گروه بانک و بیمه احسان شمشیری
اخیرا، شرکت بیمه‌یی «ای اوان» شرکت بیمه امریکایی و چندملیتی مستقر در لندن که در سال 94 القاعده و داعش را از اصلی‌ترین تهدیدات برای اروپا معرفی کرده بود، در سال‌های اخیر تحقیقات گسترده‌یی در مورد نقشه ریسک حاصل از خشونت و ترور و ریسک سیاسی برای جهان انجام داده و در بررسی سال‌های 2017 و 2018 نتیجه گرفته که ریسک سیاسی یا ترور در جهان، در چند سال گذشته در 6 کشور کمتر و در 17 کشور بدتر شده است. به عبارت دیگر، اگرچه در سال 2001 حادثه یازدهم سپتامبر، عمدتا امریکا و بعد اروپا را درمعرض ریسک خشونت و ترور قرار داد اما در سال‌های بعد نقشه خشونت و ترور عمدتا به سمت خاورمیانه گسترش یافته است.
به گزارش «تعادل»، ای‌اوان مستقر در لندن، نقشه‌های ریسک برای ریسک سیاسی، تروریسم و خشونت‌های سیاسی را منتشر کرد که نشان می‌دهد ریسک‌های خشونت سیاسی و ترور در برخی کشورها در حال افزایش است و تنش‌های ژئوپلیتیک، ضعف حاکمیت لیبرال دموکرات و اثرات پیامدهای وخیم مناقشات در سراسر جهان از جمله دلایل آن محسوب می‌شود.
نکته مهم در این تحقیقات آن است که تعداد حوادث خشونت‌بار و مرگ و میر و خسارت‌های ناشی از آن، از یازدهم سپتامبر تا 2017 تقریبا 10برابر شده و گستره حملات تروریستی نیز از چند کشور محدود به امریکا و اروپا، اکنون به بیش از 70 کشور جهان گسترش یافته و نیمی از کشورهای جهان در معرض خطر ترور و خشونت سیاسی هستند. با وجود این برای پوشش ریسک خشونت سیاسی و ترور تنها حدود 2.5میلیارد دلار امریکا حق بیمه و منابع تامین شده که از این مبلغ حدود 1.5میلیارد دلار مربوط به دوبی، آسیا، برمودا و امریکای‌شمالی بوده و مناطق پرحادثه مانند عراق، سوریه، مصر، افغانستان، پاکستان و خاورمیانه با کمترین پوشش بیمه‌یی ترور و خشونت سیاسی همراه هستند و در ایران نیز هنوز صندوق بیمه‌یی مقابله با ترور و خشونت سیاسی وجود ندارد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در سال میلادی جاری 40درصد از کشورها درمعرض ریسک تروریسم و خرابکاری، 60درصد کشورها درمعرض ناآرامی‌های داخلی و 33درصد از آنها در معرض ریسک آشوب، جنگ یا کودتا قرار دارند و این آمارها، نکاتی است که می‌تواند روی پیش‌بینی پوشش بیمه، انواع قراردادها ازجمله خسارت آتش‌سوزی، تخریب، توقف و تعطیلی، رشد قیمت‌ها و هزینه‌ها، رکود و سود و زیان و خسارت‌ها، چه از جنبه‌های قابل پیش‌بینی ناپایداری اقتصاد و چه از جنبه فورس ماژور یا حوادث غیرقابل پیش‌بینی اثرگذار باشد و شرکت‌های بیمه برای قراردادها و خسارت‌ها و پوشش بیمه‌یی به آن توجه دارند.
اگرچه در بسیاری از قراردادهای بیمه‌یی، موضوعاتی مانند سیل، زلزله، آتش‌سوزی، انفجار، سقوط و... پیش‌بینی شده اما در عین حال برخی موضوعات مانند جنگ، شورش، انفجار، بمب‌گذاری، انقلاب، ترور، حوادث غیر قابل پیش‌بینی ارزیابی شده و درنتیجه افزایش شدید خسارت‌ها، توقف کامل تولید، تعطیلی بازار، رکود شدید، نبود نقدینگی، چند برابر شدن قیمت ارز و... پذیرفته شده نیست و بخشی از پوشش این‌گونه حوادث باید در قراردادهای الحاقی بیمه یا در متن قرارداد بیمه به‌گونه‌یی پوشش داده شود که از نظر شرکت بیمه قابل پیش‌بینی و
قابل تامین خسارت باشد. در غیر این صورت، شرکت بیمه با انبوهی از حوادث غیرمترقبه یا فورس ماژور مواجه می‌شود که عملا نه تنها بیمه را ورشکسته می‌کند بلکه حتی قابل پیش‌بینی و پشتیبانی ازسوی بیمه اتکایی نیست.
