گروه راه و شهرسازی|
آن طور که کارشناسان حمل و نقلی می‌گویند، جنگ با اوکراین، نگاه روس‌ها به مسیر ترانزیتی ایران را تغییر داده است و آنها را بیش از پیش برای استفاده از این مسیر ترغیب کرده است. در این میان، ضعف زیرساخت‌های حمل و نقل ایران به پاشنه آشیل این مسیر ترانزیتی تبدیل شده است. عدم تکمیل خط‌آهن رشت- آستارا، کمبود ناوگان جاده‌ای کارآمد و همچنین نبود یا کمبود انواع شناورهای دریایی از جمله کشتی‌های رو- رو و کشتی‌های کانتینربر از جمله نقص‌های مسیر ترانزیتی ایران به شمار می‌رود. البته به این سیاهه باید نقص در گمرکات و طولانی بودن فرایند امور گمرکی را نیز اضافه کرد. در این میان، انجام برخی اقدامات برای افزایش بهره‌وری شبکه حمل و نقل ریلی قابل توجه است. در این چهارچوب، برخی کارشناسان تاکید دارند: یکی از مهم‌ترین کارهایی که وزارت راه و شهرسازی و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران برای افزایش ترانزیت کالاهای روس از خاک کشور باید انجام دهند، ایجاد و فراگیر کردن قطارهای باری برنامه‌ای در مسیر کریدور شمال-جنوب است. محمد جواد شاهجویی، کارشناس اقتصاد حمل‌ونقل نیز چنین نظری دارد. او با اشاره به این راهکار رونق همکاری ترانزیتی ایران و روسیه می‌گوید: با اینکه ایران شاهراه تنفسی روس‌هاست، اما ایران سهم نیم درصدی از ترانزیت کالای این کشور دارد.
به گزارش تسنیم، هفته گذشته رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی در سفری به مسکو با همتایان خود در این کشور دیدار و بر افزایش تعاملات ترانزیتی و حمل و نقلی ایران و روسیه تاکید کرد. قاسمی در پایان این سفر، با اشاره به مذاکرات مطلوب با مسوولن روسی، از تحول در همکاری‌های بین ایران و روسیه در حوزه حمل و نقل خبر داد و گفت: در مذاکرات فشرده به توافقات دوجانبه‌ای در زمینه گسترش همکاری‌های ریلی، دریایی، هوایی و جاده‌ای دست یافتیم و ایران می‌تواند کانون تجاری روسیه در تعامل با کشورهای حوزه خلیج فارس و شرق آسیا باشد.
وی با اشاره به اتصال شمال ایران به خلیج فارس از طریق خطوط ریلی، آمادگی کشور جهت حمل کالاهای صادراتی و وارداتی روسیه را اعلام کرد. قاسمی همچنین در دیدار با ویتالی ساوالیف، وزیر حمل و نقل روسیه، توافقنامه جامع همکاری‌های حوزه حمل و نقل را امضا کرده و با اشاره به اهمیت راه‌اندازی گذرگاه بین ریلی بین قاره‌ای شمال-جنوب، بر اهتمام هر دو کشور برای اتمام هر چه سریعتر راه آهن رشت-آستارا در مسیر این گذرگاه ریلی تاکید نمود.
وزیر راه و شهرسازی همچنین اعلام کرد: اگر ایران و روسیه همکاری‌های نزدیکی با یکدیگر داشته باشند، تحریم‌های امریکا و غرب ضد دو کشور هیچ تاثیری نخواهد داشت. هر تجارتی نیازمند توسعه حوزه حمل و نقل است و این امکان وجود دارد که هر توافقی میان دو کشور در حوزه حمل و نقل به امضا برسد. صادرات بین دو کشور و صادرات روسیه به دیگر کشورها از طریق ایران می‌تواند مورد توافق قرار بگیرد و در کمترین زمان ممکن اجرایی شود.
وی با اشاره به ظرفیت‌های ایران در احیای کریدور شمال-جنوب تاکید کرد: از بین مسیر‌های ریلی، مسیر ریلی رشت-آستارا بسیار کوتاه و به صرفه است و در صورت همکاری دو کشور در تکمیل این قطعه حجم مبادلات و ترانزیت کالا میان دو کشور افزایش چشم‌گیری خواهد یافت. از سوی دیگر، هم در بندر چابهار و هم در بندر شهید رجایی، قادریم تا همکاری‌های خود را با طرف روس افزایش دهیم.
