریتمی همچنین افزود: نگاهی به یک بسته معاملاتی از وضعیت بازدهی معاملات الگوریتمی نشان می‌دهد که از 49 نوبت معاملاتی، تنها 2 صدم درصد زیان داشته است و مابقی موقعیت معاملاتی، به صورت سود آور بوده است. این درحالی است که اگر یک تریدر در بازار موفقیت بیش از 70 درصد در معاملات خود داشته باشد، به عنوان یک معامله‌گر حرفه‌ای شناخته می‌شود. به گفته حدادی الگوریتم تریدرها از لحاظ اتصال به هسته معاملاتی، مشکلی ندارد. زیرا نهاد ناظر و مدیر بازار برای تقویت استارتاپ‌های بازار سرمایه و نوآوری در این حوزه کمک می‌کنند و عزم جدی برای رشد استارتاپ‌های این حوزه وجود دارد.
بازارگردانی سردمدار
توسعه الگوریتم تریدینگ
میثم مقدم، دیگر فعال بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: الگوریتم تریدینگ به این مفهوم است که یک الگوریتم به هسته معالات متصل می‌شود و به صورت خودکار، معامله انجام می‌دهد. این نوع معاملات به صورت معاملات فیوچرز، ارزهای بین‌المللی و سهام در دنیا در حال انجام است. اکنون بیش از 80 درصد از معاملات فارکس به صورت الگوریتمی انجام می‌شود، اما در ایران هنوز نوپایی این حوزه مشاهده می‌شود. در دنیا شرط اول برای اخذ موقعیت بازارگردانی، این است که بازارگردانی به صورت الگوریتمی انجام شود. اما در ایران چنین قانونی وجود ندارد. بازارگردانی الگوریتمی نقشی حیاتی در سلامت و کارایی بازارهای مالی دارد و در کنار کاهش هزینه‌های مربوط به اجرای معاملات، باعث کاهش نوسان و هیجانات، بهبود فرآیند قیمت گذاری و کیفیت در معاملات می‌شود. این کار به نوعی از شفافیت بازار حمایت می‌کند و باعث افزایش رضایت سهامداران از هر معامله خواهد شد.
او افزود: البته الگوریتم تریدینگ در ایران صنعت جدیدی است و آزمون و خطای فراوانی در پیش دارد. با این حال شروع این کار از بازار گردانی‌ها می‌تواند مثمر ثمر باشد. البته هنوز بطور کامل مشکلات زیرساختی حل نشده و اخذ (API) اطلاعات هسته معاملات برای الگوریتم تریدرها مشکلاتی به همراه می‌آورد.
هوش مصنوعی خطای انسانی معامله را
حذف می‌کند
یکی از مهم‌ترین مواردی که در مسیر توسعه سیستم‌های الگوریتم تریدینگ دیده می‌شود، استفاده از هوش مصنوعی برای بهبود کارکرد آنهاست. علی شیری، کارشناس حوزه هوش مصنوعی و الگوریتم تریدینگ در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: فعالان بازار بورس همواره بسیار هیجانی عمل می‌کنند، گاهی از روی طمع خرید می‌کنند و گاهی به اشتباه با ترس فراوان موقعیت فروش می‌گیرند. همچنین محدودیت‌های انسانی، امکان مانیتور کردن کل بازار و سرعت عمل به موقع را در خرید و فروش را از افراد می‌گیرد. راهکاری که در چند سال اخیر فعالین بازار با کمک دانشمندان برای کنترل هیجانات و رفع محدودیت‌های انسانی استفاده از هوش مصنوعی و طراحی الگوریتم‌های معاملاتی بر پایه هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی این امکان را فراهم می‌کند تا معاملاتی مطمئن‌تر بر پایه ریاضیات انجام شود.
او افزود: هوش مصنوعی تصمیمات خرید و فروش را بر پایه ریاضیات می‌گیرد و لذا هیجانات ناشی از نوسان لحظه‌ای نمی‌تواند تاثیری در تصمیم گرفته شده بگذارد. در واقع هوش مصنوعی می‌تواند در کسری از ثانیه کل بازار را مورد بررسی قرار دهد و تصمیم‌گیری کند. حال انکه همانطور که گفته شد معامله گران به دلیل محدودیت انسانی چنین امکانی را ندارند. استراتژی که هوش مصنوعی در معاملات خود اتخاذ می‌کند بستگی به ذهنیت طراح آن دارد که در طول تحقیق و طراحی چه نکاتی را مد نظر قرار داده است.
