افت ارز آوری صادرات در سایه کرونا
سکه در کانال 11 میلیون تومان
گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری |
در بازار روز یکشنبه 12 بهمن 99، قیمت دلار همچنان در کانال 24 هزار تومان باقی ماند و با قیمت 24 هزار و 450 تومان، تا 24500 تومان معامله شد. همچنین قیمت یورو 29 هزار و 900 تومان و درهم امارات 6 هزار و 730 تومان اعلام شده است. قیمت سکه نیز در کانال 11 میلیون تومان قرار گرفته و با افزایش قیمت اونس طلا به 1849 دلار، سکه طرح جدید به قیمت 11 میلیون و 70 هزار تومان معامله شد. هر دلار روز یکشنبه در صرافی‌های بانکی ۲۳ هزار و ۹۲۰تومان معامله شد که قیمت آن نسبت به روز معاملاتی کاری گذشته (شنبه) با افزایش ۲۰۰ تومانی همراه بود و نرخ هر یورو نیز به ۲۹ هزار و ۵۰ تومان رسید.قیمت فروش یورو نیز با افزایش ۲۵۰ تومانی نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری گذشته (شنبه) به ۲۹ هزار و ۵۰ تومان رسید.قیمت خرید هر دلار ۲۳ هزار و ۴۲۰ تومان و نرخ خرید هر یورو نیز ۲۸ هزار و ۵۵۰ تومان اعلام شد، همچنین قیمت خرید دلار در بازار متشکل ارزی ۲۳ هزار و ۴۱۵ تومان و قیمت فروش آن ۲۳ هزار و ۶۵۰ تومان بود.
علاوه بر این نرخ خرید یورو در این بازار ۲۷هزار و ۶۵۹ تومان و نرخ فروش آن ۲۷ هزار و ۹۳۵ تومان اعلام شد.براساس این گزارش در سامانه نیما در روز معاملاتی گذشته (شنبه)، هر یورو به قیمت ۲۷ هزار و ۶۵۸ تومان و هر دلار ۲۲ هزار و ۹۳۲ تومان به فروش رفت. همچنین در سامانه سنا روز شنبه ، حواله یورو به قیمت ۲۸ هزار و ۸۵۸ تومان معامله شد و همچنین حواله دلار به قیمت ۲۳ هزار و ۸۲ تومان مورد مبادله قرار گرفت.قیمت دلار در هفته‌های گذشته با توجه به افزایش امیدواری در زمینه صادرات نفت و دسترسی به منابع مالی کاهشی شده است. هفته گذشته نیز رییس کل بانک مرکزی اعلام‌کرد: ایران تواونسته گشایش‌هایی در فروش نفت داشته باشد.
ورود قیمت سکه به کانال ۱۱ میلیونی دلار
در بازار طلا نیز با اعلام هر اونس طلا به قیمت 1849 دلار، قیمت طلا و سکه نیز افزایش یافت و هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید روز یکشنبه با افزایش ۱۱۰ هزار تومانی نسبت به روز شنبه ۱۱ میلیون و ۵۰ هزار تومان معامله شد.سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم نیز ۱۰ میلیون و ۸۵۰ هزار تومان معامله شد.همچنین نیم‌سکه بهار آزادی ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، ربع سکه چهار میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و سکه یک گرمی هم دو میلیون و ۳۰۰ هزار تومان معامله شد. علاوه براین، در بازار طلا نیز نرخ هر گرم طلای ۱۸ عیار به یک میلیون و ۱۰۲ هزار تومان و هر مثقال طلا به چهار میلیون و ۷۷۵ هزار تومان رسید.اونس جهانی طلا نیز دیروز یک‌هزار و ۸۴۸ دلار و ۲۰ سنت فروخته شد.
