با گذشت بیش از 9ماه از سال96 شاید وقت آن رسیده باشد که از منظر موشکافانه نگاهی به ابعاد و زوایای گوناگون طرح رونق تولید به عنوان مهم‌ترین طرح اقتصادی دولت در حوزه کسب وکار کوچک و متوسط انداخته شود. طرحی که براساس اهداف اولیه‌اش قرار بود، رویای احیا و پویایی بنگاه‌های اقتصادی خرد را در کشورمان تحقق بخشد. بنگاه‌هایی که تجربه نشان می‌دهد بدون رشد و پویایی پایدار آنها امکان رشد اقتصادی کلان امکان‌پذیر نخواهد بود.
طرح رونق تولید در سال 95و با دورنمای تزریق 16هزارمیلیارد تومان به بیش از 7500بنگاه کوچک و متوسط آغاز شد و براساس برنامه‌های اعلام شده در سال 96 نیز با همان دستور کار مشخص که تامین نقدینگی بنگاه‌های خرد را شامل می‌شود، استمرار پیدا کرد.
اما از ابتدای اجرای این طرح جدا از منتقدان اقتصادی دولت، برخی چهره‌های اقتصادی و اجرایی درون دولت نیز اعلام کردند که برای پویایی و توسعه پایدار بنگاه‌های کوچک و متوسط جدا از تامین مالی، گزاره‌های تاثیرگذار دیگری نیز مورد نیاز است که بدون آنها امکان رسیدن به یک چرخه منطقی در مراحل پیش تولید، تولید، بازاریابی، عرضه، صادرات، خدمات پس از فروش و... ممکن نیست.
پرچم‌دار این گروه از منتقدان درون دولتی، عیسی منصوری معاون کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود که با توجه به مطالعات دامنه‌داری که در حوزه کسب وکار خرد داشت از دولت می‌خواست به جای تمرکز بر بحث تامین مالی بنگاه‌ها به دنبال تدارک بسته‌یی جامع از حمایت‌های اصولی و علمی برای پویایی واقعی بنگاه‌های خرد باشد. منصوری استدلال می‌کرد که تجربه اقتصاد بین‌المللی در کنار تجربیاتی که کشورمان در سال‌های گذشته داشته، نشان‌دهنده این واقعیت عریان است که تامین مالی بنگاه‌ها نه تنها به تنهایی قادر نیست پیکره رنجور کسب وکار خرد در کشورمان را احیا کند بلکه در بسیاری از موارد چنانچه با عواملی تکمیلی(تسهیل صدور مجوزها، تامین مواد اولیه، بازاریابی و...) همراه نشود خود به عاملی در جهت فرسودگی و مرگ زودرس بنگاه‌های اقتصادی بدل خواهد شد.
پایش فعل و انفعال اقتصادی بنگاه‌های خرد طی 9ماه گذشته و استقبالی که طی این ماه از طرح رونق تولید شده است، نشان می‌دهد که از یک طرف صاحبان بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشورمان کمتر مایل به استفاده از تسهیلات صرف هستند و از سوی دیگر نحوه مواجهه بانک‌ها و بخش های دولتی با این طرح نیز حاکی از این واقعیت است که شاید به دلیل عدم تحقق اهداف از پیش تعیین شده سازوکار دیگری برای رونق بیشتر بنگاه‌ها مورد نیاز است.
با این مقدمات در جریان این گزارش با استفاده از زبان آمار مستند و تحلیل‌های کارشناسی تلاش شده تا نوری به ابعاد و زوایای گوناگون طرحی انداخته شود که به نوعی سرنوشت اشتغال‌زایی، تولید، صادرات و در نهایت رشد اقتصادی کشورمان در گرو آن است.
3 گانه دردسر آفرین
دولت وعده داده که برای سال 96 بیش از 30هزارمیلیارد تومان برای توسعه کسب وکار کوچک و متوسط در قالب طرح رونق تولید اختصاص داده است. براساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی سخنگوی دولت در نشست هفتگی با خبرنگاران تا ابتدای آبان ماه سال جاری 27هزار و 990بنگاه تولیدی کوچک و متوسط در قالب طرح رونق تولید از ابتدای سال ثبت‌نام کردهاند که از این تعداد 7867واحد به بانک معرفی و مبلغی حدود 6000 میلیارد تومان برای آنها در نظر گرفته شده است علاوه بر این ۱۳۱۶واحد تولیدی مبلغی حدود ۱۱۸۸میلیارد تومان دریافت کردهاند. همانطور که شما هم مشاهده می‌کنید با گذشت 9ماه از آغاز سال ۱۳۹۶ تنها حدود 4درصد از تسهیلات ۳۰هزارمیلیارد تومانی مربوط به طرح رونق تولید به واحدهای تولیدی پرداخت شده است، اعداد و ارقامی که با توجه به فرصت باقی مانده تا پایان سال تحقق رقم ذکر شده را اگر نگوییم کاری غیرممکن نامحتمل خواهد کرد.
