افت تعداد و افزایش ارزش چک‌های صادره
گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|
آمارها نشان می‌دهد شمار چک‌های برگشتی در فروردین امسال ۴۰ درصد کاهش یافته، اما بر اساس آمار بانک مرکزی اکنون از هر ۱۰ چک صادرشده حدود یک چک برگشت می‌خورد. شمار چک‌های برگشتی با اصلاح قانون چک و اعمال مقررات
سخت‌گیرانه‌تر روند کاهشی داشته که تداوم آن می‌تواند اعتماد میان فعالان اقتصادی در محیط کسب و کار را افزایش دهد.
به گزارش «تعادل»، نگاهی به آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد که استفاده از چک عادی در مبادلات اقتصادی کاهش زیادی داشته و چک‌های رمزدار، تراکنش‌های بانکی از طریق کارت یا اینترنت، موبایل بانکی، عملا جایگزین چک در مبادلات بانکی شده است. در حال حاضر 75 درصد مبلغ چک‌های وصول شده را چک‌های رمزدار شامل می‌شود که این موضوع نشان می‌دهد توجه به چک‌های عادی در مبادلات اقتصادی کاهش یافته است.
از سوی دیگر، در حالی که سهم چک از کل مبادلات بانکی به حدود 200 هزار میلیارد تومان در ماه رسیده، سهم تراکنش‌های بانکی از طریق کارت‌ها یا حساب‌های الکترونیکی به 170 تا 260 هزار میلیارد تومان رسیده است که نشان می‌دهد به تدریج سهم تراکنش‌های بانکی تقریبا معادل چک یا بیش از آن افزایش یافته است.
کارشناسان معتقدند یکی از دلایل کاهش تعداد و مبلغ چک‌ها در فروردین، تعطیلات عید نوروز، رکود نسبی در اقتصاد، اثر تحریم‌ها در دو سال اخیر، افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید مردم و مبادلات کالایی و بانکی بوده است و فعالان اقتصادی برای اطمینان از وصول مبلغ طلب خود، از طریق تراکنش‌های بانکی یا چک‌های رمزدار اقدام می‌کنند.
همچنین یکسان‌سازی چک در شبکه بانکی و چک‌های صادره از سوی بانک مرکزی، سیستم یکپارچه صدور و وصول چک و امکان دسترسی به اطلاعات حساب جاری، انتقال سریع وضعیت حساب و سوابق صاحب حساب به شبکه بانکی و بانک مرکزی و امکان استعلام از این شبکه، موجب شده که قبل از برگشتن چک، دارنده چک از وضعیت حساب، موجودی و خوش حسابی صاحب حساب مطلع شود و در نتیجه این اقدامات، چک برگشتی نیز کاهش یافته است.
سهم 75 درصدی چک رمزدار
در فروردین ماه ١٣٩٨، از نظر تعداد، بالغ بر 5.4 میلیون فقره چـک وصـول شد کـه از ایـن تعداد بالغ بر 4.8 میلیون فقره عادی و حدود 600 هزار فقره رمزدار بوده است. بر این اساس درکل کشــور 89.3 درصــد از کــل تعــداد چک‌های وصــولی، عــادی و 10.7 درصــد رمــزدار بــوده اســت. همچنین از نظر مبلغی، در کل کشور حدود ١٩٣٤ هزار میلیـارد ریـال چـک وصـول شد کـه بالغ بر ٤٨٣ هزار میلیارد ریال چک عادی و بالغ بر ١٤٥٠ هزار میلیارد ریال چک رمزدار مـیباشـد. به عبارتی در کل کشور ٢٥ درصـد از کـل ارزش چک‌های وصـولی عـادی و 75 درصـد رمـزدار بوده است.