تغییر نگاه روسیه به ایران در حوزه ترانزیت
در همین رابطه کارشناس اقتصاد حمل و نقل گفت: بدون شک بعد از رخدادهای حاصل از وقایع چند ماه گذشته، نگاه روسیه نسبت به همکاری‌های حمل و نقلی و ترانزیتی با ایران تغییر کرده است.
محمد جواد شاهجویی ادامه داد: اگر تا امروز روسیه صرفا درخواست همکاری از ایران انجام می‌داد و در ایران اجابت نمی‌شد، امروز شرایط به نحوی است که روسیه نیازمند همکاری لجستیکی با ایران است. به‌طوری که می‌توان گفت نگاه جدید روسیه به ایران از یک مسیر ترانزیتی صرف، به شاهراه تنفسی تغییر پیدا کرده است. وی افزود: تحولات اخیر نشان می‌دهد حتی اگر فرض کنیم بحران اوکراین به زودی پایان یابد، اما نیاز روسیه به ایران به عنوان یک گذرگاه امن و پایدار، نگاهی طولانی مدت و استراتژیک است و قطعا روس‌ها فرصت همکاری‌های حمل و نقلی و ترانزیتی با ایران را از دست نخواهند داد.
سهم اندک ایران از ترانزیت کالاهای روسی
شاهجویی یادآور شد: البته آنچه در شرایط حاضر اهمیت دارد، این است که کشور بتواند از این فرصت تاریخی در مسیر احیای کریدور شمال-جنوب حداکثر بهره‌برداری را انجام دهد و بیشترین حجم از عبور کالای صادراتی، وارداتی و ترانزیتی روسیه را به خود اختصاص دهد. وی اضافه کرد: هم‌اکنون حجم مبادلات روسیه با کشورهایی چون هند، پاکستان و کشورها حاشیه خلیج فارس به رقمی بالغ 34 میلیون تن در سال می‌رسد که می‌تواند تماما از خاک ایران منتقل شود. این در حالی است که تا پیش از این سهم ایران از عبور این کالاها کمتر از نیم درصد بوده است.
کارشناس اقتصاد بیان کرد: البته این نکته درست است که برای افزایش همکاری‌های ترانزیتی با روسیه نیاز به بهبود یا تکمیل زیرساخت‌ها داریم. اما مساله اولویت‌دارتر از توسعه زیرساخت‌ها، بهره‌برداری درست از زیرساخت‌های موجود است. به نحوی که تجار روس رغبت لازم برای جابه‌جایی بار از طریق ایران را پیدا کنند. بدون شک در شرایطی که بار ریلی از بندر امیرآباد به بندرعباس در کشور ما در بعضی از موارد 20 روزه جابه‌جا می‌شود و سرعت بازرگانی قطارهای باری در شبکه ریلی کشور 3.8 کیلومتر بر ساعت است، با فرض تکمیل زیرساخت‌ها هم نمی‌توانیم انتظار افزایش حجم ترانزیت کالاهای روس از طریق خاک کشور را داشته باشیم. شاهجویی با اشاره به اهمیت تغییر در مدل بهره‌برداری از شبکه ریلی کشور در جهت افزایش جذابیت ترانزیت ریلی از داخل خاک ایران تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین کارهایی که وزارت راه و شهرسازی و شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران برای افزایش ترانزیت کالاهای روس از خاک کشور باید انجام دهند، ایجاد و فراگیر کردن قطارهای باری برنامه‌ای در مسیر کریدور شمال-جنوب است. وی افزود: قطار باری برنامه‌ای علاوه بر آنکه می‌تواند سرعت سیر بازرگانی قطارهای ترانزیتی در این مسیر را افزایش دهد، با افزایش دقت زمانی، بر جذابیت عبور ترانزیتی از خاک ایران برای صاحبان بار و فورواردرهای بین‌المللی اضافه خواهد کرد و از این رهگذر باعث رونق میزان ترانزیت از ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های کسب درآمد‌های ارزی خواهد شد.
