یکی از موضوعات مهم و اثرگذار در کشاورزی نوین که از ابتدای قرن21 در فضای اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تکرار شده، کشاورزی قراردادی است. این موضوع که در نگاه اول به نظر می‌رسد تنها قراردادی بین دولت و کشاورزان است، می‌تواند زنجیره تامین محصولات کشاورزی را در وضعیتی باثبات‌تر از قبل قرار ده و زمینه خودکفایی محصولات کشاورزی را فراهم کند. از سال 2001و برای تامین زنجیره غذایی در جوامع مختلف و کاستن از مشکلات پیش روی این بخش یکی از راه‌هایی که توسط فائو ارایه شد، «کشاورزی قراردادی» است که متاسفانه پس از گذشت قریب به دو دهه از توسعه روز افزون این اصطلاح در جهان، با یک جست‌وجوی ساده در فضای اینترنتی متوجه می‌شویم که نتایج فارسی قابل مطالعه یک چنین طرح مهمی به سختی به ده عدد می‌رسد. اما در تعارف این نوع قرارداد، کشاورزی قراردادی، دو نوع «تعهد» را در مقابل هم قرار می‌دهد. تعهد کشاورز (فروشنده) به تامین حجم و کیفیات مشخص شده محصول در قرارداد و تعهدات خریدار (پردازنده‌ها/ تجار) به تحویل گرفتن محصولات و پرداخت ارزش آن بر اساس قرارداد. بعلاوه اینکه خریداران معمولا خدماتی را هم می‌بایست در اختیار کشاورز قرار دهند که در قرارداد به آن اشاره شده است.
با وجود ظرفیت‌های بالقوه در بخش کشاورزی، بی‌توجهی به اجرای کشاورزی قراردادی بر تلاطم محصولات کشاورزی دامن زده است. بسیاری از مسوولان بر این باورند در شرایط فعلی مسکوت ماندن مصوبه الگوی کشت و کشاورزی قراردادی معضلات متعددی در بخش کشاورزی اعم از مازاد یا کاهش تولید، هدر رفت محصول و کاهش ارزآوری را در برداشته است، در حالی که با اجرای کشاورزی قراردادی به سبب کاهش ریسک‌پذیری و تولید برحسب ثبت سفارش بازار داخل و خارج معضلات به حداقل ممکن می‌رسد. اگرچه اجرای کشاورزی قراردادی در کاهش هزینه تولید، رونق صادرات و ارتقای درآمد کشاورزان تاثیر بسزایی دارد، اما مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی معتقد است که ابزار کامل این نوع کشاورزی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی نیست تا بتواند با در اختیار گرفتن ابزار کامل از صفر تا صد مدیریت کشاورزی را بر عهده گیرد.حال به سراغ مسوولان ذی‌ربط می‌رویم تا از دلایل اجرا نشدن کشاورزی قراردادی و اثرات مثبت اجرای این نوع کشاورزی با خبر شویم.
خروج از بن‌بست فعلی بخش کشاورزی مستلزم بهبود روابط سیاسی با دیگر کشورها
محمد شفیع ملک‌زاده رییس نظام‌صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشاورزی قراردادی را راهکار مناسبی برای رفع مشکلات بخش کشاورزی دانست و گفت: نبود اجرای الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی هر استان از جمله مشکلات اساسی بخش کشاورزی به شمار می‌رود که همین امر موجب شده تولید برای کشاورزان مقرون به صرفه نباشد. وی افزود: با وجود عدم اجرای الگوی کشت و کشاورزی قراردادی در برخی سال‌ها به قدری تولید یک‌محصول بالاست که کشاورزان با مازاد تولید روبرو هستند و در سال دیگر به قدری کاهش می‌یابد که با رشد چندبرابری قیمت در بازار مواجه هستیم. به عنوان مثال هم‌اکنون در برخی مناطق به قدری خیار بوته‌ای و گلخانه تولید شده که بخش اعظم محصول به سبب نبود مشتری به هدر می‌رود.
ملک‌زاده ادامه داد: با وجود آنکه الگوی کشت مناسبی در کشور نداریم، در برخی مواقع به علت کمبود محصول مصرف‌کننده مجبور است ۳ تا ۴ برابر قیمت واقعی کالا را بپردازد، در حالی که اجرای کشاورزی قراردادی راهکار مناسبی برای رفع این بحران به شمار می‌رود.
رییس نظام صنفی کشاورزی منابع طبیعی با اشاره به اینکه کشاورزی قراردادی راهکار مناسبی برای برقراری تنظیم بازار محصولات کشاورزی به شمار می‌رود، بیان کرد: براساس کشاورزی قراردادی، کشاورزان موظفند مطابق با قراردادهای از قبل تنظیم شده اقدام به تولید کنند و در مقابل بخش‌های دیگر مکلفند محصولات تولیدی را با قیمت مناسب خریداری کند تا تولیدکننده و مصرف‌کننده متحمل زیان‌نشود.
