گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|
آمارهای بانکی از وضعیت سپرده‌ها و تسهیلات در استان‌های کشور در دی 97 نشان می‌دهد که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در کل کشور کاهش یافته و به 72.3 درصد رسیده که نسبت به رقم 75 درصدی ماه‌های قبل از آن کاهش داشته است و در حالی که پیش از این حدود 24 درصد سپرده‌ها با عنوان سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی یا سقف اعتباری حفظ می‌شد و مابقی یعنی 75 درصد به صورت تسهیلات بانکی پرداخت می‌شد، اما در دی ماه این شاخص به 27.7 درصد رسیده و 72.3 درصد تسهیلات پرداخت شده است.
به گزارش «تعادل»، نسبت تسهیلات یعنی تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی نیز که قبلا حدود 85 درصد بوده، در دی ماه به 80.6 درصد کاهش یافته و نشان می‌دهد که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات کاهش یافته و رقم بیشتری از سپرده‌ها را به صورت سقف اعتباری و سپرده قانونی در نظر گرفته و بانک‌ها تحت تاثیر سیاست انضباط مالی، کاهش مطالبات معوق و بهبود ساختار مالی، منابع بیشتری را در بانک‌ها حفظ کرده و رقم کمتری را از سپرده‌ها تسهیلات داده‌اند تا از این طریق هم نقدینگی بیشتری را در بانک برای بازپرداخت سپرده‌ها حفظ کنند و هم بتوانند تاحدودی میزان مطالبات معوق خود را کاهش دهند. این نسبت در تهران به عدد 92.7 درصد و در بویراحمد به عنوان استان محروم به 105 درصد رسیده که نشان‌دهنده این واقعیت است که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در یکسال اخیر در تهران بالا بوده و به میزان رشد سپرده‌ها در تهران، میزان تسهیلات دهی نیز افزایش قابل‌توجهی داشته و نسبت تسهیلات در تهران عملا از 12.1 واحد درصد بالاتر از میانگین کشوری بوده است و عملا بخش عمده‌ای از افزایش مانده تسهیلات بانک‌های کشور جذب امور کسب وکار تهران شده است.
بانک‌ها 550 هزار میلیارد تومان از سپرده‌ها را حفظ کردند
در کل شبکه بانکی کشور نیز از میزان 1986 هزار میلیارد تومان سپرده به میزان 27.7 درصد برای سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها یا سیاست سقف اعتباری، در نظر گرفته شده و بقیه آن یعنی 72.3 درصد معادل 1436 هزار میلیارد تومان به عنوان تسهیلات پرداخت شده است.
رقم سپرده قانونی معادل 10.2 درصد سپرده‌ها یعنی 203 هزار میلیارد تومان و رقم نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها برای بازپرداخت سپرده‌ها معادل 17.5 درصد سپرده‌ها یعنی 347 هزار میلیارد تومان بوده است و مجموع رقم سپرده قانونی به اضافه نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها معادل 27.7 درصد سپرده‌ها یعنی 550 هزار میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر، بانک‌ها معادل 550 هزار میلیارد تومان از مانده سپرده‌ها را در بانک نگه داشته و به عنوان پشتیبان برای بازپرداخت سپرده‌ها و نظارت و کنترل بازار پول حفظ کرده‌اند و نسبت به ماه‌ها و سال‌های قبل سهم کمتری از سپرده‌ها را به عنوان تسهیلات پرداخت کرده‌اند.
نسبت موثر سپرده قانونی کمتر از 2 درصد
نکته دیگر موضوع نسبت موثر سپرده قانونی است که با توجه به بدهی 150 هزار میلیارد تومانی بانک‌ها به بانک مرکزی در گزارش آذرماه، و همچنین اعلام رقم 166 هزار میلیارد تومان که به تازگی از سوی دکتر اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی اعلام شده است، رقم موثر سپرده قانونی از 203 هزار میلیارد تومان به 37 هزار میلیارد تومان کاهش یافته و نسبت موثر سپرده قانونی نیز معادل 1.86 درصد است.