از سه‌شنبه هفته گذشته (۳۰ دی) قیمت سکه تاکنون با باقی ماندن در کانال ۱۰ میلیون تومانی، هر روز با افزایش یا کاهش روبرو شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد هفته‌های گذشته قیمت سکه و طلا متاثر از بازار ارز روند کاهشی داشته و سیر نزولی قیمت ارز روی بازار طلا موثر بود.همچنین افزایش قیمت اونس جهانی طلا باعث شده تا قیمت سکه در بازار ایران با وجود ثبات نرخ دلار با رشدی نسبی همراه شود. این در شرایطی است که کارشناسان افت بیشتر اونس جهانی طلا در هفته‌های آینده را پیش‌بینی کرده‌اند.
علاوه براین انتظار می‌رود با آغاز توزیع واکسن کرونا و بهبود شرایط اقتصادی در ماه‌های آینده، میزان استقبال از طلا به عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری کاهش یابد. فعالان بازار می‌گویند که با افزایش قیمت طلا، قیمت طلای ۱۸عیار هرگرم یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان، قیمت سکه تمام‌بهار آزادی طرح جدید ۱۱ میلیون و ۵۰ هزار تومان و قیمت دلار ۲۴ هزار و ۴۵۰ تومان اعلام شده است.هر مثقال طلا نیز 4 میلیون و 770 هزار تومان ارزش‌گذاری شده است.
قیمت طلا و سکه طرح جدید نسبت به روزکاری قبل با افزایش همراه شده است؛ از جمله دلایل نوسان در بازار طلا و سکه تغییرات قیمتی در طلای جهانی و دلار است؛ قیمت ارز در بازار تهران تحت تأثیر خبرهای سیاسی است. همچنین نرخ خرید و فروش دلار و یورو در صرافی‌های بانکی و بازار متشکل ارزی متغیر است و متناسب با نوسانات بازار آزاد در طول روز چند بار تغییر می‌کند.
بررسی سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی
در دولت و مجلس
از سوی دیگر، معاون اول رییس‌جمهور از بررسی سیاست دولت در حمایت از ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کالاهای اساسی خبر داد و گفت: امیدواریم با مجلس به تفاهم دست یابیم تا به مردم فشاری از بابت قیمت کالاها تحمیل نشود. یا اگر تحمیلی نیز بود با برخی حمایت‌ها مشکلات کمتر شود.
معاون اول رییس‌جمهور با اشاره به تامین کالاهای اساسی مورد نیاز مردم در دو و نیم سال گذشته که جنگ اقتصادی امریکا علیه ایران شدت گرفت، گفت: تلاش خواهیم کرد تا هیچ کمبودی در زمینه کالاهای اساسی ایجاد نشده و زندگی مردم دچار تنش نشود.
معاون اول رییس‌جمهور با اشاره به اینکه در زمان جنگ اقتصادی مردم دیدند که کالاهای اساسی در تمام نقاط و به اندازه کافی وجود داشت، اظهار داشت: آنچه مردم را در این مقطع اذیت کرد کمبود کالا نبود بلکه قیمت کالاهاست که افزایش می‌یابد.
افزایش قیمت دلار در معاملات جهانی
ارزش دلار در مقابل بیشتر ارزهای مهم افزایش یافت. شاخص دلار که نرخ برابری آن در مقابل سبدی از ارزهای جهانی را اندازه می‌گیرد، در معاملات دیروز با ۰.۰۹ درصد افزایش نسبت به روز گذشته آن در سطح ۹۰.۵۳۵ واحد بسته شد. نرخ برابری هر فرانک سوییس نیز معادل ۱.۱۲۲ دلار اعلام شد.در تازه‌ترین دور از معاملات، پوند با ۰.۰۷ درصد کاهش نسبت به روز قبل خود و به ازای ۱.۳۷۰ دلار مبادله شد. یورو ۰.۰۳ درصد بالا رفت و با ماندن در کانال ۱.۲۱ به ۱.۲۱۳ دلار رسید. در معاملات بازارهای ارزی آسیایی، هر دلار با ۰.۱۴ درصد افزایش به ۱۰۴.۷۱۶ ین رسید. در برابر همتای استرالیایی، هر دلار امریکا به ازای ۱.۳۰۸ دلار مبادله شد. همچنین نرخ برابری دلار معادل ۶.۴۲۷ یوان چین اعلام شد.