کاهش ۴۷ درصدی چک‌های مبادله‌ای
حدود ۵.۴ میلیون فقره چک به ارزش حدود ۵۴۱ هزار میلیارد ریال مبادله شد که نسبت به اسفند ۹۷ از نظر تعداد و مبلغ به ترتیبب ۲۹.۴ درصد و ۴۷.۵ درصد کاهش داشته است.همچنین در مدت یاد شده، حدود ۴.۹ میلیون فقره چک به ارزش ۴۸۳ هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۳۰.۱ درصد و ۴۸.۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد. بر اساس این گزارش، در کل کشور ۹۰.۲ درصد از مجموع چک‌های مبادله‌ای و ۸۹.۲ درصد از مجموع مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شد.در نخستین ماه سال ۹۸ تعداد ۵۲۵ هزار فقره چک به ارزش ۵۸ هزار میلیارد ریال برگشت داده شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۲۱.۷ درصد و ۴۰.۱ درصد کاهش داشت.
کاهش ۴۰ درصدی چک‌های برگشتی
بر این اساس، حدود ۹.۸ درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۱۰.۸ درصد از مجموع مبلغ این چک‌ها برگشت داده شده است. ۵۰۴ هزار فقره چک به ارزش حدود ۵۵ هزار میلیارد ریال به دلیل کسری با فقدان موجودی برگشت خورد و از نظر تعداد ۹۶ درصد و از نظر ارزش ۹۴.۶ درصد از چک‌های برگشتی به دلایل مربوط به کسری، موجودی نداشت. علت اصلی کاهش شمار چک‌های برگشتی، اصلاح قانون چک و اعمال قوانین سخت‌گیرانه در این ارتباط است.
بر اساس قوانین جدید، مهلت ۱۰ روزه برای ارسال اطلاعات چک‌های برگشتی به سامانه بانک مرکزی لغو شده و به محض صدور گواهی عدم پرداخت، بانک‌ها مکلف به ارسال اطلاعات مربوطه به این سامانه هستند. همچنین بانک‌ها مکلف به درج کد رهگیری بر روی گواهی عدم پرداخت شده‌اند.
در فروردین ماه ١٣٩٨، در کل کشـور حدود 5.4 میلیـون فقـره چک بـه ارزشی بـالغ بـر ٥٤١ هزار میلیارد ریال مبادله شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ به ترتیـب 29.4 و 47.5 درصد کاهش نشان می‌دهد. در ماه مورد گـزارش در اسـتان تهـران بـالغ بـر 1.7میلیـون فقـره چـک بـه ارزشی حـدود ٢٦٤ هزار میلیارد ریال مبادله شد. در فروردین ماه ١٣٩٨، 49.7 درصد از تعداد چک‌های مبادله‌ای کل کشـور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است کـه بـه ترتیـب بـا 31.9درصـد، 9.5 درصـد و 8.3 درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.
همچنــین 61.3 درصــد از ارزش چک‌های فــوق در سه استان تهران 48.7 درصد، خراسان رضوی 6.7 درصد و اصفهان 5.9 درصد مبادله شده اسـت کـه بیشـترین سـهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.
چک‌های وصولی
در فروردین ماه ١٣٩٨، درکـل کشـور حـدود 4.9 میلیـون فقـره چـک بـه ارزشـی بـالغ بـر ٤٨٣ هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 30.1 درصـد و 48.3 درصد کاهش نشان می‌دهد.در ماه مورد گزارش، درکل کشور 90.2 درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و 89.2 درصـد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شد. در فروردین ماه ١٣٩٨، در استان تهران بالغ بـر 1.5 میلیـون فقـره چک به ارزشی بـالغ بـر ٢٣٦ هزار میلیارد ریال وصول شد. در ماه مورد گزارش در استان تهران از نظر تعداد 90.4 درصد و از نظـر ارزش 89.6 درصـد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصـولی بـه کـل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های گـیلان 92.8 درصد، البـرز 91.7 درصد و یزد 91.5 درصد اختصـاص یافتـه اسـت و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد 82.8 درصد، چهارمحال و بختیاری 86.3 درصد و ایلام 86.6 درصد پایینترین نسبت تعداد چک‌های وصـولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
در ماه مورد گزارش، در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کــل ارزش چک‌های مبادله‌ای در اســتان بــه ترتیــب بــه استان‌های ایــلام 96 درصد، کهگیلویه و بویراحمد 92.7 درصد و خوزستان و لرستان هرکـدام 92.1درصـد اختصـاص یافتـه است و استان‌های کرمان 85.3 درصد، اصفهان 86.2 درصـد و سـمنان 86.3 درصـد کمتـرین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله شـده در اسـتان را بـه خـود اختصـاص داده‌اند.
