بهبود وضعیت معاملات با تشکیل بازار متشکل ارزی

قیمت جهانی طلای کاهش یافت

گروه بانک وبیمه| احسان شمشیری|

 روز چهارشنبه 11 اردیبهشت 98 نرخ لحظه‌ای دلار در سامانه سنا 14 هزار و 250 تومان و یورو 16 هزار و 100 اعلام شد. همچنین میانگین نرخ‌های ارز معامله شده در روز سه‌شنبه نشان می‌دهد که نرخ دلار سنا بر اساس قیمتهای روز سه شنبه 14 هزار و 111 تومان، یورو 15 هزار و 830 تومان، درهم 3 هزار و 838 تومان، پوند 17 هزار و 920 تومان، یوآن 2166 و لیر ترکیه 2464 تومان تعیین شد.

به گزارش «تعادل»، در جریان معاملات روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت ماه ۹۸، قیمت انواع ارز در صرافی‌های بانکی با افزایش جزئی مواجه بود به نحوی که قیمت دلار به ۱۴,۱۵۰ تومان رسید که این نرخ نسبت به روز سه شنبه، ۱۰۰ تومان افزایش را نشان می‌دهد. بر این اساس هر اسکناس دلار امریکا برای خرید ۱۴,۰۵۰ تومان و برای فروش ۱۴,۱۵۰ تومان و همچنین هر اسکناس یورو نیز برای خرید ۱۵,۹۰۰ تومان و برای فروش ۱۶,۰۰۰ تومان اعلام شده است. یورو در برابر همتایانش به بالاترین سطح یک هفته اخیر رسید

این در حالی است که در جریان معاملات بازار آزاد تهران، روز ۱۱ اردیبهشت ماه ۹۸ با اعلام قیمت دلار نقدی 14520 تومان و کاهش نرخ اونس جهانی به 1283 دلار، قیمت سکه طرح جدید از مرز ۵ میلیون تومان گذشت و هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید ۵ میلیون و ۳۰ هزار تومان، طرح قدیم ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان، نیم سکه ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان، ربع سکه ۱ میلیون و ۷۸۰ هزار تومان و سکه یک گرمی ۹۸۰ هزار تومان معامله شد.

همچنین هر اونس طلا در بازارهای جهانی ۱۲۸۰ دلار و ۹۵ سنت و هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز ۴۵۱ هزار و ۸۱ تومان مظنه مثقال 17 عیار یا طلای آب‌شده معادل 1 میلیون و 958 هزار تومان دادو ستد شد.

در حال حاضر طلای آب‌شده در حال حرکت صعودی در قالب کانال 1 میلیون و 900 هزار تومان تا 2میلیون تومان است و فعالان بازار طلا معتقدند که در قیمت 1 میلیون و 980 هزار تومان مقاومت می‌کند و تمایلی به سمت 2 میلیون تومان نخواهد داشت و انتظار اصلاح تا 1 میلیون و 930 هزار به خاطر کاهش قیمت اونس جهانی وجود دارد.  همچنین کارشناسان از تقویت نرخ یورو در برابر سایر ارزها سخن گفته‌اند و معتقدند که با عملکرد خوب فصلی اقتصاد منطقه یورو، ارزش پول واحد اروپایی در برابر همتایانش به بالاترین سطح یک هفته اخیر رسید. تمایل معامله گران به دست کشیدن از خرید دلار تا زمان مشخص شدن نتایج این نشست باعث شد تا توجه آنها به سمت رقبای دلار جلب شود. هر یورو در معاملات چهارشنبه با پیشروی ۰.۳ درصدی به ازای ۱.۱۲۱۹ دلار مبادله شد. این ارز ماه آوریل را با صعود ۰.۰۱ درصدی در برابر اسکناس سبز به پایان رساند تا زیان آن در برابر دلار از ابتدای امسال تاکنون به ۲.۱۷ درصد کاهش یابد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد سکه طرح امامی از ۵سال گذشته تاکنون حدود ۴برابر معادل ۳۵۴درصد رشد قیمتی داشته است. سکه طرح امامی روز چهارشنبه یازدهم اردیبشهت با قیمت چهار میلیون و ۹۸۰هزار تومان در بازار معامله شد، در حالی که بهای آن در مدت مشابه سال ۹۳، یک میلیون و ۹۵هزار تومان بود. بر این اساس قیمت هر قطعه سکه طرح امامی پنج ساله سه میلیون و ۸۵۵هزار تومان گران‌تر شده است.

