با توجه به تاکید اقتصاددانان بر کنترل و هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد برای رسیدن به تولیدات گسترده، مهار تورم و افزایش ۲۸.۲ درصدی حجم نقدینگی در آذرماه، جای سوال است که عملیات بازار باز بانکی می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مناسب و هماهنگ با اهداف کلان اقتصادی و به‌کار بردن ابزارهای کنترل دقیق، نقدینگی را به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی هدایت کند یا خیر؟
به گزارش ایسنا، نظام پولی و بانکی به دلیل نقش تعیین‌کننده در سیاست‌های پولی و اعتباری و به عنوان یک قدرت اقتصادی مهم در اختیار دولت، می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مناسب و هماهنگ با اهداف کلان اقتصادی و به‌کار بردن ابزارهای کنترل، نقدینگی را به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی هدایت کند و با افزایش ثبات اقتصادی زمینه را برای شکل‌گیری سرمایه‌گذاری، اشتغال، تولید و... فراهم آورد.
از آنجاکه طبق جدیدترین اطلاعات منتشر شده از بانک مرکزی، حجم نقدینگی در آذر امسال معادل ۲۲ هزار و ۶۲۳ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به مدت مشابه در سال قبل ۲۸.۲ درصد افزایش داشته است.
افزایش ۴۸.۶ درصدی حجم پول در آذر امسال
همچنین، حجم پول در این دوره معادل ۳۶۳ هزار و ۴.۸ میلیارد ریال بوده که ۴۸.۶ درصد نسبت به آذر ماه سال قبل افزایش داشته و حجم شبه پول نیز با ۲۴.۹ درصد رشد، معادل ۱۸۹ هزار و ۸۸.۳ میلیارد ریال است.
علاوه بر این، اخیرا رییس کل بانک مرکزی درباره رشد نقدینگی توضیحاتی ارایه کرده است که طبق گفته این مقام مسوول، آخرین آمار به صورت غیررسمی نشان‌دهنده ۲۸ درصد رشد نقدینگی بوده و معادل ۲۵ درصد هم نسبت به میانگین ۵۰ سال گذشته، رشد داشته است.
همتی گفته این رشد خوب نیست و تلاش می‌کنیم آن را کنترل کنیم. سه درصدی که امسال نسبت به میانگین بیشتر شده نشان‌دهنده این است که ذخایر ارزی خالص ما افزایش یافته است به گفته او، بانک مرکزی چند میلیارد دلار ارز برای رشد ذخایر خریداری کرده که این موضوع باعث شده رشد نقدینگی از میانگین ۵۰ ساله بیشتر شود.البته رییس کل بانک مرکزی تاکید دارد که ۲۸ درصد رشد نقدینگی، رکورد نقدینگی نیست، زیرا در سال‌های گذشته رشد نقدینگی از این میزان هم بیشتر بوده است.طبق آنچه همتی ادعا کرده، در حال کنترل نقدینگی هستیم. از سوی دیگر هدف، کنترل انتظارات است و پیش‌بینی‌هایی که ارایه شده، هیچ کدام تورم بالای ۲۰ درصد را نشان نمی‌دهد.
نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که چه روندی باید شکل بگیرد تا با کنترل حجم پول مانع از ایجاد تورم شد. شاید بتوان از عملیات بازار بانکی که در هفته‌های اخیر توسط بانک مرکزی رونمایی شده و بنا به گفته رییس این بانک، اجرای این طرح موجب کنترل نرخ تورم، ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها، تنظیم چارچوب مشخص برای اعطای اعتبار به بانک‌ها و موسسات اعتباری، اجرای سیاست پولی و مدیریت نرخ‌های سود می‌شود، برای تحقق این هدف مهم اقتصادی استفاده کرد.
هر گاه بانک‌ها با کاهش نقدینگی مواجه می‌شوند اقداماتی همچون دریافت سپرده یا سود بالاتر، قرض گرفتن از یکدیگر یا برداشت از بانک مرکزی را انجام می‌دهند که این اقدامات موجب افزایش سود بین بانکی، اثرگذاری بر سود سپرده بانک‌ها و در آخر تحت تاثیر قرار دادن تورم خواهد شد. با عملیات بازار باز بانکی، کنترل نرخ سود کوتاه‌مدت یا بین بانکی از کانال آن امکان پذیر خواهد بود؛ به گونه‌ای که اگر زمانی بانک‌ها دچار کمبود نقدینگی شوند و نرخ سود در بازار بین بانکی بالا برود، بانک مرکزی شروع به خرید اوراق از بازار و تزریق پول می‌کند تا بانک‌ها بتوانند مشکل نقدینگی را حل کرده و نرخ سود بین بانکی کاهش پیدا کند.
