گروه بنگاه‌ها|
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس دهم اخیرا درباره وضعیت نامتعادلی که در بازار کاغذ وجود دارد؛ صحبت کرد و بخشی از مصائبی که صاحبان رسانه‌های مکتوب بعد از نوسانات اخیر با آن دست به گریبان هستند را تشریح کرد؛ اظهاراتی که نشان می‌دهد شاخص اثرگذاری در فرآیند توزیع و قیمت‌گذاری کاغذ وجود ندارد و در صورت تداوم چنین شرایطی بسیاری از رسانه‌های اثرگذار مکتوب کشورمان چاره‌ای جز تعطیلی و کناره‌گیری از فضای رسانه‌ای کشور را نخواهند داشت؛ پیش از الیاس حضرتی اما تعداد دیگری از مدیران مسوول رسانه‌های مکتوب نیز به مناسبت‌های مختلف درباره ضرورت ساماندهی این بخش صحبت کرده بودند و از نهادهای تصمیم ساز و مجری خواسته بودند که دامنه‌های نظارتی خود را در زمینه قیمت‌گذاری این حوزه افزایش دهند تا رسانه‌های مکتوب امکان استمرار فعالیت‌هایشان را داشته باشند. دیروز هم یکی از فعالان صنفی حوزه کاغذ ابعاد و زوایای تازه‌ای از فرآیند قیمت‌گذاری کاغذ در بازارهای مصرفی را نمایان کرد و گفت: نرخ کاغذ (برای کاغذ ۲۴.۵ بندی) با دلار ۱۳ هزار تومانی با احتساب همه هزینه‌ها ۳۳۰ هزار تومان است، در حالی که با دلار ۴۲۰۰ تومانی به نرخ ۵۵۰ هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد. اظهاراتی که بیانگر تضاد موجود در فضای قیمتی کاغذ است و نشان می‌دهد که در این زمینه باید نظارت‌های بیشتری صورت بگیرد.
با توجه به اهمیت موضوع سراغ دیدگاه‌های فعالان رسانه‌ای و مدیران مسوول در استان‌های مختلف رفتیم تا نوری به ابعاد پنهان بحثی بتابانیم که حیات رسانه‌های مکتوب در کشورمان را با خطرات جدی مواجه ساخته است. ناگفته پیداست که سایر فعالان صنفی و مدیران مسوولی که در این زمینه حرف و سخنی برای ارایه دارند نیز می‌توانند دیدگاه‌هایشان را در این زمینه با تعادل در میان بگذارند تا از طریق این تبادل دیدگاه‌ها راهکارهای موثرتری برای عبور از این چالش جدی پیدا شود.
ورود دولت به بازار کاغذ
بابک عابدین، رییس اتحادیه تولیدکنندگان صنعت چاپ با اشاره به تداوم نابسامانی‌ها در بازار کاغذ گفت: دلیل اصلی هر اتفاقی که منجر به برهم ریختگی بازار می‌شود، دخالت در بازار عرضه و تقاضا است؛ بنابراین طبیعی است که اگر عرضه و تقاضا به هم بخورد، قیمت کالا در بازار بالا خواهد رفت؛ پس این موضوع، عامل بسیار مهمی در این حوزه است؛ از سوی دیگر، شرایط اقتصادی دلار نیز بر بازار کالاهایی همچون کاغذ اثرگذار است ولی آنگونه که روند بازار نشان می‌دهد به دلیل سیاست‌گذاری‌های اشتباه، حتی قیمت کاغذ در بازار به تناسب افزایش نرخ دلار هم حرکت نکرده و بسیار بالاتر رفته است. این فعال صنفی در حوزه کاغذ تصریح کرد: با توجه به سوءاستفاده‌هایی که از بازار کاغذ و ارز دولتی انجام شد، دولت خود وارد عمل شده و توزیع، فروش و انبارهای کاغذ را زیر دست خود گرفت؛ در واقع استدلال دولت این بود که چون کاغذ، ارز دولتی گرفته و این کاغذ باید در خدمت نشر مطبوعات و کتاب قرار می‌گرفت و سوءاستفاده صورت