گروه بنگاه‌ها|
واقعیت آن است که با وجود سرمایه‌گذاری سنگین دولت در حوزه اشتغال روستایی در حوزه تامین زیرساخت‌های روستایی اعم از حمل و نقل، آب و برق و گاز، آموزش و بهداشت، شبکه‌های ارتباطی و... روند مهاجرت به شهرها و کلان‌شهرها همچنان ادامه دارد؛ مهاجرتی که از منظر کارشناسان چنانچه هرچه سریع‌تر برای معکوس کردن آن فکری اندیشیده نشود مشکلات افزون‌تری را در حوزه آسیب‌های اجتماعی، گسترش بیکاری، کاهش حجم تولیدات کشاورزی و... به جای خواهند گذارد. در شرایطی که آمارهای 4 دهه گذشته حاکی از افزایش روند مهاجرت روستاییان به شهرها بوده؛ معاون توسعه روستایی رییس‌جمهوری اعلام می‌کند که بعد از برنامه‌ریزی‌های متمرکز کشور برای رشد شاخص‌های توسعه در روستاها و بهبود وضعیت اشتغال می‌توان امیدوار بود که روند شتابنده مهاجرت به شهرها معکوس شود. اما پرسشی که با این مقدمات به ذهن خطور می‌کند آن است که از چه طریقی می‌توان به اهداف از پیش تعیین شده در حوزه توسعه روستایی دست پیدا کرد؟معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور معتقد است: در سال ۹۵ و ۹۶ سهم اشتغال روستاها در بهترین شرایط در سبد اشتغال کشور حدود ۳ ۵ درصد بوده است ولی در سال ۹۷ و با تزریق تسهیلات اشتغالزایی به روستاها این رقم به ۲۷ درصد رسیده است. این نشان می‌دهد که سهم اشتغال روستایی از سبد اشتغال کشور ۲۰ درصد افزایش یافته است.
نرخ تسهیلات روستایی
«محمد امید» در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین اقدامات دولت برای بهبود شاخص‌های توسعه در روستاها چه مواردی است؟ می‌گوید: در حاضر تسهیلاتی با نرخ ۴، ۶ و ۹ درصد در کشور وجود ندارد. دولت این تسهیلات را برای اشتغال پایدار روستاییان و عشایر در نظر گرفته است. در مناطق مرزی ۴ درصد، نقاط غیرمرزی ۶ درصد و سرمایه درگردش ۹ درصد است در واقع چنین تسهیلاتی در هیچ بخش دیگری نداریم. این توجه هم حاصل طرح و لایحه‌ای بود که دولت به مجلس پیشنهاد داد و با عنایتی که رهبر معظم انقلاب همواره به روستاییان داشت مورد تصویب مجلس قرار گرفت و اجازه آن داده شد.
او در ادامه تاکید می‌کند: یکی از توجهات و دقت‌های ما و عمده وقتی که حوزه معاونت را می‌گیرد، این است که از منابع به درستی استفاده شود. باید بتوانیم اعتماد مسوولان را جلب کنیم که پرداخت این منابع را به‌طور مستمر داشته باشیم چرا که اشتغال روستایی در عرض یک سال و دو سال با این منابع راه نمی‌افتد و نیاز به حمایت مستمر دارد. موضوع مهم دیگر برای ما انسجام و هماهنگی بین دستگاه‌هایی است که در روستاها کار می‌کنند. ما خلأ انسجام و هماهنگی در این بخش داریم و باید کار بیشتری شود. در روستاها دستگاه‌های دولتی، دستگاه‌های متعلق به حاکمیت، بخش خصوصی و مراکز خیریه فعال هستند و باید آنها را هماهنگ و هدایت کنیم تا در یک مسیر حرکت کنند تا بتوانیم نتیجه کار آنها را ببینیم.
امید در خصوص فرآیند پرداخت تسهیلات روستایی و راهکارهایی که روستانشینان از طریق آن می‌توانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند، می‌گوید: در قانون اشتغال پایدار روستاییان و عشایر سهم هر بخش از اول برای هر استان مشخص شده بود به‌طور مثال سهم بخش کشاورزی ۴۵ درصد، بخش گردشگری و صنایع دستی ۱۵ درصد و صنایع کوچک ۱۰ درصد پیش بینی شده که استارتاپ‌ها و دانش بنیان هم در آن قرار می‌گرفت. هریک از این بخش‌ها هرقدر سهم داشت ما آن را در اختیار دستگاه‌های مربوطه قرار دادیم. برای مثال به وزارت جهاد کشاورزی استان گفتیم اگر سهم این استان ۱۰۰ میلیاردتومان است
۴۵ میلیارد تومان را باید شما معرفی کنید. وزارت کار هم سامانه کارا را تعریف کرد. مردم برای شروع باید در آنجا ثبت نام و طرح خود را اعلام می‌کردند. در این سامانه زیرگروه‌های مختلفی تعریف شده است. وقتی این کار انجام شد از طریق سیستم کارا به دستگاه مربوطه ارجاع می‌شد. یعنی زمانی که روستاییان در زیرگروه‌ها شرکت می‌کنند و مدارک مورد نیاز اشتغال را در آنجا تحویل می‌دهند باید از وزارت جهاد مجوز بگیرند. بعد به کارگروه معرفی می‌شود و کارگروه به بانک معرفی می‌کند و بانک طرح را بررسی و کارشناسی می‌کند که آیا وام‌گیرنده امکانات و قدرت برگرداندن تسهیلات را دارد یا خیر؟ معاون توسعه روستایی رییس‌جمهوری می‌افزاید: در حال حاضر در حال پرداخت تسهیلات مرحله دوم هستیم،
۱۳ هزار میلیارد و ۳۰۰ میلیون آزاد شده و در اختیار بانک‌ها قرار گرفته است. ۱۸ هزار میلیاردتومانی که بحث از آن می‌کنیم درست است که ۹ هزارمیلیارد آن پرداخت شده ولی ۲۳ هزار میلیاردتومان طرح در بانک‌ها است در واقع ما طرح جدید نداریم اگر طرح جدیدی هم ارایه شود در قالب بازپرداخت تسهیلات می‌توانیم این کار را انجام دهیم که در این زمینه با فراکسیون اشتغال مجلس به نتایج خوبی رسیدیم که بتوانیم از بازپرداخت تسهیلات استفاده کنیم و دولت هم نظرش در این مورد مثبت است.
