گروه بورس
این روزها بحث نسبتا داغی درباره دستورالعمل جدید افشای اطلاعات ناشران بورسی و فرابورسی همچنین روش تعلیق نمادها در میان فعالان بازار سهام صورت گرفته است. تعدادی از فعالان بازار سهام انتقاداتی نه چندان جدی به رویه‌های جدید انتشار اطلاعات و رفت و آمد نمادها وارد کرده‌اند. حالا اما بحث‌ها به جایی رسیده است که بورس‌بازان بعضا علت افت قیمت‌های سهام در روزهای اخیر را رویکرد جدید سازمان بورس و اوراق بهادار و دستورالعمل جدید معاملات و افشای اطلاعات دانسته‌اند.
این درحالی است که به نظر می‌رسد رویکرد سازمان در طراحی دستورالعمل جدید، اصولی و حرفه‌یی بوده است. در همین راستا روز گذشته «تعادل» در گزارشی تحت عنوان «هراس بی‌اساس از یک رویه» به بررسی دستورالعمل جدید پرداخت. اما به نظر می‌رسد هنوز محتوای دستورالعمل جدید توسط برخی فعالان بعضا سرشناس بازار سهام مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد. همین موضوع سبب شده است «تعادل» این بار سراغ مقامات سازمان بورس رفته و توضیحات آنان را درباره انتقادات مربوط به دستورالعمل جویا شود.
ماجرای پیش‌بینی سود هر سهم
همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «تعادل» اشاره شده بود در ابتدای هفته در سایت TSETMC اعداد مربوط به سود هر سهم(EPS) و نسبت قیمت به درآمد(P بر E) برای هر نماد تغییر کرد. دلیل این موضوع تغییر روش محاسبه نسبت قیمت به درآمد سهام شرکت‌هاست. تا پیش از این سود هر سهم که در مخرج کسر نسبت قیمت به درآمد قرار می‌گرفت از گزارش پیش‌بینی سود هر سهم شرکت‌ها استخراج می‌شد. درحال حاضر اما از آنجا که قرار است گزارش پیش‌بینی سود شرکت‌ها دیگر منتشر نشود، عددی که در مخرج کسر قرار می‌گیرد، نمی‌تواند از جنس پیش‌بینی باشد.
روز شنبه شرکت بورس طی اطلاعیه‌یی در قالب پیام ناظر بازار درخصوص مبنای محاسبه نسبت P/E پس از حذف EPS اعلام کرد از روز شنبه مورخ 9دی 96 مبنای اعلام سود(زیان) خالص هر سهم(EPS) بر اساس آخرین سود(زیان) محقق شده شرکت‌ها در سال مالی گذشته است. این موضوع اعتراض برخی فعالان بازار سهام را در پی داشت. تا حدی که روز گذشته برخی حتی دلیل ریزش شاخص بورس را همین موضوع تلقی کردند! این اعتراضات سبب شد که سازمان بورس نگرش مترقی‌تر سود محقق شده در 12ماهه گذشته را به جای سود محقق شده در سال مالی قبل جایگزین مبنای محاسبات کند. در واقع از این به بعد قرار است مخرج کسر نسبت قیمت به درآمد با سود هر سهم 12ماه گذشته شرکت پر شود.
تا پیش از این شرکت‌ها مجبور بوده‌اند در ابتدای هر سال مالی گزارش پیش‌بینی سود هر سهم خود را بر پایه مفروضاتی ارائه کنند. در میانه‌های سال مالی اگر تغییری در مفروضات پیش‌بینی سود ایجاد می‌شد، شرکت‌ها موظف به تعدیل پیش‌بینی سود هر سهم می‌شدند و چنانچه این تعدیل با اهمیت تلقی می‌شد(دارای انحراف بیش از 20درصدی از پیش‌بینی قبلی) نماد متوقف می‌شد. پس از آن شرکت‌ها باید دلایل تعدیل پیش‌بینی را طی اطلاعیه‌یی شفاف‌سازی می‌کردند. چنانچه اختلاف نظری بین شرکت و سازمان درباره پیش‌بینی سود به وجود می‌آمد، توقف نماد مطول می‌شد و اصل نقدشوندگی بازار سهام زیر سوال می‌رفت. حالا اما با حذف گزارش پیش‌بینی سود، دلیلی برای توقف نماد از این بابت وجود نخواهد داشت. در این میان تغییر روش محاسبه نسبت P بر E با حذف گزارش پیش‌بینی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. در بورس‌های معتبر جهان نیز نسبت قیمت به درآمد اغلب به طور پیش‌نگر و براساس آنچه واقعا محقق شده، صورت می‌پذیرد. حال سازمان بورس نیز تصمیم گرفته است مبنای محاسبه نسبت قیمت به درآمد را سود محقق شده قرار دهد. با این وجود و در کمال تعجب چهره‌های سرشناسی در بازار سرمایه از این اقدام سازمان بورس انتقاد کرده‌اند.
