بانک‌ها وموسسات مالی؛ تنها زیرگروه خدمات با رشد مثبت

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

با وجود رشد منفی ارزش افزوده بخش خدمات با عدد 0.9- درصدی در سه ماهه اول سال 99، تنها زیرگروه خدمات که رشد مثبت داشته است خدمات موسسات پولی و مالی بوده که با رشد 0.5 درصدی نه تنها منفی نبوده و رشد مثبت داشته است بلکه این رشد مثبت بانک‌ها و موسسات مالی و پولی، حتی از رشد گروه کشاورزی با رشد 0.3 درصدی و رشد صنعت، برق و گاز و آب، ساختمان، خدمات مستغلات نیز بالاتر بوده است و بالاترین رشد را نسبت به بخش‌های کشاورزی، صنایع و معادن و خدمات و زیر بخش‌های آنها داشته است. این موضوع نشان می‌دهد که در شرایط رکود اقتصادی و همچنین نوسان قیمت‌ها در بازار کالا، بازارهای دارایی از جمله سهام و ارز و طلا، خودرو و... که بخش‌های اقتصاد وزیر گروه‌های آنها عمدتا با رشد منفی مواجه شده‌اند و در 7 فصل اخیر عمدتا با رشد منفی مواجه شده‌اند، اما بانک‌ها توانسته‌اند از طریق افزایش گردش مالی و نقدینگی در اقتصاد، افزایش تسهیلات دهی بانک‌ها در بهار 99 که رشد 50 درصدی نسبت به بهار سال 98 داشته‌اند وارایه خدمات در بانکداری الکترونیک، ضمانتنامه‌های بانکی، و... به رشد مثبت دست یابند. این رشد درصدی اگر چه اندک بوده اما در شرایط رشد منفی کل بخش خدمات، می‌تواند مزیت قابل توجهی برای بانک‌ها و موسسات کشور محسوب شود که حداقل بخش عمده‌ای از هزینه‌های خود و سود سپرده‌های بانکی را تامین کنند. خدمات موسسات پولی و مالی در سال 98 نیز با رشد مثبت 0.1 درصدی همراه بوده و در 5 فصل اخیر همواره با رشد مثبت مواجه شده و براساس تعریف رونق و رکود که اگر یک بخش اقتصاد 4 فصل پشت سر هم با رشد مثبت همراه شود از رکود خارج شده، می‌توان دریافت که بخش موسسات پولی و مالی با رکود مواجه نیست. رشد خدمات بانک‌ها و موسسات پولی و مالی در چهار فصل سال 1398 به ترتیب 0.1، 0.1، 0.1 و 0.3 درصدی همراه شده است و در بهار 99 نیز 0.5 درصد رشد کرده و این نکته نشان می‌دهد که از زمستان 98 تاکنون عملا به سمت رشد‌های بالاتر در حال حرکت بوده است. براین اساس اگر فصل تابستان 99 را نیز به جمع فصل‌های اخیر که بانک‌ها با رشد مثبت مواجه بوده‌اند اضافه کنیم در می‌یابیم که در 6 فصل اخیر بانک‌ها و موسسات پولی و مالی در دوره رونق فعالیت کرده‌اند. در سال‌های 96 و 97 نیز موسسات پولی و مالی در دوره رونق و با رشد مثبت همراه بوده‌اند و رشد ارزش افزوده یا تولید ناخالص داخلی خدمات بانک‌ها و موسسات پولی و مالی در سال 96 با 3.3 درصد و در سال 97 با 1.5 درصد اعلام شده است. رشد چهار فصل سال 97 نیز نشان می‌دهد که رشد خدمات موسسات پولی و مالی به ترتیب 2، 3.7، 2.7، 2.2- درصد بوده است. و تنها فصل زمستان 97 را با رشد منفی مواجه شده است. براین اساس در سه سال اخیر یا 14 فصل اخیر، بانک‌ها و موسسات مالی و پولی تنها با یک رشد منفی در فصل زمستان 97 مواجه شده‌اند و در بقیه فصل‌ها رشد مثبت داشته و لذا فعالیت آنها رکود محسوب نمی‌شود. به عبارت دیگر با توجه به شروع تحریم‌ها یا خروج امریکا از برجام در اردیبهشت 97 تاکنون می‌توان اعلام کرد که بانک‌ها و موسسات پولی و مالی در 10 فصل اخیر که اقتصاد در شرایط رکود و رشد منفی به سر برده، عملا در 9 فصل رشد مثبت داشته‌اند و با رکود مواجه نبوده و تنها در زمستان 97 رشد منفی داشته‌اند. برآورد ارزش افزوده فعالیت‌های مختلـف اقتصادی در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ نشان می‌دهد که علت عمده کاهش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را باید در کاهش ارزش افزوده فعالیت‌های «نفت »، «خدمات اجتماعی و شخصی و خانگی »، «بازرگانی، رستوران و هتلداری » و «حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات » جست‌وجو کرد. چنانکه سهم ارزش افزوده هر یک از فعالیت‌های مذکور در نرخ رشد منفی ۲.۸ درصدی تولید ناخالص داخلی طی سه ماهه اول سال ١٣٩٩ به ترتیب‌ منفی ۲.۳، منفی ۰.۵، منفی ۰.۴ و منفی ۰.۳ واحد درصد برآورد شده است.