  ساز و کار بازار شیشه‌ای ارز

در چنین شرایطی بازار متشکل ارزی قرار است به‌زودی راه‌اندازی شود که گفته می‌شود بازیگران اصلی آن صرافی‌ها و بانک مرکزی خواهند بود. هدف از ایجاد این بازار حرکت به سمت شفافیت است به‌طوری که به آن لقب بازار شیشه‌ای داده‌اند؛ سازوکار این بازار تاکنون مشخص شده اما تعداد بازیگران آن نامشخص است. بر اساس آنچه اعلام شده معاملات در بازار متشکل ارزی به صورت نقد خواهد بود، همچنین همه صرافی‌ها می‌توانند در این بازار حضور داشته باشند اما باید فرآیند احراز صلاحیت حضور در این بازار را طی کنند. از طرف دیگر بازار متشکل ارزی به عنوان یک شرکت خصوصی به ثبت رسیده و بانک مرکزی به عنوان ناظر بر فعالیت این شرکت نظارت می‌کند، علاوه بر این بانک مرکزی در صورت لزوم می‌تواند به عنوان عرضه‌کننده یا خریدار به بازار ورود کند. ورود بانک مرکزی نه از طریق صرافی‌ها بلکه به‌طور مستقیم خواهد بود. در تابلوی معاملات ساختمان شیشه‌ای فقط حجم و قیمت پیشنهادی درج می‌شود، معیار تعیین قیمت نیز به این صورت است که سیستم پایین‌ترین قیمت عرضه‌کننده و بالاترین قیمت تقاضا‌کننده را مبنای قرار داده و این دو قیمت را همگن می‌کند و این نرخ افتتاحیه بازار در هر روز خواهد بود. در همین راستا نرخ به‌تدریج روی تابلوی صرافی‌ها که برگرفته از قیمت معاملات در بازار متشکل ارزی است، لحظه‌ به لحظه انجام می‌شود.

همچنین در قالب آیین‌نامه‌ای دامنه تغییر قیمت از آخرین قیمت معاملاتی در روز گذشته و اولین قیمت معاملاتی در ابتدای روز، میزان تغییر قیمت ارز از لحظه بازگشایی بازار تا اتمام ساعت کار بازار مشخص می‌شود که هدف از تعیین این دامنه برای هر روز، مدیریت نرخ ارز در بازار است.

در صورتی که شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای باشد که کاهش یا افزایش نرخ ارز بیش از دامنه تعیین شده بود، هیات‌مدیره فورا تشکیل جلسه داده و پس از تحلیل بازار ارز، در صورت غیرواقعی نبودن این تغییرات، پیشنهاد افزایش دامنه تغییر نرخ را به بانک مرکزی ارایه می‌کند و بانک مرکزی به سرعت باید به این پیشنهاد پاسخ دهد. در صورت موافقت، برای آن روز، یا چند روز، دامنه تغییرات قیمت افزایش می‌یابد.

البته در این میان صرافی‌ها نیز برای حضور در این بازار شرایطی دارند که یکی از آنها، معرفی یک حساب ارزی و یک حساب ریالی از سوی صرافی‌ها به بانک مرکزی است. به این صورت که صرافان باید وکالت دسترسی به این دو حساب را به بانک مرکزی بدهند و به محض ثبت معامله در بازار، معادل ریالی ارز خریداری شده در حساب متقاضی مسدود و همچنین معادل ارزی آن در حساب ارزی عرضه‌کننده مسدود می‌شود و اگر حساب خالی باشد، این تقاضا ثبت نخواهد شد.

