سعیده هوشمند گهر
مشوقهای سرمایه‌گذاری مزیت اقتصادی قابل اندازه‌‌گیری است که دولت‌ها برای بنگاه‌های خاص یا مجموعه‌‌ای از بنگاه‌ها با هدف هدایت سرمایه‌گذاری به سمت بخش‌ها یا مناطق مورد نظر یا تحت تاثیر قراردادن رفتار سرمایه‌گذاران ارایه می‌نمایند. این مشوقها می‌توانند مالی، مالیاتی، گمرکی، اجتماعی و ... باشند. بررسی الگوی اعطای مشوقهای سرمایه‌گذاری در چین به عنوان یکی از کشورهای پیشگام در زمینه برنامه‌ریزی‌های هدفمند برای توسعه سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد:
1- مشوقهای سرمایه‌گذاری کشور چین با سه رویکرد منطقه فعالیت، ماهیت هزینه و ماهیت شرکتها به‌اشکال مختلف معافیت‌‌ها و بخشودگی‌‌های مالیاتی اعطاء می‌شود که عبارتند از:
الف) مشوقهای منطقه‌‌ای: باهدف تشویق شرکتهای داخلی و خارجی به سرمایه‌گذاری در مناطق معین شده، تخصیص داده می‌شود. برای مثال مشوقهای مناطق ویژه اقتصادی برای توسعه تجارت آزاد، گردشگری و خدمات، صنایع پیشرفته است.
ب) مشوقهای هزینه ای: شامل هزینه‌های واجد شرایط تحقیق و توسعه که به‌منظور ارتقای ارزش افزوده، ایجاد مزیت رقابتی و بهبود طرح‌های ایجادی و توسعه‌‌ای تولیدی، معدن و فلزات، نفت، گاز و مواد شیمیایی، محصولات صنعتی و ساخت‌وساز، مخابرات و ... تخصیص می‌یابد.
ج) مشوقهای شرکتها: که به شرکتهای واجد شرایط تحت چهار دسته اصلی 1) شرکتهای تکنولوژی پیشرفته و جدید (HNTEs)، 2) شرکتهای علم و فناوری کوچک و متوسط (SMSTEs)، 3) شرکتهای خدمات پیشرفته فناوری (TASEs) و 4) شرکتهای خدمات برون سپاری فراساحلی (Offshore outsourcing services) تعلق می‌یابد.
2- از جمله مهم‌ترین مشوقهای اعطایی کشور چین که امکان بررسی و لحاظ در قوانین مالیاتی در ایران را دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) مشوقهای مناطق ویژه اقتصادی: برای حمایت از توسعه برخی مناطق نظیر بندر تجارت آزاد هاینان (HFTP) و برای شرکت‌هایی که در منطقه لینگانگ شانگهای ثبت شده، نرخ مالیات بر درآمد شرکتها از 25 درصد به 15 درصد کاهش یافته است.
ب) مشوقهای شرکتهای دانش بنیان: برای شرکتهای دانش بنیان نرخ اعتبار مالیاتی برای هزینه‌های قابل قبول تحقیق و توسعه تا 25 درصد بیش از سایر شرکتها اعمال می‌شود (معادل 125 درصد)، به‌علاوه نرخ مالیات بر درآمد شرکتهای دانش‌‌بنیان 10 درصد کمتر از سایر شرکتها (15 درصد) در نظر گرفته شده است.
ج) مشوقهای مالیاتی تحقیق و توسعه: یک شرکت مقیم چین می‌تواند 150 درصد از هزینه‌های تحقیق‌وتوسعه خود را تحت عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی از بدهی مالیاتی خود کسر کند.
د) مشوقهای مالیاتی برای حمایت از توسعه صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر: حداکثر تا 70 درصد از مبلغ سرمایه‌گذاری شده توسط یک شرکت سرمایه‌گذار خطرپذیر یا یک سرمایه‌گذار انفرادی در یک شرکت نوپای فعال در حوزه فناوری، از درآمد مشمول مالیات کسر می‌گردد.
هـ) بسته مشوق ثبت اختراع: برای شرکتهای فناوری و نرم‌افزار، بسته مشوقها شامل معافیت مالیات بر درآمد، نرخ‌های مالیات بر ارزش افزوده ترجیحی و معافیت از عوارض واردات تجهیزات، در نظر گرفته شده است.
نکات کلیدی:
با بهره‌گیری از تجربیات کشور چین می‌توان به این موارد به عنوان پیشنهاد‌های کاربردی در حوزه مشوقهای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران اشاره کرد:
1- چین مشوقهای مالیاتی ترجیحی مختلفی را برای حفظ محیط‌زیست و تشویق استفاده از فناوری‌‌ها و محصولات کاهنده مصرف انرژی ارایه می‌دهد. با توجه به تشدید پدیده خشکسالی ایران در سال‌های اخیر و به منظور توسعه زیرساختهای تولید (آب، برق، گاز و...) پیشنهاد می‌شود برای شرکتهای دارای پروژه‌های حفاظت از محیط زیست (شامل تصفیه فاضلاب، دفع زباله، توسعه استفاده از بیوگاز و نمک‌زدایی) اعتبار مالیاتی برای خرید تجهیزات و فناوری مربوط به صرفه‌جویی در انرژی یا تخفیف و معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته شود.
2- در کشور چین اختصاص برخی مشوقهای مالیاتی برای مناطق آزاد، مشروط به توسعه گردشگری، خدمات مدرن و گسترش صنایع با فناوری‌های پیشرفته است. در این راستا پیشنهاد می‌شود به منظور افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی در ایران و توسعه زیرساختهای مورد نیاز، اعطای مشوقهای مالیاتی موجود نظیر زمین ارزان، اعطای تسهیلات، مشوقهای گمرکی و... با توجه به تقویت و تکمیل زنجیره تولید ساماندهی گردد.
3- مشوقهای در نظر گرفته شده برای انواع شرکتهای دانش‌‌بنیان در کشور چین، الزامات خاص خود را دارد که می‌توان جهت هدفمند کردن حمایت از شرکتهای دانش بنیان و طراحی انواع بسته‌های مشوق سرمایه‌گذاری در ایران از آنها بهره گرفت. برای مثال از جمله معیارهای اعطای مشوق به شرکتهای دانش بنیان در این کشور، صادرات محصولات با فناوری بالا، به‌کارگیری نیروی‌کار نخبه و دارای مدارک تحصیلی، داشتن جوایز یا استاندار‌د‌های بین‌المللی، سطح بالای فناوری و... می‌باشد.
عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی
