روابط عمومی بانک مرکزی ضمن رد هرگونه نرخ از پیش تعیین شده اعلامی در این بازار، اعلام کرد که این بازار در حال اتمام مراحل نهایی برای شروع به کار است که به موقع اطلاع‌رسانی خواهد شد و از ویژگی‌های این بازار کشف قیمت ارز توسط عرضه و تقاضای ارز خواهد بود. بانک مرکزی تاکید کرد که هر نوع خبر مرجع به ویژه در مورد ارز تنها از طریق سایت بانک مرکزی به نشانی cbi.ir قابل استناد است.
به گزارش «تعادل»، برخی سایت‌ها و کانال‌های خبری با اعلام شروع به کار بازار متشکل ارزی از روز شنبه ۲۹ تیرماه ۱۳۹۸ با یک نرخ مشخص ارز، اخباری در این زمینه منتشر کرده بودند اما بانک مرکزی در واکنش به این خبرها اعلام کرده که مبنای تعیین نرخ در بازار متشکل ارزی، عرضه و تقاضاست و نرخ‌ها از قبل تعیین نمی‌شود.
رشد ۳۰ درصدی ارزش ریال ایران
با وجود تحریم‌های امریکا
از سوی دیگر، بلومبرگ اعلام کرد: ارزش ریال ایران در دو ماه اخیر، با وجود تحریم‌های امریکا ۳۰ درصد بالا رفته است. اگر یک ارز وجود داشته باشد که انتظار تقویتش را نداشته باشیم آن ارز، ریال ایران است ولی واقعیت این است که ارزش ریال در بازارهای موازی جهان بالا می‌رود و این هفته ۸ درصد و طی دو ماه گذشته ۳۰ درصد در برابر دلار گران‌تر شده است.
دولت دونالد ترامپ تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را سخت‌تر کرده و جلوی صادرات نفت این کشور را گرفته است. نفت نیروی حیاتی اقتصاد ایران است. ترامپ که مدام از موفقیت این تحریم‌ها صحبت می‌کند، ماه گذشته پس از سرنگونی یکی از پهپاد‌هایش در نزدیکی خلیج فارس توسط ایران تحریم‌ها را سخت‌تر کرد. وی در ژانویه به کابینه‌اش گفت: «به لطف ما ارز ایران اکنون تحت محاصره قرار دارد ولی ارزش ریال با وجود تحریم‌های امریکا بالا رفته است.»
به گفته استیو هانک، یک استاد اقتصاد دانشگاه جان هاپکینز دربالتیمور، بهبود‌پذیری ریال نشان می‌دهد ریال ایران با اجرای محدودیت‌های واردات و حفظ ارز خارجی سرپا ایستاده است.
تغییراتی هم در سیستم ارزی ایران به وجود آمده است. بانک مرکزی ایران یک نرخ رسمی ۴۲۰۰۰ ریالی برای هر دلار را حفظ می‌کند ولی اخیرا تلاش کرده صادرکنندگان بیشتری از سامانه تجارت نیما استفاده کنند. این سامانه سال گذشته ایجاد شد و اجازه داده شد نرخ ارز در نیما در ماه‌های اخیر افزایش یابد تا شرکت‌های بیشتری تشویق شوند ارز خارجی خود را بفروشند.
این کار فشار بر ریال را در بازار موازی ارز پایین آورد. این بازار مورد استفاده کسب و کارهای کوچک و اشخاص است. در این بازار در حال حاضر نرخ ارز ۱۲۰ هزار ریال در هر دلار است و به نرخ نیما که حدود ۱۱۵ هزار ریال است نزدیک شده است.
بازار ارز و طلا در هفته گذشته
بازار ارز و طلا هفته گذشته را با روند نزولی نرخ ارز و طلا به پایان رساند اما روز پنج شنبه 27 تیرماه 98، نرخ دلار که تا 11 هزار تومان در روز چهارشنبه کاهش یافته بود مجددا افزایش یافت و در بازار آزاد و معاملات نقدی به 12040 تومان رسید.
روند نزولی بازار ارز و طلا ادامه یافت و نرخ دلار در کانال 11 هزار تومان پایین‌تر رفت و در حالی که در صرافی‌های مجاز بانکی و ملی دلار 11500 و یورو 13400 تومان معامله می‌شد، در بازار آزاد و معاملات نقدی نرخ دلار به 12 هزار تومان رسید. نرخ سامانه سنا نیز برای دلار به 11855 و برای یورو به 13481 تومان، لیر ترکیه 2187، درهم 3262، یوآن 1789 و پوند انگلیس 14661 تومان اعلام شده است.
در بازار طلا نیز اونس طلا در بازار جهانی به 1422 دلار رسیده و با اعلام نرخ دلاربه 12040 تومان، نرخ طلا و سکه نیز نسبت به چهارشنبه افزایش یافته است. مظنه مثقال 17 عیار یا طلای آّبشده 1 میلیون و 715هزار تومان، گرم طلای 18 عیار 395 هزار تومان، سکه امامی 4 میلیون و 62 هزار، نیم سکه 2 میلیون و 200 هزار، ربع سکه 1 میلیون و 350 هزار، سکه گرمی 970 هزار تومان معامله شدند.
روز جمعه نیز اونس جهانی طلا به 1440 دلار افزایش یافت، هر گرم طلای 18 عیار به 396 هزار، مظنه مثقال 17 عیار یا طلای آبشده 1 میلیون و 715 هزار، سکه امامی 4 میلیون و 62 هزار تومان معامله شد. اما در روزهای قبل از آن، ترکش‌های افت کانالی دلار به بازار سکه نیز اصابت کرد و این فلز گرانبها پس از ۶ ماه به زیر ۴ میلیون تومان رفت. روز سه‌شنبه سکه ۲۹۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۳ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان رسید. این بیشترین میزان افت قیمت سکه در ۱۰ ماه گذشته بود تا ارزش این فلز گرانبها به کمترین مقدار از اواخر دی‌ماه برسد.
کاهش ۱۰۰ هزار تومانی حباب سکه
یک کارشناس بازار طلا و سکه با بیان اینکه بازار در روز چهارشنبه با افزایش تقاضای سوداگرانه مواجه شد، گفت: کاهش ارزش دلار در هفته گذشته ارزش طلا و انواع سکه را به‌شدت کاهش داده است.
محمد کشتی آرای در رابطه با وضعیت بازار طلا و سکه طی یک هفته گذشته با اشاره به شرایط خاص ارزشگذاری طلا در بازار گفت: در هفته گذشته قیمت طلا و انواع سکه تا روز چهارشنبه روند نزولی به خود گرفته و عاملی شد تا قیمت سکه و طلای خام به کمترین ارزش خود در چند وقت اخیر برسد.
این کارشناس بازار طلا و سکه با بیان اینکه افت ارزش دلار عامل اصلی کاهش قیمت طلا و سکه در بازار بوده است یادآور شد: با ثبت قیمت‌های جدید در بازار حجم تقاضای قابل توجهی به بازار سرازیر شد و این موضوع افزایش ۲۰۰ هزار تومانی قیمت سکه و رشد ۵۰ هزار تومانی حباب سکه را در پی داشت و این در حالی بود که طی هفته گذشته میزان حباب سکه تا ارزش ۱۰۰ هزار تومان کاهش یافته بود.
وی تاکید کرد: در هفته گذشته انس جهانی طلا نوسان ۱۰ دلاری را تجربه کرد و بررسی‌ها حکایت از آن دارد که طی یک هفته طلا در بازار جهانی با رشد پنج دلاری مواجه شد و در نهایت ارزش این مولفه تاثیرگذار بر قیمت طلا و سکه به ارزش ۱۴۲۱ دلار معامله شده است.
