در شرایطی که این روزها فضای عمومی کسب و کار کشورمان تحت تاثیر تبعات برآمده از کرونا دوره‌ای از سکون را طی می‌کند؛ برخی از تحلیلگران به این واقعیت اشاره دارند که اقتصاد ایران به‌خصوص در بخش‌های خرد و خانگی از این میزان انعطاف برخوردار است که بتواند در برابر چالش‌های اینچنینی رویکردی تازه و نوین را در پیش بگیرد و از شرایطی که تهدید آمیز به نظر می‌رسد راهکارهای جدید برای ایجاد فرصت‌های تازه ایجاد کند. کرونا در کنار تمامی فراز و نشیب‌هایی که از خود برجای گذاشت، نشان داد که برخی بازارهای خرد مانند صنایع دستی و مشاغل خانگی باید از فضای فیزیکی خارج شده و برای کاهش آسیبب‌پذیری وارد بازارهای جدیدی شوند که فعالیت و داد و ستد در آنها نه نیازمند حضور فیزیکی در بازار باشد و نه به رد و بدل کردن فیزیکی پول احتیاج داشته باشند. فرآیندی که در برخی استان‌ها که دامنه وسیعی از مشاغل خرد و خانگی در آنها وجود دارد در حال تجربه شدن است و می‌توان از این الگوهای موفق برای سایر نقاط کشور نیز استفاده کرد. استان‌هایی مانند مازندران، اصفهان، سیستان و بلوچستان و... تلاش می‌کنند تا با تبدیل تهدیدهای برآمده از کرونا به فرصتی برای بهبود شاخص‌های ارتباطی کسب و کار کوچک و متوسط، ارزش افزوده بیشتر و مشتریان افزون‌تری را به سمت محصولات تولید ده در این استان‌ها هدایت کنند.
این روند بعد از تعطیلی بازارها و مجتمع‌های اقتصادی شتاب افزون‌تری به خود گرفته است و صاحبان مشاغل خرد تلاش می‌کنند تا از طریق فضای مجازی روند عرضه و جذب مخاطب را دنبال کنند. ضرورتی که کارشناسان سال‌هاست از آن به عنوان شاه‌کلید رشد و پویایی بیشتر بنگاه‌های خرد یاد می‌کنند. این فرآیند در ابتدای امر برای عرضه محصولات ارایه شده از سوی فعالان حوزه صنایع دستی آغاز شد و در ادامه دامنه وسیعی از صاحبان مشاغل خرد و خانگی نیز با پیوستن به این نوع بازارچه‌های مجازی دوره جدیدی را برای پویایی این نوع مشاغل نوید دادند. با توجه به اهمیت موضوع و در مسیر پاسخگویی به دغدغه‌های صاحبان مشاغل خرد در روزهای پایانی سال سراغ دیدگاه‌های مسوولان استانی و کارشناسان اقتصادی رفتیم تا نوری به ابعاد پنهان برنامه‌هایی بتابانیم که برای بهبود شاخص‌های معیشتی صاحبان مشاغل خرد باید در دستور کار قرار بگیرد.
تلاش برای حفاظت از مشاغل
هرچند بازارهای مجازی سال‌هاست که در سطح استان‌های کشور ایجاد شده اما تا زمان ظهور کرونا، استقبال چندانی از این بازارچه‌های مجازی برای عرضه محصولات خرد و صنایع دستی نمی‌شد؛ معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران با اشاره به ضرورت استفاده از این بازارها می‌گوید: متاسفانه همواره بازارهای مجازی با وجود ظرفیت‌های بسیار و مشکلات کمتر هنوز از سوی هنرمندان صنایع دستی استان مورد استقبال قرار نگرفته است . حسین ایزدی کمتر آسیب‌پذیر بودن، هزینه پایین، دایمی بودن، دسترسی آسان، شعاع فروش گسترده و ارتباط بدون واسطه با مشتری را از مزایای بازارهای مجازی عنوان کرد و گفت: اما همواره هنرمندان صنایع دستی ما بر فروش سنتی و تکیه بر فروش نمایشگاهی عادت کرده‌اند. او شرایط کرونایی حاکم بر گردشگری و صنایع دستی را فرصتی مهم برای کوچ بازار فروش صنایع دستی به بازارهای الکترونیک و مجازی توصیف کرد و افزود: این ویروس می‌تواند تلنگری برای کوچ صنایع دستی به بازار مجازی باشد. معاون صنایع دستی مازندران با اشاره به اینکه تمامی زیرساخت‌های بازار مجازی در استان فعال است، افزود: در حال حاضر نرم‌افزار موبایلی برای بارگذاری اطلاعات تولیدات صنایع دستی، معرفی آنها و بازار فروش این تولیدات فعال بوده و هنرمندان می‌توانند به راحتی تولیدات خد را در این بازار به اشتراک بگذارند. ایزدی فعالیت در این بازارچه‌های مجازی را رایگان توصیف کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های این نرم افزارها قطع دست دلالان و برچیدن بساط واسطه‌گری در صنایع دستی مازندران است. او با اشاره به اینکه امروزه اغلب بازارها و خریدها در فضای مجازی انجام می‌شود، تاکید کرد: هنرمندان صنایع دستی نیز برای رسیدن به بازار فروش دایمی و کمتر
آسیب‌پذیر مجبور به فعالیت در این حوزه هستند. معاون صنایع دستی مازندران عصر خریدهای حضوری را روبه پایان توصیف کرد و گفت: با وجود اینکه تداوم بازارهای فیزیکی یک ضرورت است، اما حرکت به سوی بازار مجازی آینده فروش صنایع دستی را تضمین خواهد کرد.