رشد 483 هزار میلیارد تومانی سپرده ها
آمار مانده سپرده و تسهیلات در دی ماه نشان می‌دهد که در یکسال قبل از آن، روزانه 1323 میلیارد تومان به سپرده‌ها و 840 میلیارد تومان به تسهیلات اضافه شده و این موضوع نشان‌دهنده رشد بالای نقدینگی، خلق پول، سپرده‌ها و تسهیلات در کشور است که البته با وجود رشد 32 درصدی سپرده‌ها و رشد 27 درصدی تسهیلات در این یکسال، عملا کمکی به کاهش بیکاری و رفع رکود تورمی، ایجاد رونق در تولید و رشد اقتصادی نکرده است.
مانده کل سپرده‌های ریالی و ارزی در پایان دی ماه 97، به 1986هزار میلیارد تومان رسیده که تنها در دی ماه 38 هزار میلیارد تومان افزایش یافته و نشان می‌دهد که رشد سپرده هاو نقدینگی عملا از روزانه 1000 میلیارد تومان نیز بیشتر شده است. به عبارت دیگر، روزانه 1323 میلیارد تومان به حجم سپرده‌های ارزی و ریالی کشور اضافه شده است.
میزان سپرده‌های ریالی و ارزی از میزان نقدینگی 1830هزار میلیارد تومانی اعلام شده در بهمن ماه 97 نیز به میزان 136 هزار میلیارد تومان بیشتر بوده و از میزان سپرده غیردولتی 1780 هزار میلیارد تومانی دی نیز به میزان 229 هزار میلیارد تومان بیشتر است که احتمالا تفاوت این دو رقم را سپرده‌های ارزی تشکیل می‌دهد.
مانده کل سپرده‌ها در دی ماه نسبت به دی 96 به میزان 483 هزار میلیارد تومان معادل 32.1 درصد بیشتر شده و نسبت به اسفند 96 نیز معادل 339 هزار میلیارد تومان و 20.6 درصد رشد داشته است. به عبارت دیگر رقم رشد یکساله سپرده‌ها 32.1 درصد رشد کرده در حالی که میزان نقدینگی در این مدت به میزان 20 درصد و میزان سپرده‌های غیر دولتی ریالی به میزان 22 درصد رشد کرده است. بیشترین سپرده مربوط به استان تهران با رقم 1114 هزار میلیارد تومان و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد با 5270 میلیارد تومان بوده است. سهم تهران از کل سپرده‌ها نیز معادل 56 درصد بوده که نشان‌دهنده تمرکز سپرده‌ها در استان تهران است و تهران به تنهایی بیش از تمام کشور سپرده در بانک‌ها دارد.
رشد 306 هزار میلیارد تومانی تسهیلات
مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر 1436 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به دی 96 به میزان 306هزار میلیارد تومان معادل 27.1 درصد رشد کرده ودر واقع روزانه 840 هزار میلیارد تومان به مانده تسهیلات اضافه شده است. این رقم نسبت به پایان سال 96 نیز به میزان 178 هزار میلیارد تومان یا 14.1 درصد رشد کرده است. از این رقم تسهیلات بیشترین سهم معادل 937 هزار میلیارد تومان مربوط به استان تهران و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد معادل 4910 میلیارد تومان بوده است.
به عبارت دیگر، تهران با سهم 65.2 درصد از کل تسهیلات، حدود دو سوم تسهیلات کل کشور را جذب کرده است. همچنین تهران با وجود سهم 56 درصدی از کل سپرده‌ها سهم 65 درصدی از کل تسهیلات داشته و به میزان 9.2 واحد درصد بیش از سهم خود در سپرده‌ها در تسهیلات سهم داشته است. به عبارت دیگر تهران بیش از تمام استان‌های کشور سپرده جذب کرده است و اکثر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند به دلایل مختلف پول خود را در حساب‌های بانکی در استان تهران سپرده‌گذاری کنند و همچنین بابت فعالیت‌های خود از بانک‌های تهران وام و تسهیلات بگیرند.