نتایج برآوردهای مقدماتی بانک مرکزی در خصوص تولید ناخالص داخلی کشور، نشان‌دهنده آن است که تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه و به قیمت‌های ثابت سال ١٣٩٠ از ۱۵۰۱ هزارمیلیارد ریال در سه ماهه اول سال ١٣٩٨ به ۱۴۵۹ هزار میلیارد ریال در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ کاهش یافته است. همچنین نتایج مقدماتی حاصل از بررسی روند تحولات ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصـادی حاکی از برآورد رشد اقتصادی منفی ۲.۸ درصدی برای سه ماهه اول سال ٩٩ است. از سوی دیگر در سمت تقاضای اقتصاد و بر اسـاس برآوردهای اولیه‌ای که در خصوص اقلام هزینه‌ای اقتصاد همچون مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی، مخارج مصرف نهایی بخش دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و صادرات و واردات در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ به عمل آمده است، رشد اقلام هزینه‌ای فوق‌الذکر به قیمت‌های ثابت سال ١٣٩٠ به ترتیب منفی ٤، ۱.۲، منفی ۰.۶، منفی ۳۰ و منفی ۴۴.۳ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل است. در مجموع، رشد هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲.۸ درصد کاهش یافته است.در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ ارزش افزوده گروه کشاورزی به قیمت‌های ثابت سال ١٣٩٠ به میزان ۱۱۵.۷ هزار میلیارد ریال برآورد شد که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۳.۷ درصـد افزایش نشان می‌دهد. برآوردهای انجام شده بر مبنای آمارهای پایه وزارت جهاد کشاورزی حاکی از آن است کـه تولید محصولات زراعی و باغی در سال ٩٩ نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب ۴.۴ و ۶.۳ درصد و تولید محصولات اصلی دامی ۲.۹ درصد افزایش یافته است.بر اساس محاسبات اولیه، ارزش افزوده گروه نفت در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ به قیمت‌های ثابت سال ١٣٩٠ به میزان ۱۷۷.۲ هزار میلیارد ریال برآورد شد که گویای رشد منفی ۱۶ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل است. نتایج حاصل از محاسبات مقدماتی در این زمینه نشان‌دهنده آن است که کاهش نرخ رشد ارزش افزوده این گروه، ناشی از کاهش تولید و صادرات نفت خام و صادرات میعانات گازی نسبت به دوره مشابه سال قبل بوده است.گروه صنایع و معادن در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ از نرخ رشدی معادل ۲.۵ درصد برخوردار شد که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل ۲.۶ واحد درصد افزایش یافته و در نتیجه سهمی معادل ۰.۶ واحد درصد از نرخ رشد منفی ۲.۸ درصدی اقتصاد را در دوره مورد بررسی بـه خود اختصاص داده است. در این گروه، ارزش افزوده بخش‌های «صنعت»، «معدن»، «ساختمان» و «برق، گاز و آب» به ترتیب با نرخ‌های رشد ۱.۳، ۲.۱، ۳.۹، ۳.۸ درصدی مواجه بوده‌اند.در بخش ساختمان، ارزش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان مناطق شهری به قیمت‌هـای جاری طی فصل اول سال ١٣٩٩ نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش یافته است. با اعمال شاخص‌های قیمت متناظر و تعدیل رقم مذکور، نرخ رشد ارزش افزوده ساختمان بخش خصوصی به قیمـت‌هـای ثابت سال ١٣٩٠ معادل ۴.۲ درصد برآورد شده است. در نهایت با احتساب رقم فوق و نیز با در نظـر گرفتن ارزش افزوده ساختمان دولتی، نرخ رشد بخش ساختمان به قیمت‌های ثابت سال ١٣٩٠ معادل ۳.۹ درصد برآورد می‌شود.ارزش افزوده گروه خدمات نیز در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ از نرخ رشد منفی ۱.۶ درصدی برخوردار شد و سهم آن از رشد منفی ۲.۸ درصدی تولید ناخالص داخلی به منفی ۰.۹ واحد درصد رسیده است.نرخ رشد شاخص ضمنی گروه‌های «کشاورزی »، «نفت»، «صنایع و معادن » و «خدمات » در سه ماهه اول سال ١٣٩٩ نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۹.۱، منفی ۲۴.۲، ۲۱.۹ و ۲۶.۶ درصد بوده است. به علاوه، شاخص ضمنی «تولید ناخالص داخلی » و «تولید ناخالص داخلی بدون نفـت » نیز طی دوره زمانی مزبور به ترتیب دارای رشد ۲۰.۲ و ۲۳.۷ درصدی بوده‌اند.برآورد حاصل از تولید ناخالص داخلی بر حسب اقلام هزینه نهایی دلالت بر آن دارد که در فصل اول سال ١٣٩٩ هزینه‌های مصرف نهایی بخش خصوصی، هزینه‌های مصرف نهایی بخش دولتی و تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به قیمت‌های ثابت سال ١٣٩٠، به ترتیب از نرخ رشد منفی ٤، ۱.۲ و منفی ۰.۶ درصدی برخوردار بوده‌اند.