کشتی آرای ادامه داد: هر قطعه سکه تمام طرح قدیم چهار میلیون تومان، هر قطعه سکه تمام طرح جدید چهار میلیون و ۴۵ هزار تومان، هر قطعه نیم سکه دو میلیون و ۳۹۰ هزار تومان هر قطعه ربع سکه یک میلیون و ۳۹۰ هزار تومان و هر قطعه سکه یک گرمی ۹۶۰ هزار تومان داد و ستد می‌شود که در کنار آن با وجود آنکه ارزش هر مثقال طلای خام ۱۷ عیار در روز چهارشنبه به کمترین میزان خود یعنی یک میلیون و ۶۲۰ هزار تومان رسیده بود. در آخرین نرخ ثبت شده این هفته این طلا به ارزش یک میلیون و ۷۱۲ هزار تومان ارزشگذاری شده است.
این کارشناس بازار طلا و سکه تصریح کرد: در هفته گذشته هر گرم طلای خام ۱۸ عیار در ابتدای هفته به ارزش ۴۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان ارزشگذاری شد و در پایین‌ترین نرخ روز چهارشنبه به ارزش ۳۷۳ هزار و ۱۰۰ تومان رسید که در حال حاضر این ارزش به رقم ۳۹۵ هزار و ۴۰۰ تومان رسیده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا افزایش تقاضا در روز چهارشنبه مربوط به تقاضای واقعی بازار بوده است، گفت: بررسی‌ها نشان از آن دارد که تقاضای ایجاد شده در روز چهارشنبه کاملا سوداگرانه بوده است و این موضوع از میزان تقاضا برای سکه که بر پایه خرید سکه به میزان ۲۰ تا ۷۰ عدد بوده کاملا مشخص است.
دلایل کارشناسان برای کاهش نرخ‌ها
در روزهای اخیر، علاوه بر موضوعاتی مانند بازگشت ارز صادراتی و مهلت آنها برای بازگشت 70 درصد ارز صادراتی تا 31 تیرماه، مسائل دیگری مانند تمایل کشورهای جهان به مذاکره با ایران و حفظ برجام، نزدیک شدن به زمان انتخابات مجلس نیز به عنوان دلایل کاهش نرخ‌ها اعلام شده است.
برخی معتقدند که سیاست‌های اتخاذ شده بانک مرکزی طی ماه‌های گذشته باعث تعدیل ۳۰ درصدی نرخ دلار در سامانه نیما و رسیدن آن به ۱۱هزار و ۷۰۰ تومان شده و بطور عملی هفته گذشته نرخ بازار آزاد و نیمایی با یکدیگر ملاقات کردند. این محدودیت‌ها باعث کاهش تقاضای ارز و طلا شده و ثبات نرخ باعث خروج نقدینگی از این بازار و سرازیر شدن آن به سمت بازارهای دیگر مانند مسکن و بورس شده است.
در ماه‌های گذشته همواره یکی از دغدغه‌های اصلی بخش خصوصی و فعالان اقتصادی فاصله بین نرخ ارز در بازار آزاد و نرخ آن در سامانه نیما بود. با این حال و به دلیل روند کاهشی نرخ ارز در بازار طی هفته‌های گذشته، این دو نرخ در حال نزدیک‌تر شدن به یکدیگر هستند.
روز سه شنبه هفته گذشته بیشتر معامله‌گران به جای خرید به دنبال فروش بودند که شاید یکی از دلایل آن کاهش ۴۵۰ تومانی دلار و ورود آن به کانال ۱۱ هزار تومان بود.
دلار روز سه‌شنبه و چهارشنبه در خیابان فردوسی به قیمت ۱۱ هزار و ۷۵۰ تومان و 11 هزار تومان رسید که این نرخ از اواسط بهمن ماه ۹۷ در بازار مشاهده نشده بود و کسی حاضر به خرید دلار نبود زیرا احتمال کاهش آن مطرح شده بود.