مقایسه رشد تسهیلات و سپرده‌ها نشان می‌دهد که در 10 ماه اول سال 97 رشد تسهیلات بانک‌ها به میزان 6.5 واحد درصدکمتر از رشد سپرده‌ها بوده و در یکسال اخیر نیز رشد تسهیلات 5 درصد کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است و این موضوع نشان می‌دهد که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در سال 97 و در یکسال اخیر کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است.
کاهش سرعت رشد تسهیلات دهی در سال 97
از سوی دیگر، رشد 14.1 درصدی تسهیلات در 10 ماهه اول سال نسبت به رشد 20.6 درصدی سپرده‌ها در این مدت، نشان‌دهنده این واقعیت است که در سال 97 نوعی سیاست انضباط مالی در پرداخت تسهیلات در دستور کار قرار گرفته و بانک‌ها از میزان افزایش سپرده‌ها و نقدینگی خود، رقم کمتری را تسهیلات پرداخت کرده‌اند تا از این طریق، مطالبات معوق خود را کاهش داده و نسبت به بهبود منابع خود اقدام کنند.وضعیت سپرده و تسهیلات نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است و در حال حاضر در پایان فروردین 98 حداقل بیش از 1900هزار میلیارد تومان نقدینگی و سپرده در بانک‌ها موجود است که از این مقدار تا دی 98 به میزان 1436هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده و بدهی مردم و فعالان اقتصادی به بانک‌ها نیز رشد زیادی داشته است و تا پایان سال 97 نه تنها نقدینگی و سپرده‌های بانکی به مرز 1900هزار میلیارد تومان نزدیک شده بلکه بدهی مردم به بانک‌ها نیز افزایش داشته که البته این ارقام بزرگ، در صورت بهبود فضای کسب و کار و کاهش مشکلات سیاسی، می‌تواند در جهت رشد سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال به کار گرفته شود. اما در صورت رکود تورمی و چالش‌های بزرگ اقتصادی، می‌تواند به نکته‌ای نگران‌کننده برای افزایش قیمت‌ها تبدیل شود.نکته قابل توجه این است که مقایسه مانده کل سپرده‌ها و تسهیلات در کل کشور و در استان تهران در دی ماه 97 نسبت به اسفند ماه نشان می‌دهد که میزان مانده سپرده در کشور در 10 ماه اول 97 نسبت به اسفند 96 از 1646 به 1986 و در تهران از 920 به 1114 هزار میلیارد تومان رسیده و در حالی که در کشور 340 هزار میلیارد تومان زیاد شده در تهران 194 هزار میلیارد افزایش یافته است یعنی بیشترین جذب را در تهران داشته و57 درصد رشد سپرده‌ها در این 10 ماه جذب تهران شده است.
از سوی دیگر، در حالی که میزان مانده تسهیلات بانک‌ها از 1258 به 1436 هزار میلیارد تومان رسیده و 178 هزار میلیارد تومان بیشتر شده، در استان تهران نیز از نزدیک 814 به 937 هزار میلیارد تومان رسیده و حدود 123هزار میلیارد تومان بیشتر شده و 69 درصد تسهیلات اضافه شده در 10 ماه اول 97 جذب تهران شده و این پرسش را مطرح می‌کند که به چه دلیل جذب تسهیلات در تهران تا این میزان بالا بوده است؟ چه عواملی باعث شده که 57 درصد رشد سپرده و 69 درصد رشد تسهیلات در 10ماه اول سال 97 جذب تهران شود و چرا تمرکز شدید پرداخت و رشد تسهیلات در تهران داریم در حالی که برای رونق تولید و ایجاد اشتغال به توزیع متناسب امکانات و تسهیلات در سراسر کشور نیازمند هستیم. هرچند که گفته می‌شود همه شرکت‌ها در تهران حساب بانکی و دفتر مرکزی دارند، اما باید بررسی شود که این مشکل عدم تناسب و تمرکز تسهیلات در تهران، تاچه حد مرتبط با موضوع فعالیت شرکت‌ها و دفاتر مرکزی آنها و ایجاد حساب بانکی در تهران است و تاچه حد به معضل روابط بانکی و اقتصادی و سیاسی و معضل رانت و تمرکز وابسته است؟
رشد 4.5 درصدی نسبت تسهیلات در تهران
همچنین از دی ماه 96 که وضعیت بازار ارز و سکه با التهاب شدید مواجه شد و دولت و بانک مرکزی برای مقابله با آن، پیش فروش بیش از 60 تن سکه و همچنین فروش اوراق سپرده 20 درصدی به میزان 230 هزار میلیارد تومان در اسفندماه 96 را در دستور کار قرار داد، جذب تسهیلات در استان تهران نیز به شکل قابل توجهی بالا رفته و نسبت مانده تسهیلات به مانده سپرده‌ها نیز به‌شدت رشد کرده است.
