گروه بنگاها|
استفاده از مزیت‌های استانی در مسیر بهبود شاخص‌های کسب‌وکار یکی از برنامه‌هایی است که اقتصاد ایران در دوره فعلی از طریق آن تلاش می‌کند تا ظرفیت‌های تازه‌ای را پیش روی فعالیت‌های اقتصادی استان‌ها قرار دهد. یکی از مهم‌ترین طرح‌ها در این زمینه طرحی است که در فضای اقتصادی کشورمان با عنوان «هر روستا، یک محصول»یاد می‌شود. طرحی که تلاش می‌کند از طریق ظرفیت‌سنجی درست مسیر مناسبی را پیش روی فعالان اقتصادی و تولیدی در استان‌های مختلف و روستاها قرار دهد.
در حال حاضر جمعیت شاغل مناطق روستایی کشور به استناد آخرین گزارش مرکزی آمار ایران در تابستان بالغ بر ۶ میلیون و ۶۴۴ هزار نفر است. همچنین جمعیت بیکار روستاییان ۴۶۶ هزار نفر است. نسبت اشتغال در مناطق روستایی در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته حدود یک درصد رشد و نرخ بیکاری نیز ۱.۱ درصد کاهش داشته است. شناخت مزیت روستاها و مناطق عشایری نخستین اولویت برای توسعه کسب و کار در این مناطق است، موضوعی که در قالب طرح‌های مختلف اشتغالی دولت از جمله برنامه اشتغال روستایی نیز به آن تاکید شده است. در رویکردهای جدید توسعه اشتغال در مناطق روستایی، شناسایی مزیت‌های آن منطقه و هدایت سیاست‌ها و منابع در این راستا اولویت دولت و دستگاه‌های سیاستگذار قرار گرفته است.
در عین حال روستا یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تولید و رفع نیازهای اساسی جامعه است، بنابراین تقویت زمینه‌ها و توانایی‌های جامعه روستایی می‌تواند منجر به پویایی اقتصاد کشور شود. ضمن اینکه توجه به این مناطق به ویژه روستاهای کانونی می‌تواند تاثیر قابل توجهی در شاخص‌های کلان اقتصادی از جمله رشد اشتغال و کاهش فقر داشته باشد. یکی از برنامه‌ها برای تقویت اقتصاد و اشتغال روستاییان، اجرای طرح «هر روستا یک محصول» است که طی چند سال گذشته اجرای آن کلید خورده و تا امروز در ۱۶۰ روستای کشور در استان‌های مختلف مزیت‌ها و محصولات استراتژیک شناسایی شده است.
در طرح هر روستا یک محصول، منظور از مزیت روستا درک دقیق فعالان روستایی از مزیت رقابتی هر روستا و تبیین اینکه هر روستا واجد چه مزیت‌های رقابتی خاصی به عنوان منبعی برای تولید و ارزش‌آفرینی است، این قبیل مزیت‌ها می‌تواند زمینه ساز رونق تولید و ایجاد اشتغال پایدار در روستا باشد.در قالب این طرح برای توسعه کسب‌وکار روستای هدف، ظرفیت سازی می‌شود، به این معنا که طی آن افراد، گروه‌های محلی، نهادهای دولتی و بخش خصوصی مسوولیت‌های جدیدی در مسیر رفع مشکلاتی مانند رونق تولید و ایجاد اشتغال بر عهده می‌گیرند.
روستای بادام زمینی
یکی از روستاهایی که طرح یک روستا، یک محصول در آن اجرا شده، روستای برندق در استان اردبیل است که به نام روستای بادام زمینی معروف است. ساکنان این روستا واقع در منطقه کوهستانی خلخال به کار کشاورزی، باغداری و دامداری مشغولند. برندق با جمعیت ۱۳۰۰ نفری نزدیک به ۴۰۰ خانواده روستایی را در خود جای داده است. چهار سال پیش یعنی در سال ۹۴ در روزهایی که ساختارهای اقتصادی دولت ایجاد و توسعه مشاغل خرد و کوچک را آغاز کردند، اولین درخواست کشت و پرورش بادام زمینی از روستای برندق به دستشان رسید.
مطابق این درخواست، بررسی ظرفیت‌های منطقه‌ای از جهت آب و هوا، بررسی توانمندی‌های نیروی انسانی منطقه برای پرورش بادام زمینی، بررسی بازار فروش محصول و روش‌های فرآوری و بسته‌بندی بادام در دستور کار قرار گرفت و اولین گام گفت‌وگو و مکاتبه با جهاد کشاورزی استان اردبیل و شهرستان خلخال برای اعلام نظر در خصوص وضعیت جوی و آمادگی زمین‌های روستا برای کشت بادام زمینی برداشته شد.