گرفته است، بنابراین توزیع کاغذ در بازار باید توسط کارگروهی به نام کارگروه کاغذ انجام شود و این کارگروه وظیفه دارد کاغذهای وارداتی را توزیع کند؛ بنابراین کاغذ در بازار کمیاب شد و وقتی این اتفاق رخ داد، قیمت به صورت طبیعی بالا رفت. به گفته عابدین، در این شرایط تولیدکنندگانی که نیاز به استفاده از کاغذ برای تولید محصولات خود داشتند، برای اینکه کارخانه‌هایشان متوقف نشده و تولیدشان ادامه یابد، مجبور به خرید کاغذ از بازار آزاد شدند و به هر قیمتی از سوی عرضه‌کنندگان و دلالان، کاغذ را خریداری کردند؛ اما این روند ادامه یافت و قیمت همچنان رو به افزایش گذاشت؛ چراکه برخی افراد در بازار رانت ایجاد کردند و کاغذ خریداری به نرخ دولتی، به نرخ بازار آزاد فروخته شد و این‌طور شد که رانت به وجود آمده ناشی از دسترسی عده‌ای به ارز دولتی، کاغذ ۱۳۰ هزار تومانی (برای کاغذ ۲۴.۵ بندی) را به قیمت ۵۵۰ هزار تومان رساند؛ در حالی که اگر با دلار ۱۳ هزار تومانی نیز این کاغذ وارد بازار شود، در نهایت باید به نرخ ۲۷۰ تا ۳۰۰ هزار تومانی فروخته شود؛ اگر هم با ارز دولتی محاسبه گردد، باید نرخ به ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار تومان برسد؛ پس این اتفاق نشان می‌دهد که دولت عرضه را محدود و در بازار کاهش داده و از سوی دیگر، تقاضا بالا رفته است. وی اظهار داشت: اگر حتی قیمت دلار نیز افزایش نمی‌یافت، برهم ریختن عرضه و تقاضا خود منجر به افزایش نرخ می‌شد ولی اکنون این اتفاق در کنار افزایش نرخ دلار، به‌شدت منجر به افزایش قیمت شده است.
با نظارت دولت کارخانه‌های کاغذسازی بیشتری ایجاد شود
از سوی دیگر ابوالفضل زاهدی‌پور، مدیر یک چاپخانه افست در خراسان جنوبی با بیان اینکه در حال حاضر مشکل افزایش قیمت کاغذ از سه جنبه قابل بررسی است، تصریح کرد: قیمت‌های کاغذ بسیار افزایش پیدا کرده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته حداقل چند برابر شده است. وی با بیان اینکه مشکل دیگر محدود بودن کاغذ است، افزود: هم‌اکنون دود مشکلات ناشی عدم ثبات نرخ ارزی و ریالی و سودجویی و احتکار برخی افراد به چشم روزنامه داران و چاپخانه داران رفته است.
زاهدی‌پور اظهار کرد: در خراسان جنوبی سه چاپخانه افست فعال است، اما در استانی مانند خراسان رضوی با فعالیت بیش از 130 چاپخانه، اگر کارشان را تعطیل کنند، کشور بسیار متضرر خواهد شد. هزاران کارگر و کارمند در این حوزه مشغول به فعالیت هستند و اگر شمار خبرنگاران و فعالان رسانه را هم به این حوزه اضافه کنیم مشاهده می‌شود که جمعیت بالایی در کشورمان با خطر از دست دادن شغل مواجه هستند.
وی با بیان اینکه برای مشکلات باید چاره‌اندیشی شود، افزود: روزنامه‌ها صرفا مکانی صنفی نیستند بلکه حضور روزنامه‌ها نشاط و آگاهی را به جامعه می‌دهد.
این مدیر چاپخانه افزود: در این میان، ایجاد شرکت‌هایی که به صورت صوری راه‌اندازی می‌شود و باعث شده کاغذ به دست افرادی که نیاز اصلی به آن ندارند، برسد نیز زخمی دیگر بر پیکره چاپخانه‌داران است.