رحیم بنامولایی، رییس اتاق البرز یکی از چهره‌هایی است که از همان ابتدای استارت طرح رونق تولید در جریان گفت‌وگو‌های متعدد با رسانه‌ها به دولتمردان تذکر داد که بدون توجه به گزاره‌های مکمل طرح رونق تولید به اهداف از پیش تعیین شده‌اش، نخواهد رسید. بنامولایی در جریان گفت‌وگو با «تعادل» از عدم تعادل عرضه و تقاضا به عنوان عوامل اصلی مشکلات فعلی اقتصاد کشور نام می‌برد و می‌گوید: متاسفانه مشکلات فعلی که در بخش تولید کوچک‌ها و متوسط‌ها مشاهده می‌شود از آشفتگی ناشی از صدور موافقت‌نامه‌های اصولی بیش از حد و غیرمنطقی طی سال‌های اخیر سرچشمه گرفته است. بنامولایی از تولید بیش از نیاز، قاچاق کالا و واردات بی‌رویه کالا به عنوان 3 ضلع اصلی یک مثلث شوم که از منظر وی اقتصاد کشور را با خطرات اساسی مواجه کرده نام می‌برد.
رییس اتاق البرز در ادامه و در تشریح این 3 گانه تاکید می‌کند: چهره پلید این مثلث شوم در بسیاری کارخانه‌ها بخش تولید را قفل زمین‌گیر کرده و تا وقتی که تولید بیش از نیاز همراه با قاچاق و واردات بی‌رویه استمرار داشته باشد، سیاست رونق تولید از شعار فراتر نخواهد رفت.
وی به سازمان صنعت و معدن توصیه کرد، نتایج حاصل از عملکرد غلط ناشی از صدور موافقت‌نامه‌های اصولی در سال‌های اخیر که معضل تولید کالاهای بدون مشتری و رکود را در پی داشته مورد بررسی قرار دهد تا لااقل از این پس اشتباهات فاحش گذشته در این زمینه تکرار نشود.
بنامولایی با اشاره به رشد افسارگسیخته بیکاران تحصیلکرده اما بدون کار و تخصص ارزش‌آفرین می‌گوید: تجربه سایر کشورها نشان داده که بدون توسعه منطقی کسب وکار خرد، پاسخگویی به مطالبات جمعیت بیکار جوان ممکن نیست. جوان ایرانی تحصیلکرده باید توانایی کسب وکار و تبدیل علم به ثروت را فرا گرفته باشد بدون این آموزش‌ها نه تنها جمعیت بیکاران جوان کشورمان کاهش نمی‌یابد بلکه نمودارها مدام به سمت صعود حرکت خواهند کرد. رییس اتاق البرز در بخش دیگری از سخنانش عملکرد ستاد تسهیل درخصوص شیوه ارائه تسهیلات را مورد گلایه قرار داد و گفت: مسوولان ذی‌ربط دست اندرکار ستاد تسهیل به جای شعار و ارائه آمار، رفع نیازهای واقعی فعالان اقتصادی واجد شرایط استان را تامین کنند.
ریشه مشکلات در بانک‌هاست
در شرایطی که رحیم بنامولایی معتقد است باید در برابر مثل شوم تولید بیش از نیاز، قاچاق کالا و واردات بی‌رویه کالا ایستادگی کرد، عبدالوهاب سهل‌آبادی از منظر دیگری به بحث ورود می‌کند و ریشه اصلی عدم پویایی مناسب طرح رونق تولید را در بانک‌ها جست‌وجو می‌کند. عبدالوهاب سهل‌آبادی، رییس اتاق اصفهان و رییس خانه صنعت و معدن ایران با انتقاد از وضع ارائه تسهیلات بانکی به واحدهای تولیدی متقاضی اظهار کرد: بانک‌ها از تمامی اهرم‌های فشار در راستای پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی استفاده می‌کنند که موجب شده واحدهای تولیدی از دریافت تسهیلات ترس و واهمه داشته باشند.
او با اشاره به این واقعیت که میزان درخواست تسهیلات طرح رونق تولید کاهش چشمگری داشته می‌گوید: در نیمه اول سال کمتر از 4درصد مربوط به تسهیلات ۳۰هزارمیلیارد تومانی به واحدهای تولیدی برای رونق و نوسازی پرداخت شده و در سال جاری شاهد هستیم که بر خلاف سال گذشته استقبال مطلوبی صورت نگرفته است. سهل‌آبادی افزود: باید برای بهبود وضع تولید در کشور چاره‌اندیشی شود چراکه در غیر این صورت با بار سنگین بدهی بانکی و بهره‌های مربوط به آن تولید و حرکت درنمی‌آید و همین مساله موجب خواهد شد کماکان از طرح رونق تولیدی توسط واحدهای تولیدی استقبال مطلوبی نشود.
مجموعه این اظهارنظرها و دامنه وسیعی از اظهارنظرهای دیگر نشان می‌دهد که دولت دوازدهم در کنار تامین مالی بنگاه‌ها باید نیم‌نگاهی هم به سایر گزاره‌های موثر بر فرآیند رونق تولید مانند بازاریابی، مقابله با قاچاق کالا، انتقال تکنولوژی و... داشته باشد تا اهالی تولید در قالب یک بسته حمایتی کامل فرآیند احیا و توسعه مستمر بنگاه‌های کوچک و متوسط را دنبال کنند.