روستای سارمران
روستای سارمران از روستاهای استان خراسان شمالی است. این روستا در سال ۸۸ تنها دارای دو واحد سنتی کشت گلخانه‌ای خیار با ظرفیت بسیار محدود بود. طرح دهکده کشت گلخانه‌ای در سال ۹۳ به تصویب صندوق کارآفرینی امید رسید و بلافاصله عملیات ساخت گلخانه‌ها آغاز شد. طرح دهکده کشت گلخانه‌ای خیار در اسفند ماه ۹۳ در این روستا افتتاح شد و با حمایت‌های تسهیلاتی دولت، علاوه بر ایجاد ۱۱۵ فرصت شغلی جدید، باعث افزایش ظرفیت تولید خیار به ۶۵۰ تن در سال شده است. در حال حاضر طرح دهکده کشت خیار گلخانه‌ای روستای سارمران دارای ۱۳ واحد خانگی و یک واحد صنعتی است. اجرای طرح دهکده خیار روستای سارمران و ساخت واحدهای جدید گلخانه‌ای منجر به مهاجرت معکوس ساکنان قدیم روستا از شهرهای تهران، کرج و ورامین شد. مبلغ کل سرمایه‌گذاری برای ایجاد طرح گلخانه در این روستا ۶ میلیارد ریال است که از این میزان مبلغ ۳ میلیارد و ۷۵۰ میلیون ریال توسط ۱۴ فقره تسهیلات قرض‌الحسنه صندوق کارآفرینی امید، تأمین اعتبار شده است. حمایت از طرح کشت، بسته‌بندی و توزیع خیار موجب شده است بازار این محصول علاوه بر استان خراسان شمالی، استان گلستان و شهرهای مشهد، سبزوار و بجنورد را در بر گیرد.
روستای هنرمندان مجسمه ساز
روایت سوم از روستاهای فعال در این طرح متعلق به روستای مافی کندی در استان آذربایجان غربی است که به یکی از قطب‌های تولید مجسمه و مصنوعات پلی استری در سطح کشور تبدیل شده است. این روستا دارای ۲۲۰ خانوار و نزدیک هزار نفر جمعیت است. هنر اهالی این روستا از سال‌های قبل ساخت مجسمه‌های پلی استری بوده است. مجسمه‌هایی با اشکال مختلف و عمدتاً در رنگ‌های سفید و قهوه‌ای و اخیرا هم با رنگ‌هایی که طبیعت اشکال را نمایان‌تر می‌سازد. مرحله دوم حمایت از تولید مجسمه‌های روستای مافی کندی به حمایت از تولیدکنندگان خانگی مجسمه بر می‌گردد که با معرفی پشتیبان از ۳۰ نفر تولیدکننده هر یک مبلغ یکصد میلیون ریال حمایت صورت گرفت. با گسترش فعالیت‌های پشتیبان و خانواده‌هایی که در کار تهیه مجسمه‌ها هستند تولید مجسمه‌های پلی استری در روستا رونق بیشتری گرفت و در سال ۹۵ نیز ۱۳ فقره تسهیلات برای تولید مجسمه به اهالی این روستا پرداخت شده است که همچنان پشتیبان این طرح مسوول تأمین مواد اولیه و فروش محصولات است.
اما فرایند اجرای طرح نیز چرخه‌ای متشکل از مجموعه فرایندهایی شامل شناسایی مزیت‌های رقابتی و تولیدی یک محصول یا خدمت در مناطق روستایی، تکمیل زنجیره تولید محصول، ساماندهی کسب و کارها، تأمین مالی خرد، راه‌اندازی کسب و کارهای خرد و کوچک، تولید محصول و توسعه خدمات بازاریابی و نظارت است که از مرحله شناسایی ظرفیت‌ها و مزیت‌های رقابتی روستا آغاز و براساس اولویت‌ها نسبت به ساماندهی کسب و کارها اعم از ایجاد و تقویت زنجیره تأمین، تولید و فروش، شبکه‌سازی بین فعالان، بهبود ظرفیت‌های طراحی، راه‌اندازی واحدهای فراوری و بسته‌بندی با استفاده از ظرفیت افراد، گروه‌های محلی، نهادهای دولتی، بخش خصوصی و کسب و کارهای فعال روستایی اقدام می‌شود.
منابع تأمین مالی طرح هر روستا یک محصول
سرمایه مورد نیاز برای راه‌اندازی کسب و کارها و پیاده‌سازی طرح هر روستا یک محصول، از محل‌های تسهیلات صندوق کارآفرینی امید، صندوق توسعه ملی، منابع معاونت سرمایه‌گذاری توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، صندوق‌های خرد محلی هر روستا، آورده شخص متقاضی روستایی، منابع خیریه‌های محلی و اشتغال‌زا و همچنین منابع سایر دستگاه‌های اجرایی طرف تفاهم در حوزه روستایی تأمین می‌شود.
به گزارش مهر طرح‌های کسب‌وکار هر روستا یک محصول بسته به نوع طرح، نحوه تأمین مواد اولیه، نحوه تولید، نحوه برون‌سپاری، نحوه بازاریابی و فروش و سایر پارامترها می‌توانند به یکی از روش‌های زیر مورد حمایت قرار گیرند. حالت اول: تسهیلات فقط به مجریان اصلی طرح پرداخت شود و افراد تحت پوشش آنان بی‌نیاز از حمایت مالی باشند. حالت دوم: تسهیلات فقط به افراد زیرمجموعه پرداخت شده و مجریان اصلی بی‌نیاز از حمایت مالی هستند. حالت سوم: تسهیلات هم به مجری طرح و هم به افراد زیرمجموعه طرح کسب و کار پرداخت می‌شود. در این حالت نیز، به عنوان مثال تولیدکننده‌ای که جهت توسعه فروش و تولید خود نیاز به تأمین مواد اولیه در حجم بالا و ارتقای سیستم تولید و بازاریابی داشته و برای کاهش قیمت تمام شده محصولات خود، افزایش تولید با شیوه تولید بدون کارخانه و تولید غیرمتمرکز را با توسعه واحدهای تحت پوشش روستایی با عشایری هدفگذاری می‌نماید.