اول تیرماه هر دلار امریکا ۱۳ هزار تومان در بازار داد و ستد می‌شد و در فاصله کمتر از ۲۶ روز این رقم به ۱۱ هزار و 200 تومان رسیده که کاهشی یک هزار و 800 تومانی را نشان می‌دهد.
در ماه‌های گذشته و با سیاست‌های اتخاذ شده توسط بانک مرکزی، نرخ دلار در سامانه نیما حدود ۳۰ درصد تعدیل شده و به حدود ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده بود و بطور عملی هفته گذشته را می‌توان هفته ملاقات نرخ ارز بازار آزاد با نرخ سامانه نیما توصیف کرد.
در صورت ماندگاری شرایط کنونی در بازار، نرخ دلار تا حدود ۱۱ هزار تومان کاهش خواهد یافت، اگر توافقی حاصل شده یا تحریم‌ها رفع شود، حتی امکان دارد نرخ ارز باز هم کاهش پیدا کند.نکته مهم آن است که نرخ ارز در بازار و سامانه نیما در میانگین قیمت به یکدیگر نزدیک شده و ماندگار بمانند.
این هفته کاهش ارزش دلار در بازار آزاد از جمله اتفاقاتی بود که تیتر بسیاری از رسانه‌های اقتصادی را به خود اختصاص داد و از طرفی درمیان برخی از کاربران مجازی به خصوص علاقه‌مندان به علم اقتصاد هم واکنش‌هایی به همراه داشت. دلار در بهار سال گذشته با شوک قیمتی زیادی همراه بود و التهاب فضای روانی در پی رویدادهای سیاسی، به گرانی آن دامن زد و حتی در مقاطعی۱۸ هزار تومان را هم رد کرد. اما اواسط سال ۹۷ قیمت دلار به حدود ۱۱ هزارتومان رسید؛ و طولی نکشید که در پایان سال همزمان با افزایش تنش‌ها میان ایران و امریکا روند افزایشی به خود گرفت و در سال ۹۸ قیمت هر دلار تا ۱۵ هزارتومان هم رسید.
همزمان با تشدید نوسانات در بازار ارز، رییس‌کل بانک مرکزی به مردم هشدار داد که اتفاقات اخیر در بازارارز هیچ منطق اقتصادی ندارد و صرفا ناشی از جو روانی است. با این همه طی روزهای گذشته قیمت دلار روند کاهشی به خود گرفت و روز سه شنبه به کانال ۱۱ هزارتومان وارد شد. در این میان برخی کاربران اقتصادی و فعالان رسانه‌ای فضای مجازی با ساخت هشتگ‌های دلار و بانک مرکزی، دلایل این کاهش قیمت و ادامه‌دار بودن یا مقطعی بودن آن را به بحث و تبادل نظر گذاشتند.
کارشناسان برای کاهشی شدن نرخ ارز دلایل مختلفی از جمله «خروج بازیگران بزرگ از بازار»، «فروشنده شدن بازیگران خُرد»، «رفتارهای موثر بازارساز»، «انبساط عرضه و انقباض تقاضا»، «توافقاتی برای تامین کالاهای اساسی» و... را عنوان می‌کنند. یکی از کارشناسان گفت: روند کاهش قیمت مقطعی است و نهایتا در کوتاه‌مدت می‌توان به این شکل قیمت‌ها را اداره کرد؛ اما پس از آن وضعیت دگرگون خواهد شد. برخی از کاربران هم با دید منفی به کاهش قیمت دلار نگریستند و آن را تصنعی دانسته و هدفی برای فروش دلارهای خانگی عنوان کردند. در این میان بودند کاربرانی که کاهش تقاضای مصرفی به دلیل برخی سیاست‌های محدودیت ساز بانک مرکزی را عاملی برای میل دلار به کاهش قیمت می‌دانستند. یکی از فعالان رسانه‌ای هم با اشاره به اظهارات رییس کل بانک مرکزی درباره شوک ارزی نوشت کاهش قیمت دلار در چند روز خودش شوک ارزی محسوب نمی‌شود؟
یکی از کارشناسان نیز می‌گوید: هرچه به انتخابات نزدیک‌تر می‌شویم، دلار بیشتر مدیریت می‌شود تا اقبال مردم به جناح‌های سیاسی افزایش یابد. در این میان برخی از اقتصاددانان هم نگرانند که اگر دولت بازار ارز را مدیریت نکند شرایط به همین منوال خواهد ماند یا قیمت دلار مجددا روند افزایشی به خود خواهد گرفت.
