سونیا یاسی کارشناس بورس کالا
زعفران یکی از اقلام مهم صادرات غیر نفتی کشور است که قیمت آن تحت تاثیر عوامل گوناگونی است. بازار زعفران در طول زمان همواره با نوسانات قیمتی مواجه بوده است و این موضوع به یکی از دغدغه‌های فعالان بازار زعفران تبدیل شده است. همانطور که می‌دانیم؛ از اصلی‌ترین کارکردهای بورس‌های کالایی رفع نگرانی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کالاهای مختلف درباره نوسان‌های شدید قیمتی و کاهش ریسک بازار است و این مهم با به کارگیری ابزارهای مشتقه‌یی همچون قراردادهای آتی امکان‌پذیر است. در این میان بررسی و شناخت عوامل موثر بر قیمت زعفران از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است که در این مقاله سعی شده است تا با دسته‌بندی و بررسی عواملی که بر قیمت زعفران اثر گذار هستند از قبیل نوسانات نرخ ارز، تقاضای جهانی و داخلی، عرضه زعفران، قوانین و مقررات حاکم بر بازار زعفران، تعرفه‌های گمرکی کشورهای واردکننده و میزان عرضه کشورهای رقیب تا حد زیادی دلایل نوسانات قیمتی این محصول را مورد بررسی قرار داد.
عوامل موثر بر قیمت زعفران
نوسانات نرخ ارز، تقاضای جهانی و داخلی زعفران، عرضه زعفران، قوانین و مقررات، تعرفه‌های گمرکی کشورهای واردکننده زعفران،میزان عرضه کشورهای رقیب در بازار
نوسان نرخ ارز
ایران با تولید بیش از ۹۰ درصد از زعفران جهان، تولیدکننده برتر این محصول است و علاوه بر آن بخش عمده محصول زعفران ایران صادر می‌گردد (مطابق آمار اتاق بازرگانی در سال ۹۶میزان کل صادرات زعفران کشور ۲۰۷ تن به ارزش ۲۹۰ میلیون دلار بوده است.) لذا هر گونه نوسان نرخ ارز در کشور، قیمت این کالا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. همچنین نوسانات نرخ ارز در بلندمدت اثرات مثبتی بر تقاضای صادرات ایران داشته است؛ مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که نرخ ارز در مقایسه با سایر متغیرها، بیشترین تاثیر را بر قیمت‌های صادراتی زعفران داشته است.
تقاضای جهانی و داخلی زعفران
با توجه به اینکه تقریباً ۸۰ درصد زعفران تولیدی کشور صادر می‌گردد از این رو بدیهی است تغییرات نرخ ارز، هزینه حمل و نقل هوایی که عمده محصول بدین وسیله صادر می‌گردد، سیاست‌های تعرفه‌یی کشورهای واردکننده و تحولات مربوط به صنایع مرتبط با زعفران در این کشورها به عنوان بخشی از عوامل تعیین‌کننده قیمت‌های صادراتی بر میزان تقاضای آنها برای صادرات زعفران تاثیرگذار خواهد بود. از طرفی دیگر با توجه به اینکه زعفران در بسیاری از کشورها به عنوان یک کالای لوکس در نظر گرفته می‌شود بنابراین در صورت وقوع بحران‌های جهانی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان خارجی، تقاضا برای این محصول و قیمت آن تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
عرضه زعفران
شرایط جوی
شرایط جوی و آب و هوایی یکی از عوامل موثر بر قیمت زعفران در بازار است. پیاز زعفران به سرما حساس بوده و از این رو در صورت برودت هوا، یخ زدگی یا سرمازدگی با توجه به صدمه دیدن پیاز زعفران، میزان عرضه این محصول در بازار کاهش یافته و در نتیجه قیمت آن در بازار افزایش خواهد یافت. علاوه بر این، وقوع خشکسالی نیز با وجود اینکه زعفران به آب کمی نیاز دارد، در پاره‌یی از موارد به کاهش عرضه و در نتیجه افزایش قیمت محصول منجر گردیده است.
یارانه‌ها و بیمه‌های کشاورزی
فعالیت‌های کشاورزی به دلیل متغیر بودن شرایط جوی و محیطی، فعالیتی همراه با ریسک محسوب شده و همواره تولیدکنندگان با خسارات ناشی از حوادث قهری و بلایای طبیعی رو به رو هستند که موجب می‌شود همواره نگران عملکرد اقتصادی و بازپرداخت هزینه‌های مختلف باشند. بیمه محصولات کشاورزی کمک می‌کند تا کشاورزان برنامه‌های مدیریتی و استراتژی‌های پایدارتری را برای کاهش ریسک به کار ببرند. این امر موجب ایجاد امنیت تولید و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی می‌شود.
قیمت زمین و دسترسی به آب
این گیاه تنها دوبار در سال، اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی)، به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. هر چه قیمت زمینی که زعفران در آن کشت می‌شود بالاتر باشد، قیمت محصول زعفران هم بالاتر خواهد بود.
نهاده‌های کشاورزی
قیمت نهاده‌های کشاورزی مانند انواع کودهای شیمیایی و حیوانی، مواد دفع و کنترل آفات، ماشین آلات کشاورزی و نیروی کار در قیمت این محصول و در نتیجه عرضه آن موثر است. با وجود سختی کار برداشت زعفران، با وجود پیشرفت‌های زیاد تکنولوژی، محصول زعفران هنوز در تمامی ابعاد به صورت سنتی اداره می‌شود. کاشت، داشت، برداشت و حتی روش خشک کنی محصول زعفران نیز سنتی است.
