گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |
بررسی آمارهای بانکی از وضعیت سپرده‌ها و تسهیلات استان‌های کشور در شهریور 97 نشان می‌دهد که مانده کل سپرده‌های ریالی و ارزی در پایان شهریور ماه 97، به 1805هزار میلیارد تومان رسیده که نشان می‌دهد میزان سپرده‌های ریالی و ارزی از میزان نقدینگی 1672 هزار میلیارد تومانی اعلام شده در شهریور ماه 97 به میزان 133 هزار میلیارد تومان بیشتر بوده و بخش عمده این مبلغ احتمالا در سپرده‌های ارزی قرار دارد. به گزارش «تعادل»، بررسی وضعیت سپرده‌ها و تسهیلات استان‌ها در شهریور 97 نشان می‌دهد؛ سهم تسهیلات از سپرده‌ها در کل کشور 75.5 درصد بوده و 24.4 درصد به عنوان سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز یا سقف اعتباری در بانک‌ها موجود بوده است. نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی نیز 84.3 درصد و در تهران معادل 97.7 درصد بوده است بیش از 188هزار میلیارد تومان یعنی بیش از 10.4 درصد سپرده‌ها را سپرده قانونی تشکیل داده و بیش از 254 هزار میلیارد تومان معادل 14 درصد نیز با عنوان سیاست سقف اعتباری، برای نقدینگی و ذخیره احتیاطی مورد نیاز در بانک‌ها در نظر گرفته شده که با مراجعه مشتری به آنها پرداخت شود. در مجموع معادل 442 هزار میلیارد تومان یا 24.4 درصد از سپرده‌ها با عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری و نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها در نظر گرفته شده و بقیه سپرده‌ها یعنی 75.5 درصد به عنوان تسهیلات پرداخت شده است. مانده کل سپرده‌ها با 386 هزار میلیارد تومان افزایش معادل 27.2 درصد نسبت به شهریور 96 و معادل 159 هزار میلیارد تومان افزایش نسبت به اسفند 96 معادل 9.7 درصد رشد کرده و به رقم 1805 هزار میلیارد تومان رسیده است. بیشترین مبلغ از این سپرده‌ها متعلق به استان تهران با مانده 1004 هزار میلیارد تومان و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد با 4920 میلیارد تومان بوده است. از سوی دیگر، مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر 1363هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 296 هزار میلیارد تومان معادل 27.8 درصد و نسبت به پایان سال 96 معادل 105 هزار میلیارد تومان یا 8.3 درصد رشد کرده است. بیشترین مبلغ مانده تسهیلات نیز در استان تهران 886 هزار میلیارد تومان و کمترین آن در کهگیلویه و بویراحمد 4620 میلیارد تومان بوده است.
رشد تسهیلات در 6 ماه اول کمتر از رشد سپرده ها
رشد 27.8 درصدی مانده تسهیلات نسبت به شهریور 96 در مقایسه با رشد 27.2 درصدی مانده سپرده‌ها در این مدت بیشتر بوده اما در شش ماه اول سال 97 نیز رشد 8.3 درصدی تسهیلات کمتر از رشد 9.7 درصدی مانده سپرده‌ها بوده است و این نکته نشان می‌دهد که سرعت تسهیلات دهی بانک‌ها در نیمه اول سال 97 در استان‌های کشور کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است. یعنی رشد تسهیلات بانک‌ها به میزان 0.6 واحد درصد بیشتر از رشد سپرده‌ها در یکسال منتهی به شهریور 97 بوده است اما در شش ماه اول رشد تسهیلات 1.6 واحد کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است.