محسن خدابخش، رییس اداره نظارت بر بازارها در این باره به «تعادل» گفت: هر تغییری در هر دوره‌یی موافقان و مخالفان خاص خود را دارد و طبیعی است هر تغییری با مخالفت مواجه شود. اما سوال من در این باره این است اینکه مبنای محاسبه نسبت قیمت به درآمد تغییر کند، آیا سودآوری شرکت‌ها دچار تغییر می‌شود؟ پاسخ ساده است، قطعا خیر. فعالان بازار سهام اصولا پیش از این نیز سودآوری شرکت‌ها را مورد توجه قرار می‌دادند. علاوه بر آن EPS و نسبت P/E درحال حاضر حذف نشده است. تنها روش محاسبه آن تغییر کرده است و از روش پیش‌نگر به روش عقب‌نگر تغییر ماهیت داده است. حالا این تحلیلگران و فعالان بازار سهام هستند که باید آینده سودآوری شرکت‌ها را تخمین بزنند.
با این وجود، برخی فعالان بازار معتقد هستند که با حذف گزارش پیش‌بینی سود، فعالان بازار بخشی از مفروضات منطقی لازم برای تحلیل را از دست می‌دهند. در این باره باید توجه داشت که فرهنگ نادرست سهامدارای دیر یا زود باید تغییر کند. این پدیده در بازار سهام که افراد بدون بررسی‌های لازم اقدام به خرید سهام می‌کنند در نوع خود جالب توجه است. این درحالی است که همین افراد اگر در هر بازار دیگری در مقام خریدار ظاهر شوند، ابتدا درباره تمام زیر و بم‌های آنچه درحال خرید آن هستند، کسب اطلاعات می‌کنند.
بررسی‌ها نشان داده است نخستین پیش‌بینی سود شرکت‌ها در سال‌های گذشته نسبت به آنچه در واقع محقق شده، انحراف قابل توجهی داشته است. خدابخش در این باره بیان کرد: در سال‌های گذشته با توجه به انحراف قابل توجه پیش‌بینی سود نسبت به آنچه در عمل محقق شده است، چنانچه فعالان بازار سهام با اتکا به این اطلاعات اقدام به خرید سهام می‌کردند بدون شک به مسیر نادرستی پا گذاشته بودند. بنابراین چه ضرورتی وجود دارد که شرکت‌ها اقدام به پیش‌بینی سود کنند؟ رویکرد سازمان بورس در رابطه با توسعه بازار سهام این است که با ورود افراد غیرحرفه‌یی به بازار سهام، فرآیند توسعه بازار به خطا رفته است. اگرچه سرمایه‌گذاری در بورس برای همه افراد آزاد است اما باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری در بازار سهام بدون کسب اطلاعات کافی زیانبار خواهد بود بنابراین بهتر آن است که افراد غیرحرفه‌یی به طور غیرمستقیم و با استفاده از ابزارهای موجود وارد بازار سهام شوند.
خدابخش در پاسخ به اینکه برخی افراد زیرساخت‌های بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را کافی نمی‌دانند، گفت: درحال حاضر امکانات لازم برای کسب اطلاعات از طریق شرکت‌های پردازش اطلاعات و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری همچنین خرید سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری مهیاست.
درست مانند سایر بورس‌های معتبر جهان اصولا لازم نیست اگر کسی آشنایی کافی با بازارهای مالی ندارد مستقیما وارد بازار سهام شود. برخلاف آنچه عنوان می‌شود، زیرساخت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس تهران مهیاست.