به‌طوری که میزان سپرده‌ها در تهران در دی 96 معادل 883 هزار میلیارد تومان، سپرده بعد از کسر سپرده قانونی 800 هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات 707 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 88.3 درصد بوده است.
اما در دی 97، میزان سپرده‌ها در تهران 1114 هزار میلیارد تومان، میزان سپرده بعد از سپرده قانونی 1011 هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات 937 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به 92.7 درصد رسیده است. یعنی نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل نزدیک به 4.5 درصد افزایش داشته است که نشان می‌دهد در یکسال بهمن 96 تا دی 97، نیاز استان تهران به تسهیلات و بالارفتن مانده تسهیلات و اقداماتی که به خصوص در دو ماه پایان سال 96 صورت گرفته باعث این تغییر معنادار در نسبت تسهیلات شده است.
سهم 75 درصدی تهران از رشد یکساله تسهیلات
همچنین مانده سپرده‌ها در تهران از 883 هزار میلیارد تومان در دی 96 به 1114 هزار میلیارد تومان در دی ماه 97 رسیده و ظرف یکسال معادل 231 هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. میزان سپرده‌ها در کل کشور نیز از 1503 هزار میلیارد تومان در دی 96 به 1986 هزار میلیارد تومان در دی ماه 97 رسیده و معادل 483هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. براین اساس، تهران معادل 48 درصد رشد سپرده‌ها در کشور را جذب کرده است. اما میزان جذب رشد تسهیلات در تهران در این یکسال از میزان جذب رشد سپرده‌ها بیشتر بوده است. مانده تسهیلات در استان تهران نیز از 707 هزار میلیارد تومان در دی 96 به 937 هزار میلیارد تومان در دی 97 رسیده و 230 هزار میلیارد تومان در این یکسال اضافه شده است. همچنین رقم مانده تسهیلات بانک‌ها در کل کشور از 1130 به 1436 هزار میلیارد تومان در دی 97 رسیده و معادل 306 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است.
به عبارت دیگر، از رقم 306 هزار میلیارد تومان افزایش مانده تسهیلات بانک‌ها در این یکسال، سهم تهران به تنهایی معادل 230 هزار میلیارد تومان یا 75 درصد بوده و تنها 76 هزار میلیارد تومان یا 25 درصد آن مربوط به بقیه استان‌های کشور بوده است. همچنین نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی معادل 80.9 درصد بوده که نسبت به اسفند 96 با رقم 85.4 درصد به میزان 4.5 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. این رقم نسبت به سهم 83.7 درصدی دی 96 نیز نشان می‌دهد که در این یکسال معادل 2.8 واحد درصد نسبت تسهیلات کاهش یافته و تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در مقایسه با رشد و ظرفیت سپرده‌ها با روندی کاهشی همراه بوده و بانک‌ها از میزان رشد سپرده‌های خود، سهم کمتری را به تسهیلات اختصاص داده و در تلاش بوده‌اند که منابع بیشتری را در بانک حفظ کنند و در جهت کاهش مطالبات معوق و بهبود ساختار مالی و نسبت‌های مالی حرکت کنند.