مقایسه سپرده‌ها و تسهیلات نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است و بیش از 1750هزار میلیارد تومان نقدینگی تا پایان آذر 97 اعلام شده است و میزان سپرده در بانک‌ها نیز نزدیک به 1600 هزار میلیارد تومان در شهریور 97 بوده است که از این مقدار به میزان 1363هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده و بدهی مردم و فعالان اقتصادی به بانک‌ها نیز رشد زیادی داشته است و تا پایان سال 97 نه تنها نقدینگی و سپرده‌های بانکی از مرز 1800هزار میلیارد تومان عبور می‌کند بلکه بدهی مردم به بانک‌ها نیز افزایش داشته که البته این ارقام بزرگ، در صورت بهبود فضای کسب و کار می‌تواند در جهت رشد سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال به کار گرفته شود. اما در صورت رکود تورمی و چالش‌های بزرگ اقتصادی، می‌تواند به نکته‌ای نگران‌کننده برای افزایش قیمت‌ها تبدیل شود و باعث رشد مطالبات معوق خواهد شد که اکنون رقم مطالبات معوق، مشکوک الوصول، سررسیدگذشته، خرید دین و اموال معاملات به رقم بیش از 152 هزار میلیارد تومان رسیده است.
سهم بالای تسهیلات و سپرده در استان تهران
بیشترین مبلغ سپرده مربوط به استان تهران با 1004 هزار میلیارد تومان بوده که معادل 55.6درصد کل سپرده‌های کشور است. کمترین رقم مانده سپرده نیز مربوط به کهگیلویه وبویراحمد معادل 4918میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر تهران بیش از تمام استان‌های کشور سپرده جذب کرده است و اکثر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند به دلایل مختلف پول خود را در حساب‌های بانکی در استان تهران سپرده‌گذاری کنند و همچنین بابت فعالیت‌های خود از بانک‌های تهران وام و تسهیلات بگیرند.
بیشترین مبلغ تسهیلات نیز مربوط به استان تهران با مانده 886هزار میلیارد تومان یعنی معادل 65 درصد تسهیلات دریافتی کشور و کمترین مربوط به کهگیلویه وبویراحمد معادل 4620میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر استان تهران تقریبا به اندازه 9.4 واحد درصد بیش از سهم خود در جذب سپرده‌ها از پرداخت تسهیلات سهم داشته است. زیرا سهم تهران از کل سپرده‌ها نزدیک به 56 درصد و سهم تهران از کل تسهیلات نزدیک به 65 درصد بوده است.
نسبت تسهیلات دهی
با توجه به رقم 1805 هزار میلیارد تومان سپرده، 1363هزار میلیارد تومان تسهیلات، 1617 هزار میلیارد تومان سپرده بعد از کسر سپرده قانونی در شهریور ماه 97، نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی 84.3 درصد، بوده است. این نسبت در تهران معادل 97.7 درصد بوده است. نسبت تسهیلات دهی به سپرده‌ها، در کهگیلویه وبویراحمد 105.9درصد بوده است. به عبارت دیگر در برخی استان‌های کمتر برخوردار یا در استان‌هایی که ضرورت حمایت‌های اجتماعی و بانکی لازم بوده، نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بالاتر از 100درصد بوده است.
سهم تسهیلات از سپرده ها
سهم تسهیلات از سپرده‌ها در کل کشور 75.5 درصد بوده است. به عبارت دیگر بیش از 188هزار میلیارد تومان یعنی بیش از 10.4 درصد سپرده‌ها را سپرده قانونی تشکیل داده و بیش از 254 هزار میلیارد تومان معادل 14 درصد نیز با عنوان سیاست سقف اعتباری، برای نقدینگی و ذخیره احتیاطی مورد نیاز در بانک‌ها در نظر گرفته شده که با مراجعه مشتری به آنها پرداخت شود. در مجموع معادل 442 هزار میلیارد تومان یا 24.4 درصد از سپرده‌ها با عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری و نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها در نظر گرفته شده و بقیه سپرده‌ها یعنی 75.5 درصد به عنوان تسهیلات پرداخت شده است.