این مقام مسوول در ادامه گفت: درخصوص محاسبه P/E و نمایش در سایت‌های بازار سرمایه، روش TTM مد نظر بوده و با فراهم‌سازی داده‌های مرتبط با 12ماهه گذشته در روزهای آینده P/E بر این اساس نمایش داده خواهد شد و با ارائه گزارشات تفسیری مدیریت نیز تحلیلگران و سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به محاسبه EPS و به تبع آن محاسبه P/E اقدام کرده و براساس گزارشات فروش ماهانه نیز تخمین دقیق‌تری درخصوص وضعیت سودآوری شرکت‌ها داشته باشند. به عنوان مثال اگر شرکتی گزارشات 9ماهه را ارائه دهد، سود و زیان این دوره 9ماه با سود و زیان 3ماهه آخر سال مالی قبل جمع و براساس آن P/E محاسبه می‌شود. از آنجا که عمده فعالیت اکثر شرکت‌ها مبنی بر فروش بوده و گزارشات فروش نیز به صورت ماهانه افشا می‌شود، تحلیلگران می‌توانند با توجه به گزارش فروش، تغییرات در EPS را نیز تحلیل کنند. نکته اساسی که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه باید مورد توجه قرار دهند این موضوع است که با تغییر در نحوه محاسبه P/E شرکت‌ها تغییری در سود یا زیان شرکت ایجاد نمی‌شود و همواره در خرید و فروش‌ها تحلیل‌هایی که ناشی از اطلاعات افشا شده ناشران و صورت‌های مالی آنهاست باید مد نظر قرار گیرد.
نقد شوندگی هدف اصلی
نکته دیگری که این روزها فعالان بازار سهام را هراسان کرده است، فرآیند تعلیق نمادها و علامتی است که در مقابل نماد برخی شرکت‌ها در سایت کدال و TSETMC قرار گرفته است. بر این اساس 96 نماد بورسی و 25 نماد فرابورسی در لیست نمادهای مشمول فرآیند تعلیق قرار گرفته‌اند. این موضوع اعتراض فعالان بازار سهام را در شبکه‌های اجتماعی مجازی به دنبال داشت. در واقع بورس‌بازان نگران توقف احتمالی نمادهای مذکور هستند. گفتنی است که نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز و قابل توجهی در این لیست حاوی 121نماد قرار گرفته‌اند. اما نگرانی بورس‌بازان در این باره تا حدودی بی‌اساس به نظر می‌رسد و ناشی از عدم مطالعه دستورالعمل جدید است. خدابخش در ادامه و در این رابطه گفت: از میان شرکت‌هایی که در لیست شمول فرآیند تعلیق قرار گرفته‌اند 20شرکت فقط برای تاخیر در ارائه گزارش ماهانه منتهی به پایان آذر ماه در این لیست قرار گرفته‌اند.
24شرکت نیز تنها به خاطر تاخیر در انتشار صورت‌های مالی 9ماهه منتهی به پایان آذر ماه در شمول این لیست هستند. اما جدا از آن فعالان معترض بازار بدون آنکه دستورالعمل را مطالعه کنند به این رویه اعتراض کرده‌اند. غافل از اینکه روند تعلیق نمادها 9تا 15ماه به طول خواهد انجامید و شرکت‌ها فرصت دارند در این مدت نقص افشای اطلاعات خود را جبران کنند. پس از آن نیز نمادها برای مدت نامعلوم متوقف نمی‌مانند بلکه در صورت تخلف مدیران، سهام شرکت‌ها در بازار پایه قابلیت معامله خواهد داشت. در کل در نظر داشته باشید مگر در مواردی که بحث‌های دادگاهی و خارج از بازار مطرح شود، نمادها متوقف نخواهند شد. رویکرد سازمان در این باره این بوده که حتی در موارد نقص افشای اطلاعات، سهام شرکت‌ها قابل معامله باشد و خللی در نقدشوندگی بازار ایجاد نشود.
در پایان محسن خدابخش در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است اعتراضات فعالان بازار سهام منجر به عقب‌نشینی سازمان از دستورالعمل جدید شود، گفت: دستورالعمل جدید تصویب شده و لازم‌الاجراست و سازمان به هیچ وجه قصد تغییر رویه این دستورالعمل را ندارد.