در این راستا، رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده که در دی ماه گذشته تورم ماهانه به ۰.۸ درصد رسیده و به‌طور جدی در این زمینه تلاش‌هایی صورت می‌گیرد تا عملیات بازار باز به دلیل کسری بودجه سال آینده، محلی برای استقراض و رشد نقدینگی نباشد.
گفتنی است؛ اگر چه افزایش حجم پول منجر به ایحاد یک دوره رونق مصنوعی و موقتی در اقتصاد می‌شود، اما این موضوع در بلندمدت باعث افزیش نرخ تورم از یک سو و ایجاد رکود اقتصادی از سوی دیگر می‌شود و هر چه افزایش حجم پول برای تداوم رونق مصنوعی افزایش یابد، تورم ایجاد شده و رکودی که در پی آن خواهد آمد؛ شدیدتر، عمیق‌تر و طولانی‌تر خواهد بود.نرخ تورم بالا و نوسان‌های آن هزینه‌های بسیاری را بر اقتصاد تحمیل می‌کند که می‌توان به کاهش نرخ رشد اقتصادی و به تبع آن کاهش سطح رفاه عمومی از یک سو و تغییر توزیع درآمد، ثروت و رفاه به زیان اقشار کم درآمد جامعه از سوی دیگر اشاره کرد. همچنین، تورم بالا و بی‌ثباتی موجب اخلال در شناسایی قیمت‌های نسبی توسط فعالان اقتصادی می‌شود، چراکه در فرآیند تورمی، قیمت تمام کالاها به یک نسبت افزایش نمی‌یابد، در نتیجه فعالان اقتصادی نمی‌توانند تغییرات قیمت‌های نسبی را از تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها به خوبی تفکیک کنند. علاوه براین، تورم بالا و بی‌ثباتی موجب نااطمینانی فعالان اقتصادی نسبت به تحولات آینده خواهد شد و فعالان اقتصادی نمی‌توانند چشم‌انداز روشن و شفافی از آینده ترسیم کنند که این امر به ویژه بر سرمایه‌گذاری تاثیر منفی خواهد گذاشت. اخیرا جمعی از اقتصاددانان در نشستی تحت عنوان «نقش پول در اقتصاد، عامل رونق تولید یا ایجاد تورم» درباره اینکه خلق پول در اقتصاد می‌تواند عاملی برای رشد تولید یا ایجاد تورم باشد بحث کردند که از نظر آنان پول به عنوان یک منبع مالی برای تولید و رشد اقتصادی لازم است اما این کافی نیست بلکه باید عامل و روند خلق پول مشخص باشد و با شناسایی فعالیت‌های مولد به سمت آنها حرکت کند تا در اثر افزایش تولید ناخالص داخلی، رشد اقتصادی را به همراه بیاورد. طبق گفته این کارشناسان اقتصادی، رابطه رشد نقدینگی و تورم بالا در طول زمان اثبات شده اما خلق پول در کوتاه‌مدت منجر به ایجاد تورم نمی‌شود و فقط برای مدت موقتی رشد تولید مصنوعی را ایجاد می‌کند. علاوه براین، تولید و رشد آن به پول احتیاج دارد اما در این راستا، حجم خلق پول بسیار مهم است زیرا، هر چه خلق پول و اعتبار بیشتر شود، رشد قیمت‌ها هم بالا می‌رود.
علاوه براین، براساس اظهارات کارشناسی انتشار پول باید به سمت فعالیت‌های مولد حرکت کند و اگر این اعتبار در اختیار فرد کارآفرینی که دارای دانش فعالیت‌های مولد است که در آن حوزه بیکاری وجود دارد؛ قرار بگیرد می‌تواند موجب رونق تولید شود و دیگر این پول در اقتصاد خنثی نباشد.