نسبت موثر سپرده قانونی معادل 2 درصد
از سوی دیگر، به گفته کارشناسان شبکه بانکی، با توجه به 188هزار میلیارد تومان رقم اسمی سپرده قانونی در شهریور 97، و همچنین رقم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی که در شهریور 97 به رقم 150 هزار میلیارد تومان رسیده رقم واقعی سپرده قانونی 38 هزار میلیارد تومان است و لذا نسبت موثر سپرده قانونی پس از کسر بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در پایان شهریور 97 معادل 2.1 درصد بوده است زیرا عملا معادل 38 هزار میلیارد تومان سپرده قانونی موثر وجود داشته که سهم آن از کل سپرده‌های کشور معادل 2.1 درصد بوده است.
نسبت 84.3 درصدی تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی
همچنین نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی در شهریور 97 معادل 84.3 درصد بوده که نسبت به اسفند 96 با رقم 85.4 درصد به میزان 1.1 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. این رقم نسبت به سهم 84 درصدی شهریور 96 نیز در این یک سال معادل 0.3 واحد درصد نسبت تسهیلات افزایش یافته و تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در مقایسه با رشد و ظرفیت سپرده‌ها با روندی باثبات همراه بوده است.
این نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی در تهران در شهریور 97 به 97.7 درصد، و در اسفند 96 به 98درصد رسیده که از میانگین کشوری 84.3 درصدی بالاتر است و نسبت به رقم 89 درصد در بهمن 96 به میزان 8 واحد درصد بیشتر شده است. یعنی در هفت ماه اسفند 96 تا شهریور 97 اتفاق خاصی در میزان رشد تسهیلات و نسبت تسهیلات دهی در تهران رخ داده که احتمالا متاثر از سیاست‌های بازار ارز و طلا بوده است. تغییر شدید این شاخص در این پنج ماه، پایین بودن سهم تهران از سپرده‌ها در مقایسه با افزایش سهم تهران از رشد مانده تسهیلات کشور و همچنین نسبت بالای تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به میزان 97 درصد، می‌تواند سه دلیل عمده داشته باشد. دلیل اول رشد مانده تسهیلات در استان تهران است که از رقم 721 هزار میلیارد تومان در بهمن به 886هزار میلیارد تومان در شهریور 97 رسیده و در هفت ماه به میزان 165 هزار میلیارد تومان زیاد شده است. همچنین از رقم 105 هزار میلیارد تومان افزایش مانده تسهیلات کل کشور، مانده تسهیلات در تهران از 814 به 886 هزار میلیارد تومان رسیده و 72 هزار میلیارد تومان بیشتر شده که در مقایسه با رقم 105 هزار میلیارد تومان افزایش مانده تسهیلات کل کشور، به معنای سهم 68 درصدی تهران از رشد مانده تسهیلات بانک‌ها بوده است و این موضوع نشان می‌دهد که همچنان سهم تهران از رشد مانده تسهیلات از بهمن 96 تا پایان شهریور 97 بالا بوده است و تهران بیش از سهم خود از سپرده‌ها، در جذب رشد تسهیلات جدید سهم داشته است. در نتیجه سهم تهران از 62.6 درصد مانده تسهیلات کل کشور در بهمن 96 به 68 درصد در شهریور 97 افزایش داشته و رشد تسهیلات دهی در اسفندماه در تهران به هر دلیلی بسیار بالا بوده است. دلیل دوم آن است که به دلیل سیاست‌های فروش اوراق سپرده ریالی با نرخ 20 درصد به دلیل التهاب بازار ارز و خروج بخشی از سپرده‌ها از بانک‌های تهران برای خرید وفروش ارز و... جذب سپرده در بانک‌های تهران در مقایسه با رشد نقدینگی کشور کمتر بوده است. آمار نشان می‌دهد که از معادل 114 هزار میلیارد تومان رشد سپرده‌های کشور در اسفند، سهم تهران تنها 25 هزار میلیارد تومان بوده و مانده سپرده‌های تهران تنها 25 هزار میلیارد تومان در اسفند 96 بیشتر شده است. در نتیجه سهم تهران ازمانده سپرده‌های کل کشور نیز از 58 درصد در بهمن به 55 درصد در شهریور کاهش داشته است. این افزایش سهم از تسهیلات و کاهش سهم از سپرده‌ها، باعث شده که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان تهران بعد از کسر سپرده‌های قانونی به‌شدت رشد کرده و به 97 درصد برسد که نشان می‌دهد سیستم بانکی در 7 ماه اسفند تا شهریور به هر دلیلی ترجیح داده که نسبت تسهیلات و سپرده‌ها در شبکه بانکی تهران تغییر قابل توجهی داشته باشد و از 89 درصد در بهمن به 97 درصد در شهریور برسد. سهم تهران از کل سپرده‌های کشور به 55 درصد کاهش داشته است در حالی که سهم تهران از تسهیلات به رقم قابل توجه 65 درصد افزایش داشته و سهم تهران از مانده تسهیلات بیش از 9 واحد درصد بیش از سهم تهران ازمانده سپرده‌ها شده است.
