گروه بنگاه‌ها|
صحبت‌های اخیر ترامپ درباره برجام و اعلام راهبرد ایالات متحده در مواجهه با کشورمان که به‌طور عمده بر محور تحریم‌های اقتصادی و تنش‌زایی در مناسبات ارتباطی ایران استوار شده، یک‌بار دیگر تحلیلگران رسانه‌یی و فعالان اقتصادی را متوجه این واقعیت عریان کرد که اقتصاد و معیشت ایرانیان همچنان مهم‌ترین نقطه کانونی است که دشمنان برای تحت فشار قرار دادن ایران روی آن تمرکز کرده‌اند.
در چنین شرایطی طبیعی است که برای ایجاد سامانه دفاعی در برابر این راهبرد باید گلوگاه‌هایی که از طریق آن دشمنان می‌توانند به جریان سیال اقتصاد و معیشت ایرانیان ضربه زنند، شناسایی و برای ایمن‌سازی آنها اقدام شود. مفهومی که طی سال‌های اخیر ذیل عنوان اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری به مناسبت‌های مختلف مطرح شده در راستای اجرای این راهبرد بنیادین قرار دارد.
تجربه نشان داده نخستین موضوعی که در جریان تحریم‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد، سنگ‌اندازی در فرآیند فروش نفت ایران است که طی 4دهه گذشته به تناوب اجرا شده است.
مهم‌ترین راهکاری که کارشناسان برای ایمن‌سازی اقتصاد در برابر این نوع تحریم‌ها پیشنهاد می‌دهند، استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی و توسعه مشاغل آنلاین است که وزن کلی اقتصاد کشور را از رویکرد دولتی به سمت بخش خصوصی سوق می‌دهد. ضمن اینکه اقتصاد ایران باید با استفاده از فرصت توسعه روابط با اروپا به نفع مقاوم‌سازی اقتصاد خود استفاده کند. کمترین ویژگی این راهکارها این است که در زمان تنگناهای تحریمی، کشور را در برابر تکانه‌های ارزی و ارتباطی مصون می‌کند و امکان بازسازی اقتصادی را با استفاده از ظرفیت‌های ارتباطی متنوع فراهم می‌کند.
این روزها که بازار ارزیابی‌های تحلیلی و موضوعی سخنرانی اخیر ترامپ در فضای رسانه‌یی و شبکه‌های اجتماعی گرم شده، آگاهی از دیدگاه‌های اهالی اقتصاد و فعالان بخش خصوصی در خصوص سخنان ترامپ و ارائه راهکارهایی که اقتصاد ایران از طریق آنها می‌تواند خود را در برابر چالش‌آفرینی‌های دشمنان ایمن کند، نکته مهم و ضروری است که باید از منظر تحلیلی بررسی شود. در جریان گفت‌وگو با اهالی اقتصاد و با طرح این پرسش که اقتصاد ایران برای در امان ماندن از چالش‌ها و تنش‌هایی که دشمنان و رقبای منطقه‌یی ایجاد می‌کند چه راهبردهایی را باید در پیش بگیرد، تلاش کردیم تا ضمن انعکاس نظرات اهالی اقتصاد نوری به ابعاد پنهان این بحث بتابانیم.
توسعه روابط اقتصادی
احمد پورفلاح عضو اتاق تهران و رییس اتاق ایران و ایتالیا از جمله افرادی است که معتقد است، سایر قدرت‌های اقتصادی از جمله اروپا اعتقادی به حاشیه‌سازی‌های ترامپ ندارند و ایران می‌تواند با استفاده از این شکاف منافع حیاتی خود را دنبال کند. پورفلاح در این زمینه می‌گوید: کشورهای اروپایی از بازگشایی بانک اتحادیه اروپا در ایران صحبت می‌کنند و این نشان می‌دهد که عزم اروپا برای همکاری با ایران جدی است و با گشایش چنین بانکی دست‌کم بانک‌های درجه 2 و 3 که کمتر با تجارت امریکا در ارتباط‌اند با ایران همکاری خواهند کرد. »
رییس اتاق ایران و ایتالیا در ادامه تاکید می‌کند: «اکنون فاصله‌یی دوماهه تا اعلام تصمیم کنگره باقی است اما از همین ابتدا می‌توان کفه ترازوی قضاوت را به نفع منطق ایران سنگین دید. موضع‌گیری رییس‌جمهور ایران و اظهارنظر مسوولان منطقی و اصولی بود و به‌طور حتم مورد توجه منابع بین‌المللی قرار می‌گیرد. از سوی دیگر فکر نمی‌کنم، تصمیم کنگره به عقب‌رفت جایگاهی که ایران پس از برجام به دست آورده بینجامد و به‌طور حتم روند همکاری با کشورهای اروپایی تکامل پیدا می‌کند. کشورهای اروپایی از بازگشایی بانک اتحادیه اروپا در ایران صحبت می‌کنند و این نشان می‌دهد که عزم اروپا برای همکاری با ایران جدی است و با گشایش چنین بانکی دست‌کم بانک‌های درجه 2 و 3 که کمتر با تجارت امریکا در ارتباط‌اند با ایران همکاری خواهند کرد. بنابراین حرف‌های ترامپ نسبت به آنچه پیش از این در جریان بود، کمتر موثر است. به نظر می‌رسد در جریان مبادلات بین‌المللی در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد و هرچند سرعت تحقق انتظارات کافی نیست اما شرایط گام‌به‌گام بهتر می‌شود. »