آمارهای اشتغالزایی روستایی
امید در پاسخ به این پرسش که دولت با تخصیص این منابع توقع ایجاد چه میزان شغلی را دارد؟ می‌گوید: بر اساس آماری که بنگاه‌های اقتصادی دادند برای ۹ هزار میلیاردی که تاکنون پرداخت شده، بیش از ۲۰۰ هزار فرصت شغلی اعلام کرده‌اند ولی چیزی که ما پذیرفتیم و وزارت کار لیست آن را استخراج کرده و آنها دارند بیمه پرداخت می‌کنند نزدیک به ۱۵۰ هزار فرصت شغلی است. او در ادامه تاکید می‌کند: طرح اشتغال پایدار روستایی را خیلی ضروری و در کل موفق می‌دانم. البته ایراداتی به آن وارد است که باید رفع شود. دغدغه اصلی ما در معاونت توسعه روستایی این است که این اعتبارات حتما به روستا برود و تبدیل به اشتغال شود. نمی‌خواهیم اعتبارات به شهر برود یا حتی روستا صرف کارهای غیراشتغالی شود. این موارد خط قرمز ما است. این تسهیلات بار اول است که به این بخش تزریق می‌شود. به‌طور طبیعی انحراف و ایراد هم دارد. اما انحراف‌هایی که تا الان احصاء شده در بدترین شرایط در برخی استان‌ها ۱۴ تا ۱۵ درصد و در بعضی استان‌ها هم انحراف آنها زیر ۲ تا ۳ درصد بوده است. البته موفقیت این طرح منوط بر این است که کارگروه قوی تشکیل شود و مرتب مسائل رصد و پیگیری شود تا انحرافات آن به حداقل برسد.
تاثیر طرح‌های اشتغالزایی بر توسعه روستاها
امید در خصوص این موضوع که از نظر آماری تخصیص این منابع چه تاثیری بر معکوس کردن فرآیند مهاجرت به شهرها داشته می‌گوید: آمارهای اولیه که از مرکز آمار کشور استخراج شده خوشبختانه حاکی از آن است که مهاجرت معکوس در کشور رقم خورده است. یعنی سهم مهاجرت روستا به شهر کمتر از مهاجرت شهر به روستا است. البته این یک بحث کلی است و نیاز به بررسی دقیق جامعه شناختی دارد که آنهایی که می‌آیند چه کسانی هستند و آنهایی که
بر می‌گردند برای چه برمی‌گردند، چقدر تولیدکننده هستند چقدر برای اسکان می‌روند. اینها باید احصاء شود که البته باید مرکز آمار این کار انجام دهد. اما در مجموع سفرهای استانی و دیدارها و خدماتی که دولت به روستاها برده و تسهیلاتی که برای ساخت مسکن در نظر گرفته است باعث شد که روستاها رونق بهتری بگیرند. جمعیت روستایی کشور اول انقلاب ۲۱ میلیون نفر بوده است الان هم ۲۱ میلیون نفر است ولی آن ۲۱ میلیون اول انقلاب ۶۵ درصد جمعیت کشور بود و امروز این ۲۱ میلیون نفر ۲۶ درصد جمعیت کشور است یعنی آن ۲۱ میلیون سرجایش مانده است. در واقع روستا همسان با جمعیت شهر کشور رشد نکرده است. اگر می‌خواست آن جمعیت بماند جمعیت روستا بالای ۵۰ میلیون بود. اما این ترکیب به هم خورد.معاون رییس‌جمهوری در ادامه می‌گوید: به هر حال محدود بودن ظرفیت‌ها در روستاها، کمبود امکانات از دلایل مهم مهاجرت روستاییان بوده است. البته در این سال‌ها روستاها با توجه به بهتر شدن زیرساخت‌ها و استفاده از روش‌های جدید در کشاورزی بهره‌وری به‌طور قابل توجهی بالا رفته است یعنی اگر قبلا یک زمین کشاورزی نیازهای یک خانوار را جواب می‌داد، الان همین زمین می‌تواند به چند خانوار پاسخگو باشد. سیستم‌های جدید آبیاری، پروش محصولات گلخانه‌ای، بهبود کیفیت بذر، روش‌های جدید کشت و فرآوری محصولات کشاورزی اینها همه باعث بالا رفتن بهره‌وری شده است. از طرف دیگر فرآوری محصولات خود باعث اشتغال جدید در روستاها شده است. با عنایت به این موارد من قاطعانه می‌گویم مهاجرت معکوس در کشور دارد رقم می‌خورد. شرایط روستاها نسبت به قبل از انقلاب در مجموع رو به بهبود است حتی ورود سیستم‌های جدید شغل‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها شرایط را برای تولید و عرضه محصولات روستاییان بهتر کرده است.