نسبت تسهیلات به سپرده‌ها
اگر به اعداد بهمن ماه و اسفند و شهریور توجه کنیم، سپرده‌های استان تهران از رقم 894 در اسفند ماه به1004 هزار میلیارد تومان در شهریور رسیده و سهم آن از کل سپرده‌های کشور نیز از 58 درصد به 55 درصد کاهش داشته است. براین اساس مشخص است که با وجود رشد سپرده‌ها و نقدینگی کشور در اسفندماه، سهم استان تهران و رقم رشد سپرده‌های تهران کمتر از رشد سپرده‌های کشور بوده و احتمالا بخشی از سپرده‌های تهران در بازار ارز و طلا و خودرو و... در حال گردش است. گزارش‌های اخیر از سهم بالای تهرانی‌ها در سپرده‌ها و تسهیلات موسسات غیرمجاز نیز نشان می‌دهد که تمایل به سفته بازی، سوداگری و گردش پول در بازارهای با سود بالاتر از بانک‌ها در تهران بیش از سایر نقاط کشور است و همین موضوع می‌تواند عامل عمده‌ای در تغییرات اساسی در سهم استان تهران از سپرده‌ها، تسهیلات و نسبت تسهیلات باشد. بنابراین می‌توان برآورد کرد که بخشی از نقدینگی یا سپرده‌ها به جای جذب بانک‌ها به بازار اوراق سپرده یا خرید وفروش ارز، خودرو و... هدایت شده است.
نکته قابل توجه این است که مقایسه مانده کل سپرده‌ها و تسهیلات در کل کشور و در استان تهران در شهریور ماه 97 نسبت به اسفند ماه نشان می‌دهد که میزان مانده سپرده در کشور در شش ماه اول 97 نسبت به اسفند 96 از 1646 به 1805 و در تهران از 920 به 1004 هزار میلیارد تومان رسیده و در حالی که در کشور 159 هزار میلیارد تومان زیاد شده در تهران 84 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است یعنی بیشترین جذب را در تهران داشته و52.8 درصد رشد سپرده‌ها در این شش ماه جذب تهران شده است.
از سوی دیگر، در حالی که میزان مانده تسهیلات بانک‌ها از 1258 به 1363 هزار میلیارد تومان رسیده و 105هزار میلیارد تومان بیشتر شده، در استان تهران نیز از نزدیک 814 به 886 هزار میلیارد تومان رسیده و حدود 72 هزار میلیارد تومان بیشتر شده و تقریبا 68 درصد تسهیلات اضافه شده در پنج ماه اول 97 جذب تهران شده و این پرسش را مطرح می‌کند که به چه دلیل جذب تسهیلات در تهران تا این میزان بالا بوده است؟ چه عواملی باعث شده که 53 درصد رشد سپرده و 68 درصد رشد تسهیلات در شش ماه اول سال 97 جذب تهران شود و چه ضرورت‌هایی باعث جذب منابع قابل توجهی از بانک‌ها در استان تهران بوده است.