استفاده از ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال
در همین خصوص معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه با بیان اینکه برآورد‌های اولیه خسارت حدود هزار میلیارد تومانی شیوع ویروس کرونا به اقتصاد استان را نشان می‌دهد، گفت: کمیته اقتصادی کرونا در کرمانشاه تشکیل می‌شود. این خبری است که هدایت حاتمی در جلسه کارگروه اشتغال و سرمایه‌گذاری استان کرمانشاه آن را مطرح می‌کند و با اشاره به تاثیر روانی، اجتماعی و اقتصادی شیوع ویروس کرونا، اظهار کرد: با شیوع کرونا مشاغل خرد و کارگاهی و واحدهای تولیدی از چند جبهه متحمل فشار شدید هستند که کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش تولید برخی کالاها، مشکلات سیستم حمل و نقل، مشکلات بخش توزیع، افزایش مراقبت‌ها که هزینه تمام شده را بالا می‌برد از مهم‌ترین این موارد است.به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه، اصناف نیز که در این ایام باید اوج درآمدزایی را می‌داشتند، اکنون با کاهش قابل توجه فروش مواجهند.حاتمی با بیان اینکه پیامد‌های اقتصادی کرونا زنجیروار به سایر بخش‌ها نیز منتقل شده، عنوان کرد: برخی از این پیامد‌ها نیازمند تحلیل و بررسی اطلاعات از کف بازار است.او خواستار تشکیل کمیته‌ای با حضور دستگاه‌های مرتبط در زمینه پیامد‌های اقتصادی کرونا شد و افزود: این کمیته چند موضوع را پیگیری می‌کند که اولین مورد تحلیل درست از پیامد‌های اقتصادی این ویروس و تاثیر آن بر بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، معدن، اصناف، اقتصاد دیجیتال است. حاتمی وجود یک شبکه کارشناسی در کنار این کمیته را ضروری خواند و یادآور شد: مسوولیت دیگر این کمیته ارایه راهکار و پیشنهاد در دو بخش است، بخشی که بتوانیم در داخل استان و با اختیارات مدیران داخلی آن را اجرا کنیم و برخی پیشنهادات که نیازمند تقنین یا کسب مجوز از تهران دارد.
تعطیلی بازارچه‌های موقت عرضه صنایع دستی
یکی از استان‌هایی که بلافاصله پس از شیوع کرونا اقدام به تعطیلی بازارچه‌های ویژه مشاغل خرد کرد، استان اصفهان است که در راستای مصوبات ستاد مرکزی مقابله با کرونا تلاش کرد تا زمینه تجمعات را محدودتر از قبل کند. بعد از تعطیلی این واحدها راهکاری که برای پاسخگویی به دغدغه‌های صاحبان مشاغل خرد در پیش گرفته شد استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی برای ایجاد زنجیره عرضه و تقاضاست. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، از تعطیلی بازارچه‌های موقت عرضه صنایع دستی و معاون گردشگری و سرمایه‌گذاری این اداره کل نیز از تعطیلی تمام واحدهای اقامتی دایم استان تا اطلاع ثانوی خبر داد.ظرفیت‌هایی که به اعتقاد الهیاری از آنها در حوزه فضای مجازی استفاده خواهد شد تا ضمن پاسخگویی به دغدغه‌های صاحبان کسب و کار از احتمال شیوع بیماری نیز جلوگیری شود. به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، سیدعلی فریدون‌اللهیاری گفت: با توجه به مصوبات ستاد فرماندهی مبارزه با کرونا، تمام فعالیت‌های خدمات رسانی در استان اصفهان ویژه گردشگران نوروزی در نوروز ۱۳۹۹در پهنه استان تعطیل شده است.مطابق با برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده در کنار بیش از ۷۰۰ فروشگاه عرضه صنایع دستی در سطح استان، برپایی بیش از ۱۰۰۰ غرفه صنایع دستی در قالب بازارچه‌ها و نمایشگاه‌های موقت صنایع دستی در ۲۴ شهرستان استان اصفهان، به منظور عرضه مستقیم صنایع دستی با کیفیت به گردشگران پیش‌بینی شده بود. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان ادامه داد: با توجه به تعطیلی آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری استان و همچنین عدم برگزاری رویداد فرهنگی نوروزگاه، در استان، ترتیبی اتخاذ شده تا به منظور حفظ سلامت شهروندان، بازارچه‌های صنایع دستی نیز در شهرستان‌های مختلف استان برپا نشود. صالح درخشان، معاون گردشگری و سرمایه‌گذاری این اداره کل نیز گفت: پیش از این و در راستای حفاظت از سلامت توامان مردم جامعه میزبان و گردشگران، واحدهای اقامتی موقت استان تعطیل شده بود اما با توجه به احتمال فراگیری بیماری کرونا، تمام واحدهای اقامتی دایم استان نیز تا اطلاع ثانوی تعطیل هستند.