وی با تاکید بر اهمیت تاثیرگذاری روزنامه‌ها در جامعه اظهار کرد: امیدواریم که مشکلات به حداقل رسیده و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از چاپخانه‌ها و روزنامه‌ها حمایت اختصاصی کند. این مدیر چاپخانه به راه‌حل مشکلات اشاره و بیان کرد: اگر بخواهیم به حل کوتاه‌مدت این مسائل فکر کنیم، لازم است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مستقیما ورود پیدا کرده و کاغذ را با ارز دولتی به روزنامه‌ها و چاپخانه‌ها بدهد. وی افزود: برای حل مشکل در بلندمدت لازم است در تولید کاغذ در داخل کشور به خودکفایی برسیم و با نظارت دولت کارخانه‌های کاغذسازی بیشتری ایجاد شده یا کارخانه‌هایی که در حال فعالیت هستند، حمایت شوند. این مدیر چاپخانه با بیان اینکه در سالی که به نام رونق تولید نام‌گذاری شده است، باید نگاه ویژه‌تری به این مساله صورت پذیرد، اظهار کرد: لازم است با حمایت و نگاه ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دست سوداگران کاغذ کوتاه شود، در غیر این صورت با توجه به تحریم‌ها با مشکل جدی مواجه می‌شویم.
زاهدی‌پور ادامه داد: به علت اینکه روزنامه‌ها در حیات و ممات معنوی جامعه دخل و تصرف داشته و نقش بسزایی در رشد جامعه دارند، باید حمایت شوند تا بتوانند به کار خود ادامه دهند.
کاهش سطح کمی و کیفی مطبوعات
پرسشی که از این توضیحات به ذهن خطور می‌کند آن است که این مشکلات در حوزه کاغذ چه تاثیر کیفی و کمی را بر فعالیت‌های رسانه‌های مکتوب به عنوان یکی از ارکان اصلی مردمسالاری وارد می‌سازد.
مدیرمسوول روزنامه طلوع در استان فارس در پاسخ به این پرسش با تصریح بر اینکه کمبود کاغذ و بروز مشکلات ناشی از این مهم طی ماه‌های گذشته در کشور ناشی از عوامل پیدا و پنهان است، گفت: امروز مطبوعات، انتشارات و شغل‌های مرتبط با آن در معرض خطری جدی قرار گرفته‌اند. محمدمهدی جعفری‌زاده که معتقد است هم در چرایی ایجاد این مشکل و هم ارایه راهکار مسوولان مربوطه باید پاسخگو باشند، عنوان کرد: اگر ارز در اختیار افراد سالم برای وارد کردن کاغذ قرار گرفته بود امروز با این مشکل مواجه نمی‌شدیم.حال نیز باید افرادی پاک دست نسبت به توزیع کاغذهایی که گفته می‌شود در انبارها کشف و جمع‌آوری شده، اقدام کنند. وی در پاسخ به این سوال که بهتر است واگذاری کاغذ در اختیار بخش دولتی باشد یا خصوصی؟ نیز خاطرنشان کرد: اگر با ارز دولتی کاغذ وارد شود، قاعدتا توزیع نیز دولتی خواهد شد اما اگر بخش خصوصی اقدام به این کار کند، نظارت بخش دولتی را میطلبد. مدیرمسوول روزنامه طلوع در استان فارس با تصریح بر این نکته که التهاب بازار کالاهای فرهنگی مانند کاغذ تاثیرناگواری بر مجموعه آگاهی مردم و عوامل شاغل در مطبوعات، انتشارات، کانون‌های تبلیغاتی، مدارس و دانشگاه‌ها دارد، اظهار کرد: بسیاری از مطبوعات امروز میزان تیراژ و صفحات خود را کاهش داده‌اند که اگر این مهم کنترل نشود با تعطیلی و رکود مطبوعات مواجه خواهیم شد.
جعفری‌زاده تاکید کرد که اگر وضعیت فعلی کمبود کاهش کاغذ در کشور ادامه یاید، با اثرات منفی فرهنگی و اقتصادی غیرقابل جبرانی روبه‌رو می‌شویم که تبعات آن تا سال‌ها فضای فرهنگی کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