نکته دیگر اینکه سامانه بازار متشکل ارزی به سامانه‌ مجوزها، سامانه سنا متصل است و نحوه تخصیص ارز خریداری شده از بازار متشکل ارزی رصد خواهد شد، برای حجم معاملات سقف و کف در نظر گرفته و احتمالا کمترین حجم یک معامله 10 هزار دلار خواهد بود، برای سقف معاملات هم محدوده‌ای در نظر گرفته می‌شود و به‌تدریج با تعمیق بازار، این سقف افزایش خواهد یافت. در این خصوص فعلا رتبه‌بندی صرافی‌های حاضر در بازار متشکل ارزی در دستور کار این شرکت نیست و هر صرافی می‌تواند تا سقف تعیین شده برای معاملات، اقدام به خرید و فروش کند، اما احتمال دارد در آینده و با بررسی فعالیت صرافی‌ها، این رتبه‌بندی انجام شود.ساعت کار فعالیت بازار متشکل ارزی نیز احتمالا 9 صبح تا 16 (مطابق با ساعت کار بانک‌ها) خواهد بود.

 مضاف بر این در حال حاضر برنامه‌ای برای ادغام سامانه نیما (بازار ثانویه ارزی) در بازار متشکل ارزی وجود ندارد. یک طبقه از ساختمان بانک مرکزی در خیابان فردوسی به بازار متشکل ارزی اختصاص می‌یابد و هم‌اکنون اقدامات نهایی برای تجهیز این سالن در حال انجام است.

  تعیین نرخ مرجع ارز با تشکیل بازار متشکل ارزی

همچنین یک کارشناس اقتصادی ضمن مفید ارزیابی کردن تشکیل بازار متشکل ارزی، علاوه بر ایجاد این بازار بهبود وضعیت بازار ارز را در گروی تشکیل بازار مبادله آتی ارز با تسویه ریالی و بازارسازی ارز با استفاده از تکنولوژی‌های نوین دانست.

علی سعدوندی با اشاره به اینکه اطلاعاتی که در خصوص بازار متشکل ارزی در اختیار عموم قرار گرفته است بسیار محدود است، گفت: اما ایده تشکیل این بازار جالب است زیرا بازارهای متشکل به این دلیل تشکیل می‌شوند که کارایی و رقابت در آن را افزایش یابد.

وی با بیان اینکه شکاف میان خرید و فروش در بازار یا صرافی‌ها بسیار زیاد است و گاهی به بیش از 10 درصد هم می‌رسد، ادامه داد: اینکه این بازار متشکل فقط در ساعات مشخصی فعالیت می‌کند باعث می‌شود تعداد مبادلات در واحد زمان بالا برود و به دنبال آن با افزایش چگالى تقاضای خرید-فروش، شکاف میان این دو تا حد نقطه پایه (یک صدم درصد) کاهش پیدا کند که به دنبال این اتفاق کارایی بازار افزایش خواهد یافت.

این استاد بانکداری افزود: با کاهش شکاف خرید-فروش اعتماد به بازار افزایش می‌یابد و وقتی افراد می‌بینید که دیگر قرار نیست ارز خود را به قیمت بسیار پایین‌تری از آنچه باید بخرند، بفروشند بخشی از ارزهایی را که به دلیل حفظ ارزش خریداری کرده بودند وارد بازار می‌کنند.

سعدوندی خاطرنشان کرد: مساله دیگر این است که با کاهش شکاف میان خرید و فروش نوسانات در این بازار کاهش می‌یابد و به دنبال آن تقاضاهای سوداگرانه‌ای که برای ارز شکل می‌گیرد افت کرده و ممکن است بخشی از تلاطم‌های ارزی که در گذشته رخ داد دیگر پیش نیاید. وی با تاکید بر اینکه در کشور ماشرایط خاصی بر بازار ارز حکمفرماست، گفت: در تمام دنیا بازار ۲۴ساعته و دایمی برای خرید و فروش ارز وجود دارد که هرلحظه در آن مبادلات صورت می‌گیرد اما در کشور ما مبادلات ارزی به ویژه ارزهای کشورهای همسایه یا ارزهای حواله به صورت محدود انجام می‌شود، در نتیجه ما مجبوریم که با تشکیل بازار متشکل ارزی این بازار را استاندارد کنیم.