به گفته وی، با وجود آنکه اجرای کشاورزی قراردادی مشکلات خاص خود را دارد، از این رو نیاز به تشکل‌های قوی دارد تا پل ارتباط میان تولیدکننده و دولت قرار گیرد. این مقام مسوول با اشاره به اینکه خرید تضمینی محصولات کشاورزی از اهمیت بالایی در کشاورزی قراردادی برخوردار است، اظهار کرد: خرید محصولات کشاورزی با قیمت عادلانه به منظور اطمینان خاطر تولیدکنندگان بسیار با اهمیت است که این امر تنها در سایه آمایش سرزمین و اجرای الگوی کشت محقق می‌شود. ملک‌زاده ادامه داد: در کشاورزی قراردادی با استفاده از ظرفیت تشکل‌ها باید هولدینگ‌هایی راه‌اندازی شود که از مزرعه تا سفره را بر عهده بگیرد تا
با وجود این بتواند مدیریت درستی در فرآوری و بازرگانی فروش محصولات در بازارهای داخلی و صادراتی داشت.
رییس نظام‌صنفی کشاورزی با تاکید بر این مساله که اجرای الگوی کشت مستلزم همراهی دستگاه‌های مسوول است، افزود: اگر امروز تمامی دستگاه‌ها در کنار هم قرار بگیرند تا الگوی کشت به منظور رفع معضلات بخش در کشور اجرا شود، از این رو کشاورزی با خروج از بلاتکلیفی می‌تواند ارز آوری خوبی برای ما داشته باشد تا تمامی بهره‌برداران به آینده تولیو امیدوار شوند.رییس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی خروج کشاورزی از بن بست‌های فعلی و حضور جدی در بازارهای هدف را مستلزم بهبود روابط سیاسی با دیگر کشورها دانست و گفت: اگر روابط سیاسی ما با دیگر کشورها بهبود یابد، امکان صادرات محصولات کشاورزی با دیگر کشورها وجود دارد، در غیر این صورت اجرای الگوی کشت و کشاورزی قراردادی جوابگو نیست.
اجرای کشاورزی قراردادی امری مهم در پایداری تولید محصولات کشاورزی
علی خان‌محمدی مدیرعامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی با تاکید بر این مساله که اجرای کشاورزی قراردادی در پایداری تولید تاثیر بسزایی دارد، اظهار کرد: اجرای کشاورزی قراردادی مرتبط با قوانین کشاورزی در امنیت و پایداری تولید تاثیر بسزایی دارد.
وی افزود: هم‌اکنون زمینه اجرای کشاورزی قراردادی و الگوی کشت در کشور مهیاست که بدین‌ترتیب با عملیاتی شدن کشاورزی قراردادی، کلیه عملیات مربوط به کشت و کار و برداشت به صورت سفارشی خواهد بود.
خان محمدی با اشاره به اینکه با اجرای کشاورزی قراردادی آینده روشنی پیش روی بخش کشاورزی است، بیان کرد: با اجرای کشاورزی قراردادی به سبب کشت محصول مطابق با ثبت سفارش دیگر جای هیچ‌گونه نگرانی مبنی بر نوسان قیمت در بازار نیست.
مدیرعامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی درباره تاثیر کشاورزی قراردادی بر هزینه‌های تولید گفت: با وجود هزینه بالای حمل و نقل باید کاری کرد تا راننده براساس ثبت سفارش اقدام به حمل و نقل کالا کند تا به سبب مسیر دو سفره مبلغ جابه‌جایی کاهش یابد.به گفته خان محمدی، اجرای کشاورزی قراردادی در کاهش قیمت نهاده‌های تولید تاثیر بسزایی دارد که این امر در کاهش قیمت محصولات کشاورزی و کنترل بازار تاثیر بسزایی دارد.
ابزار کامل کشاورزی قراردادی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی نیست
سیدجعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران، با اشاره به اینکه ابزار کامل کشاورزی قراردادی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی نیست، اظهار کرد: در حال حاضر تجربه کشاورزی قراردادی در کشت چغندر قند وجود دارد، اما اجرای آن به‌طور کلی در بخش موفق‌تر از کشاورزی سنتی و معمول است.وی با اشاره به اینکه ابزار کانل کشاورزی قراردادی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی نیست، افزود: با وجود آنکه ابزار کامل اجرای کشاورزی قراردادی از صفر تا صد همانند کشاورزی فعلی در دسترس نیست، از این رو نمی‌توان به اجرای آن امیدوار بود. حسینی با اشاره به اینکه کشاورزی قراردادی در کاهش هزینه‌های تولید تاثیری ندارد، بیان کرد: اجرای کشاورزی قراردادی در ایجاد بازارهای هدف و تولید متناسب با نیاز بازار بیشترین اثر‌گذاری را دارد. با اجرای کشاورزی قراردادی، کشاورزان برحسب ثبت سفارش اقدام به تولید می‌کنند که این امر سود ماحصل محصول را برای کشاورز
تضمین می‌کند.وی در پایان با بیان اینکه سود ماحصل تولید برای کشاورز تضمین شده نیست، تصریح کرد: اکثر کشاورزان بر حسب ریسک اقدام به تولید می‌کنند، در حالی که با اجرای کشاورزی قراردادی معضلات فعلی
مرتفع می‌شود.