ارزآوری صادرات غیرنفتی در سایه کرونا
از سوی دیگر، پژوهشگر دفتر مطالعات دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق (ع) به ضعف‌های کشورمان در حوزه صادرات غیرنفتی اشاره کرده و پس از آن راهکارهایی در جهت بهبود صادرات غیرنفتی ارایه کرده است.
محسن شرافتی نیا افزود: صادرات غیرنفتی با توجه به اینکه در دنیای پساکرونا تقاضای نفت کاهش چشمگیری پیدا کرد برای اقتصاد کشور ما امری مهم و اثرگذار محسوب می‌شود. از آنجایی که تا قبل از بحران کرونا متوسط صادرات نفت خام کشورمان میانگین روزانه ۲.۵ میلیون بشکه در روز بوده و پس از شیوع این ویروس در جهان به عدد ۸۰۰هزار بشکه در روز تنزیل پیدا کرده است برای تامین مالی اقتصاد کشورمان تلاش در جهت افزایش صادرات غیرنفتی امری مهم تلقی می‌شود.
پس از شوک در بازارجهانی نفت که در چندماه اخیر شاهدش بودیم بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران تکیه تجارت خارجی بر صادرات‌غیرنفتی را حائزاهمیت برشمردند و درواقع توسعه صادرات غیرنفتی را یکی از راهکارهای مهم تحقق جهش تولید می‌داونستند اما متاسفانه صادرات غیرنفتی در کشورهای نفت‌خیز نظیر کشورمان نادیده گرفته می‌شود؛ درحالی که این نوع صادرات ارزآوری سرشاری را می‌تواند به‌همراه داشته باشد. جدای از بحث ارزآوری صادرات غیرنفتی که خودموضوع مهمی تلقی می‌شود، ایجادبازارکارمتنوع درداخل کشور نیز یکی از دست‌آوردهای مهم صادرات‌غیرنفتی است. صادرات غیر نفتی به معنی صادرات محصولات پتروشیمی و سایر کالاها و خدمات است که به عنوان نمونه عمده‌ترین محصولات صادرات غیرنفتی کشورمان شامل پروپان مایع شده، پلی اتیلن، سنگ آهن و کنستانتره‌های آن، متانول، پسته، بوتان مایع شده، انواع گازهای نفتی، فرش و کفپوش‌های نساجی، اوره، سیمان، آلومینیوم، زعفران و خودرو می‌شود.
متاسفانه در حوزه صادرات غیرنفتی کشورمان با اشتباهات‌بزرگی مواجه است و درصورتی که این اشتباهات ادامه پیداکند می‌تواند بربدنه اقتصادایران ضربات جبران‌ناپذیری واردکند. یکی از این اشتباهات رایج این است که صادرات غیرنفتی ما به طبیعت نزدیک است و این مفهوم بدین معناست که در زمینه صادرات‌غیرنفتی خام‌فروشی همیشه بیشترین سهم را در بین کالاهای صادراتی کشور داشته است و درواقع صادرات این نوع کالاها یا ارزش افزوده‌ای ندارد یا درصدآن بسیارناچیز است.
بررسی سهم ارزآورترین کالاهای صادراتی غیرنفتی در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۷ نیز نشان می‌دهد که سهم ۵ قلم کالای اول ارز آور از کل کالاهای صادراتی غیر نفتی بین ۱۷ تا ۳۳ درصد متغیر و بطور متوسط سالانه ۲۵ درصد بوده است که سهم آن در سال ١٣٩٧ به ۷.۲۵ درصد رسیده است. این آمار به این معنا است که یک چهارم درآمد صادرات غیرنفتی کشور از محل صادرات پنج قلم کالا حاصل شده است. همچنین سهم ۱۰ قلم کالای ارز آور از کل صادرات غیر نفتی نیز در سال ١٣۹۷ به ۳۷ درصد رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که بیش از یک سوم درآمد صادرات غیرنفتی از محل صادرات تنها ۱۰ قلم کالا حاصل شده است.