در فروردین ماه ١٣٩٨، در کل کشور بالغ بر ٥٢٥ هزار فقره چک بـه ارزشی بـالغ بر ٥٨ هـزار میلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ بـه ترتیـب 21.7 درصـد و 40.1 درصد کاهش نشان می‌دهد. در ماه مورد گـزارش، در اسـتان تهـران بـالغ بـر ١٦٥ هـزار فقـره چـک بـه ارزشی بـالغ بـر ٢٧ هزار میلیارد ریال برگشت داده شد. در ماه مورد گزارش، در کل کشور 9.8 درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و 10.8درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مورد گزارش، در استان تهران 9.6 درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و 10.4 درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی بـه کـل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب به استان‌های کرمــان 14.7درصد، اصفهان 13.8 درصد و سمنان 13.7 درصد اختصاص یافته است و استان‌های ایلام 4 درصد، کهگیلویه و بویراحمد 7.3درصد و خوزستان و لرستان هر کدام 7.9درصد کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کـل ارزش چک‌های مبادلـه شـده در اسـتان را بـه خـود اختصـاص داده اند
چک‌های برگشتی به تفکیک علل
در فروردین ماه ١٣٩٨، در کل کشور بالغ بر ٥٠٤ هزار فقره چک به ارزشـی بـالغ بـر ٥٥ هـزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. درکل کشور از نظـر تعداد ٩٦ درصد و از نظر ارزش 94.6 درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسـری یـا فقـدان موجودی بوده است.
در اسـتان تهـران حـدود ١٥٦ هـزار فقـره چـک بـه ارزشـی حـدود ٢٦ هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در استان تهران از نظر تعداد 94.4 درصد و از نظر ارزش 93.2 درصد از کـل چک‌های برگشـتی بـه دلایـل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسـبت ارزش چک‌های برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی به کل ارزش چک‌های برگشتی در استان، به ترتیب بـه استان‌های کهگیلویه و بویراحمـد 98.4 درصـد، کرمـان 98.2 درصـد وایـلام وزنجـان هـرکـدام 97.8 درصد اختصاص یافته است و استان‌های البرز 88.9درصد، هرمزگان 93.7 درصد و سیستان و بلوچسـتان 94.2 درصد کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقـدان موجـودی بـه کـل ارزش چک‌های برگشتی در استان را به خود اختصاص داده است.
چک‌های رمزدار وصولی
در فروردین ماه ١٣٩٨، درکل کشور حدود ٥٨١ هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی بـالغ بـر ١٤٥٠ هزار میلیارد ریال وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 61.5 درصد و 53.2 درصد کاهش داشته است. در ماه مورد گزارش در استان تهران معادل ١٦٥ هزار فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی حـدود ١٠٨٦ هزار میلیارد ریال وصول شد.
در ماه مذکور 44 درصد از تعداد چک‌های رمزدار وصولی در سه استان تهـران 28.4 درصد، خراسان رضوی8.3 درصد و اصفهان 7.3 درصـدوصـول شده اسـت کـه بیشـترین سـهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین 80.9 درصد از ارزش چک‌های فــوق در استان‌های تهران 74.8 درصد، اصفهان 3.1درصد و خراسان رضوی 3 درصد وصول شده است.