پورفلاح در پایان می‌گوید: «ایتالیا به‌طور مشخص درگیر ترامپ نبوده و نیست اما ایران برای بهبود روابط باید مساله سوییفت را حل کند. اکنون بانک‌های درجه 2 و 3 با ایران کار می‌کنند و واردات از طریق صرافی انجام می‌شود. هیات‌های خارجی نسبت به ایران علاقه‌مندی نشان می‌دهد و در نوامبر همراه با هیاتی برای مذاکره با مسوولان بانکی و بیمه که سرمایه‌گذاری مشترک را دنبال می‌کنند به رم خواهیم رفت. روند مذاکرات تجاری عادی است و مطلقا در طرف‌های خارجی ناامیدی ایجاد نشده است. آمار هم این مساله را تایید می‌کند. دست‌کم در رابطه با ایتالیا، حجم مبادلات نسبت به ماه قبل 10 تا 15درصد افزایش یافته است. »
سیاست درست اقتصادی برای مقابله
با تهدیدات ترامپ
یکی از رویکردهای مشخصی که اهالی اقتصاد برای مقابله با تهدیدات ترامپ پیشنهاد می‌کنند، استفاده از ظرفیت‌های کشورهای قدرتمند اروپایی برای توزان بخشیدن به حفره‌یی است که امریکا سعی می‌کند در مراودات اقتصادی کشورمان ایجاد کند. مهدی پازوکی یکی از همین افراد است که معتقد است: «بعد از صحبت‌های ترامپ ایران در بحث اقتصادی باید با آلمان و فرانسه به عنوان دو اقتصاد برتر در اتحادیه اروپا وارد مذاکره جدی‌تر بشود. »
مهدی پازوکی، اقتصاددان در گفت‌وگو با ایلنا در مورد سخنان اخیر ترامپ علیه کشورمان درباره خروج از برجام و احتمال وضع تحریم‌های تازه و محدود شدن سرمایه‌گذاری‌ها در کشور اظهار داشت: «در صورتی که ایران سیاست تعامل با جهان را به صورت خردمندانه ادامه بدهد و در چارچوب منافع ملی گام بردارد، قطعا ترامپ هیچ غلطی نمی‌تواند، بکند. »
وی افزود: « امریکا تنها کشور دنیا نیست و می‌توانیم با سایر کشورها همکاری خوبی داشته باشیم. باید بدانیم که هم‌اکنون در امریکا تندروها بر سر کار هستند و ما مخالفانی داریم که با برجام موافق نیستند. »
پازوکی تصریح کرد: «ما باید تعامل با اتحادیه اروپا، روسیه، چین، کانادا، استرالیا و ژاپن را در دستور کار خود قرار دهیم. ضمن آنکه ایران در بحث اقتصادی باید با فرانسه و آلمان به عنوان دو اقتصاد برتر در اتحادیه اروپا وارد مذاکره جدی‌تر بشود. »
ایران بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری خارجی
مهدی تقوی استاد سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه نیز در واکنش به اظهارات ترامپ با بیان اینکه ترامپ دیوانه است و با این سخنرانی اخیر امریکایی‌ها یک گاف بزرگ دادند، اظهار کرد: دولت‌های خارجی باید در نظر داشته باشند در حال حاضر بهترین مکان برای سرمایه‌گذاران خارجی ایران است زیرا نیروی کار ارزان بوده و همچنین انرژی فراوانی در کشور ما وجود دارد. تقوی با بیان اینکه اگر کنگره کنترل کار را در دست بگیرد وضعیت بهتر خواهد شد، تصریح کرد: خوشبختانه ما با اروپا مشکلی نداریم و می‌توانیم مسائل خود را از این طریق پیگیر شویم. وی اضافه کرد: اگر امریکایی‌ها عنوان کنند برجام را قبول ندارند، در آن طرف قضیه اتحادیه اروپا قرار دارد که مبادلات ما با آنها ادامه و افزایش پیدا می‌کند و جایگزین مبادلات ما با امریکا خواهد شد. استاد سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه افزود: در دولت قبل و پیش از برجام نرخ تورم به 40درصد رسید و نرخ رشد نیز منفی شد اما در دولت دکتر روحانی اتفاق مهم برجام رقم خورد و امروز نرخ تورم به زیر 10درصد رسیده و از سوی دیگر نرخ رشد کشور نیز مثبت شده است. همین روند باید ادامه پیدا کند تا با مشارکت بخش خصوصی کشور را در برابر این تکانه‌ها مصون کنیم. مجموعه اظهارنظرهای مطرح شده از سوی فعالان اقتصادی و اساتید علوم اقتصادی نشان می‌دهد که برای مقابله با التهاب‌آفرینی‌های بیرونی از یک طرف از طریق توسعه مناسبات خارجی باید زمینه جذب سرمایه برای اجرای طرح‌های زیربنایی در کشور فراهم شود و از سوی دیگر با بهبود شرایط کلی کسب و کار در کشورمان از درون کشور در برابر هر نوع تکانه‌یی مصون شود. راهکارهایی که اقتصاد ایران برای عبور از این مرحله تاریخی سخت به آن نیازمند است.