براساس آمارها اشکال دیگری که درحوزه صادرات غیرنفتی وجود دارد این است که تعداد اندکی از کشورها سهم بالایی در صادرات ما دارند و روند این تغییرات به نحوی است که تعداد کشورهایی که ۸۰ درصد درآمد صادراتی ما را تامین کرده‌اند، از ۲۳ کشور در سال ۱۳۸۰ به ۹ کشور در سال ۱۳۹۶ تقلیل یافته است. این تمرکز نسبتا شدید در بازارهای صادراتی می‌تواند برای کشور تهدید تلقی شود که در شرایط تحریم به راحتی می‌تواند توسط دشمنان موردهدف قرار گیرد.
اما درشرایط کرونا که براساس برآوردهای اقتصاددانان سازمان تجارت جهانی حجم تجارت جهانی در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با میزان آن طی بحران پیش‌آمده در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ میلادی به مراتب کمتر خواهد بود و تجارت جهانی عقب‌گرد ۱۵ ساله را تجربه خواهد کرد شرایط ویژه‌ای برای کشورما قلمداد می‌شود؛ چراکه باید از تمام ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم تا حجم این دست از صادرات را افزایش دهیم تا بتوانیم آسیب واردشده از جانب بحران ویروس کرونا را تا حدزیادی پوشش دهیم.
صادرات غیرنفتی ایران در سال ١٣۹۹ از شرایط ویژه‌ای برخوردار شده است؛ به نحوی که اگرچه تکیه اصلی تامین منابع ارزی مورد نیاز واردات بر روی صادرات است، اما به دلیل بسته بودن مرزها ناشی ازشیوع ویروس کرونا، صادرات با افت ۴۱ درصدی ارزش و ۳۹ درصدی وزن مواجه شده است. در مقابل ارزش واردات کشور نیز ۲۴ درصد کاهش یافته و در مقابل به لحاظ وزنی نیز افت یک درصدی را تجربه می‌کند. بر اساس آمارهای رسمی، صادرات در ۴ماهه ابتدای سال جاری به لحاظ وزنی ۳۰.۳ میلیون تن بوده که ارزشی معادل ۸.۷ میلیارد دلار داشته است. در مقابل واردات نیز در ۴ ماهه به لحاظ وزنی ۷.۴۹ میلیون تن بوده که ارزشی معادل ۹.۱۰ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است.
صادرکنندگان ایرانی باید ملاحظات و نیاز بازارهای صادراتی در دوره پساکرونا را مدنظر قرار دهند تا تجارتی سودآور را برای کشور رقم بزنند. یکی دیگر از نکاتی که باید تجارایرانی به آن اهمیت دهند این است که تجارت کالایی در دنیا، در شیب نزولی قرار گرفته است؛ در حالی که شاهد رشد تجارت خدمات وهمچنین تجهیزات پزشکی و کالاهای درمانی مقابله با کرونا در جهان هستیم که توجه تجار به این نکته می‌تواند به پیشرانی کشورمان درعرصه صادرات غیرنفتی کمک کند.
البته نقش دولت ونهادهای ذیربط در زمان بحران کرونا بسیارپررنگ‌تر از گذشته است. اعمال سیاست‌های تشویقی برای تنوع بخشیدن به کالاها و خدمات صادراتی (کمک‌های نقدی، معافیت‌های مالیاتی، بیمه صادرات و کاهش پیمان سپاری ارزی) به منظور حمایت از صادرکنندگان و کاهش آسیب‌پذیری صادرات در برابر نوسانات تقاضای بین‌المللی و کاهش قیمت کالاهای صادراتی ضروری است؛ یا اعمال سیاست‌های بلندمدت مالی و پولی و اجرایی صادراتی و تغییر نکردن و تبدیل نشدن متوالی موردی و مقطعی این سیاست‌ها الزامی است.