این اقتصاددان یکی دیگر از اهداف تشکیل بازار متشکل ارزی را تعیین یک نرخ مرجع برای ارز عنوان کرد و افزود: در حال حاضر چند مرکز وجود دارند که نرخ مرجع برای خرید و فروش ارز را ارایه می‌کنند که مورد اعتماد افراد نیستند و اعتبار بانک مرکزی و قدرت مداخله آن در این بازارها هم بسیار محدود است. وی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی باید در بازار متشکل ارزی دخالت داشته باشد، گفت: البته حضور بانک مرکزی باید در این بازار از جنس بازارسازی باشد و زمانی که در این بازار عرضه‌کننده یا متقاضی وجود ندارد، بانک مرکزی به خرید و فروش بپردازد.

سعدوندی افزود: اگر تنها صرافی‌های بانکی اجازه فعالیت در این بازار داشته باشند، یکی از نقاط ضعف این بازار خواهد بود. سازوکار این بازار باید مانند بازار بورس باشد، به‌طوری که هر کسی که ارزی برای عرضه عمده دارد بتواند در این بازار وارد شود و با دریافت کد معامله‌گری به فعالیت بپردازد.

این اقتصاددان در پایان با تاکید بر اینکه بازارمتشکل ارزی تنها بخشی از پازلی است که می‌تواند بازار ارز را سامان ببخشد، افزود: بازار مبادله آتی ارز با تسویه ریالی و بازارسازی ارز با استفاده از تکنولوژی‌های نوین بخش‌های دیگر این پازل هستند که در صورت شکل‌گیری می‌توان امید داشت که بازار ارز مشکلات فعلی را تجربه نکند.

  راهکارهای کلیدی کنترل بازار ارز

از سوی دیگر، به اعتقاد اقتصاد دانان برای خروج از نابازار کنونی باید تدبیر جدی اندیشیده شود و راهکارهای کنترل بازار ارز اگرچه متعدد و متناسب با شرایط خاص متفاوت است، اما برخی مولفه‌ها وجود دارد که با توجه به التهابات سال گذشته می‌تواند برای سال۹۸ کارامد باشد.

در این راستا الزام حرکت جدی دولت در جهت حفظ ذخایر ارزی و جلوگیری از رشد نقدینگی وکاهش قدرت پول ملی باید بیش از پیش مورد توجه باشد. اتخاذ تمهیدات لازم در راستای تامین ارز مورد نیاز سفرهای ضروری و ایجاد شفافیت در مبادلات ارزی و همچنین تدوین برنامه مشخص برای تامین نیازهای خرد جامعه باید مورد توجه قرار گیرد.

 اتخاذ سازوکار قوی و کارآمد برای کنترل و مقابله همه‌جانبه با قاچاق ارز از کلیه مبادی خروجی ارزی از کشور، احیا و تاکید بر نقش کلیدی سازمان بازرسی و نظارت بر قیمت‌ها به عنوان نهاد اصلی ناظر بر قیمت‌گذاری بطوری که این نهاد بتواند جلوی وابستگی کاذب قیمت انواع کالاها به نرخ ارز را بگیرد.

اعمال سازوکار دقیق و برنامه محور بر عملکرد صرافی‌ها، که البته با ایجاد بازار متشکل ارزی این بند به نتیجه مثبتی خواهد رسید. تعدیل نرخ سود بانکی بر پایه سیاست ارزی و رشد تولید ملی در کشور یکی دیگر از راهکارهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد .  برنامه‌ریزی تبلیغی و فرهنگی در جهت کاهش اثرات روحی و روانی ناشی از نابسامانی بازار ارز بر اقتصاد کشور، زیرا جو روانی و هیجانات کاذب بیش از هرچیزی منجر به التهابات بازار ارز می‌شود. ممنوعیت ورود کالاهای ارز بر غیر ضروری و کالاهای که مشابه ساخت داخل آنها وجود دارد. اعمال سیاست‌های جدید مبتنی بر جمع‌آوری نقدینگی اعم از ارزی و ریالی به‌منظور استفاده در امور زیربنایی. ایجاد هماهنگی هدفمند بین سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان تعزیرات حکومتی و سازمان بازرسی و نظارت بر قیمت‌ها باید مورد توجه باشد.