کارشناسان معتقدند حفظ فاصله آربیتراژی نیما و آزاد برای تداوم تامین ارز از نیما می‌تواند تا زمان راه‌اندازی بازار متشکل ارزی راهگشا باشد. براین اساس تا زمانی که هاب ارزی -از طریق ایجاد بازار متشکل ارزی- از کشورهای همسایه مانند دوبی به تهران منتقل نشده، یکسان‌سازی نرخ آزاد و نیما به معنای باز نشدن دست بازار ساز در سبد دوبی خواهد بود.
از سوی دیگر برخی کارشناسان دیگر اعتقاد دارند در صورتی که بازار متشکل ارزی در چارچوب یک بازار آزاد تشکیل شده و عرضه و تقاضا تعیین‌کننده نرخ باشد، بازار ساز می‌تواند با کاهش آرام نرخ و همزمان راه‌اندازی این بازار، ریسک فعال‌سازی مجدد و اتکا به کانال دوبی را دست کم در میان مدت بطور قابل توجهی کاهش دهد.
کاهش نرخ ارز مانند همیشه بر بازار سکه و طلا نیز تاثیرگذار بوده و برای اولین‌بار طی شش ماه گذشته قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار به کمتر از ۴۰۰ هزار تومان رسید. از سوی دیگر هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید نیز ۲۹۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و با ورود به کانال ۳ میلیون تومانی، قیمت ۳ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان را
تجربه کرد. کاهش ۲۹۰ هزار تومانی، بیشترین میزان افت قیمت سکه در ۱۰ ماه گذشته بود تا ارزش این فلز گرانبها به کمترین مقدار از اواخر دی‌ماه ۹۷ برسد.
فعالان بازار ارز در مورد دلایل کاهش نرخ ارز، موارد مختلفی را در روزهای گذشته مطرح کرده‌اند و از جمله به این نکته اشاره کرده‌اند که بانک مرکزی تا ۳۱ تیر به صادرکنندگان فرصت داده، ۷۰ درصد ارزشان را به کشور بازگردانند تا تاییدیه خوش‌حسابی از بانک دریافت کرده و از معافیت مالیاتی برخوردار باشند.
یکی از فعالان ارزی با اشاره به این نکته که بانک مرکزی تا ۳۱ تیر به صادرکنندگان فرصت داده ۷۰ درصد ارزشان را به کشور بازگردانند، گفت: این موضوع باعث افزایش عرضه ارز به شکل‌های مختلف شده است و برخی صادرکنندگان از اختیارات قانونی خود استفاده کرده و بخشی از عرضه ارز را در جهت واردات برخی کالاها هدایت کرده‌اند و همین موضوع و مهلت قانونی، باعث افزایش عرضه ارز شده است و در عین حال فرصتی برای بانک مرکزی در جهت مدیریت بهتر و افزایش عرضه ارز و مدیریت طرف تقاضا است.
وی افزود: رییس کل بانک مرکزی نیز در روزهای اخیر در سفر به مشهد، اصفهان، تبریز و مراکز عمده صادراتی کشور، در گفت‌وگو با صادرکنندگان و فعالان اتاق‌های بازرگانی، موضوع بازگشت ارز صادراتی، ثبات بازار ارز، و دلایل کاهش نرخ‌ها را مطرح کرده است و این موضوع نشان می‌دهد که دولت و بانک مرکزی در گفت‌وگو با صادرکنندگان به دنبال کاهش نرخ ارز و افزایش بازگشت ارز صادراتی به کشور است که همه این عوامل، کاهش نرخ ارز را تشدید کرده است.
وی ادامه داد: احتمالا بعد از 31 تیرماه می‌توان انتظار داشت که روند بازگشت ارز صادراتی به یک روند عادی تبدیل شود اما تا پایان این مهلت قانونی، شتاب عرضه ارز صادراتی بیشتر از روزهای عادی است. البته موضوعات دیگر از جمله کاهش فروش نفت، کاهش قدرت خرید مردم و تقاضا برای کالاهای خارجی، کاهش تمایل به خرید ارز برای حفظ ارزش پول ملی و کاهش خرید بسیاری از کالاهای خارجی که بسیار گران شده و... همگی بر روند عرضه و تقاضا و نرخ تعادلی بازار ارز اثرگذار خواهد بود و پیش بینی می‌شود که موجب کاهش تقاضای ارز شود و همین موضوع نیز می‌تواند عامل ثبات نسبی بازار ارز شود.
یکی دیگر از کارشناسان ارزی در این زمینه گفت: احتمالا دلیل کاهش شدید قیمت در طول چند روز اخیر ترس از ایجاد شوک در آینده نزدیک است که این کاهش قیمت مقداری از مسیر افزایش قیمت آینده را مهار خواهد کرد اما توجه داشته باشیم که چنین کاهش و افزایش قیمت‌هایی بسیاری از کسب کارها را به کما خواهد برد.
وی افزود: عده‌ای تصور می‌کنند که ممکن است در آینده مذاکره شود یا بازار متشکل ارزی نرخ‌ها را کاهش دهد و همچنین روند بازگشت ارز صادراتی، تاثیر زیادی بر کاهش نرخ‌ها داشته باشد و لذا با این تصور، فعلا خرید نمی‌کنند تا شاید نرخ‌ها بیشتر کاهش یابد و همین موضوع عملا خرید و فروش ارز، کالا، واردات و عرضه و تقاضای کالا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همانطور که روند هر روزه رشد نرخ ارز باعث تعطیلی کسب و کارها می‌شود، روند هر روزه کاهش نرخ نیز می‌تواند کسب وکارها را تعطیل یا راکد کند. بهترین حالت برای بازار ارز، ثبات نرخ‌هاست و امید است که در یک محدوده نرخ پایین‌تر با ثبات شود و کسب وکارها ادامه یابد و از زیان و خسارت به کسانی که گران خرید داشتند، جلوگیری کند.
یک صاحب‌نظر اقتصادی نیز معتقد است که علاوه بر دلایل قبلی شام رشد بازار سهام و مسکن، کاهش خرید ارز برای حفظ ارزش پول ملی، کاهش قدرت خرید مردم و تقاضا برای واردات و کاهش خرید کالاهای خارجی و...، ۶ عامل در کاهشی شدن دلار در بازار آزاد طی روزهای اخیر نقش داشته است. «خروج بازیگران بزرگ از بازار»، «فروشنده شدن بازیگران خرد»، «رفتارهای موثر بازارساز»، «انبساط عرضه و انقباض تقاضا»، «توافقاتی برای تامین کالاهای اساسی» و «افزایش چراغ خاموش سود بانکی» از عوامل اثرگذار بر افت حدود 3.7 درصدی روز سه‌شنبه دلار بوده است.
در صورتی که بانک‌ها موضوع افزایش نرخ سود بانکی 15 درصدی به نرخ‌های بالاتر از جمله نرخ 20 درصدی را در برنامه خود داشته باشند، عملا موضوع کاهش نرخ ارز، کاهش اجاره مسکن و... را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد و حال باید منتظر ماند تا ببینیم که اثر سود بانکی تا چه حد می‌تواند بازار ارز را کاهشی کند.