در نهایت باید به این نکته توجه کرد که بخشی از افزایش تقاضا برای ارز عادی و معمولی است و بخشی هم سوداگرانه و توسط دلالان بازار انجام می‌شود که البته نباید این موضوع را فراموش کرد که زمینه دلالی در بازار ارز، چند نرخی بودن و اعمال نرخ‌های دستوری است. همچنین کاهش نرخ بهره سپرده‌ها که موجب شده تا سپرده‌های راکد به نقدینگی سرگردان تبدیل شود و به بازار ارز و مسکن بیاید نیز عامل مهمی در نوسانات و هجانات بازار ارز است.

بنابراین ضرورت دارد تا دولت و بانک مرکزی هما‌ن‌طور که توانسته‌اند از نیمه دوم سال گذشته این بازار را به خوبی در دست بگیرند و تا حد امکان مانع از تاثیر هیجانات کاذب از جمله تحریم‌ها و تحولات سیاسی بر نرخ ارز شوند، از التهابات و دلایل آن در سال97 به عنوان چراغ راه سال جاری استفاده کنند.

  قیمت طلای جهانی پایین آمد

به دنبال رشد شاخص‌ها در بورس امریکا قیمت طلا روز چهارشنبه شاهد کاهش بود. این در حالی است که در آستانه نشست مهم فدرال رزرو امریکا و همزمان با تعطیلی روز کارگر، حجم معاملات در اکثر بازارهای آسیایی پایین بوده است.

بر اساس این گزارش، قیمت هر اونس طلا روز چهارشنبه با 0.2 درصد کاهش به 1280 دلار و 24 سنت رسید. قیمت طلای امریکا نیز 0.3 درصد افت داشت و به 1281 دلار و 60 سنت رسید. پس از آنکه دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا با رهبران دموکرات بر سر صرف 2 تریلیون دلار در بخش زیرساخت‌ها به توافق رسید، ارزش سهام در بازارهای جهان روز سه شنبه افزایش داشت.

دیگر عامل رشد شاخص‌ها در بازارهای بورس بروز نشانه‌هایی از بهبود روابط امریکا و چین بوده است. مایک مالونی، رییس کارکنان کاخ سفید اعلام کرد که اختلافات تجاری طرفین احتمالا در طی 2 هفته آینده به نحوی از انحا حل خواهد شد.

حوزه یورو در سه ماهه نخست امسال شاهد رشد اقتصادی قوی‌تر از حد انتظار بوده و بدین‌ترتیب بخشی از بدبینی‌ها نسبت به آینده یورو را کاهش داده است. بسیاری از بازارهای مالی در آسیا امروز به مناسبت روز جهانی کارگر تعطیل هستند. بسیاری از بازیگران بازار همچنین در انتظار نتیجه نشست دو روزه کمیته بازار آزاد فدرال رزرو امریکا هستند که احتمالا مسیر آینده نرخ بهره در این کشور را مشخص خواهد کرد. مایکل مک کارتی تحلیلگر بازار طلا در این باره گفت: گمانه زنی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه آمارهای قوی منتشر شده از رشد تولید ناخالص داخلی امریکا و نرخ اشتغال این کشور ممکن است فدرال رزرو را نسبت به افزایش نرخ بهره در آینده مجاب سازد. به نظر من فدرال رزرو این آمارهای قوی را تایید خواهد کرد، اما هنوز زود است که بخواهند موضع خود در مورد نرخ بهره را تغییر دهند.