تعداد حملات تروریستی در کشورهای غربی در سال 2017 معادل 204 مورد بود که بیشتر از 96 مورد در سال 2016 است اما تعداد کل تلفات در هر دو سال، تقریبا یکسان بود اما نشان می‌دهد در سال 2017 مرگبار بودن این نوع حملات، کاهش یافته است. نکته قابل‌توجه اینکه تهدید داعش از گسترش باز ایستاده اما عقب‌نشینی کامل صورت نگرفته است. حملات تروریستی داعش طی سال 2017 به 29 کشور در پنج قاره رسید و به نظر می‌رسد، طی سال 2018، این دولت خودخوانده، حملات کمتری را در جهان رقم بزند. بخش گردشگری برای مدیریت ریسک‌های ناشی از تروریسم فزاینده، دست و پنجه نرم می‌کند و این درحالی است که این بخش به خودی خود جذابیت ویژه‌یی برای برخی سازمان‌های تروریستی پیدا کرده است. در سال 2017، حداقل 35 مورد حمله در جهان مستقیما بخش‌های تجاری را که بخش عمده‌یی از صنعت گردشگری محسوب می‌شود، نشانه رفتند که از آن جمله هتل‌ها، اماکن تفریحی، کلوپ‌ها، هواپیمایی و مناطق جذاب گردشگری هستند.
ریسک بالا در خاورمیانه
درنهایت، خاورمیانه بیشترین کشورهای دارای ریسک بالای جهان را در خود جای داده است؛ عراق، سوریه، یمن و مصر. عدم ثبات و خشونت در منطقه به دیگر کشورهای همسایه سرایت کرده و تجارت و گردشگری در این کشورها را مختل نموده است.
بیمه تروریسم یکی از راهکارهای ارائه شده برای جبران خسارت است. اما با افزایش حملات و تهدیدها در کشورها، اکثر شرکت‌های بیمه نرخ‌های خود را درمورد خطرات مربوط به تروریسم بالا برده‌اند و همچنین شرکت‌های بیمه‌یی که پوشش تروریسم را در بیمه‌نامه‌ها تحت عنوان پوشش اضافی لحاظ کرده بودند، تصمیم به بالا بردن نرخ این پوشش در بیمه‌نامه‌ها گرفتند.
سقف بیمه تروریسم 511 میلیون دلار
حادثه 11 سپتامبر بعدی کاملا جدید را برای ریسک تروریسم پدید آورد که پیش از این به‌طور خودکار به‌عنوان بخشی از بیمه اموال تحت پوشش قرار می‌گرفت. امروزه محدود کردن پوشش حمله‌های تروریستی از بیمه‌نامه‌ها توسط شرکت‌های بیمه، امری عادی است هر چند در جایی هم که بیمه تروریسم وجود دارد یافتن میزان سطح پوشش موردنیاز برای این نوع بیمه بسیار سخت و گاهی اوقات غیرممکن است. بیمه تروریسم تنها برای محدوده خسارت 75 میلیون دلار تا 511میلیون دلار قابل دسترس است؛ در حالی که ارزش واقعی دارایی‌ها بیش از این مقدار است و در مواردی ارزش دارایی‌ها به یک میلیارد دلار می‌رسد. موسسه رتبه‌بندی مودیز در این باره می‌گوید: در حال حاضر تنها تعدادی از بیمه‌گران پوشش بیمه‌یی تروریسم را ارائه می‌دهند و بیمه‌نامه‌هایی که صادر می‌شوند به هیچ‌وجه به میزان بیمه‌نامه‌های قدیمی قبل از 11سپتامبر، دارایی‌ها را بیمه نمی‌کنند.
برای بسیاری از فعالیت‌های تجاری، پوشش تروریسم آن‌قدر گران است که متقاضیان آن از خرید این نوع بیمه صرف‌نظر می‌کنند چراکه ریسک‌های تروریسم قیمت بالاتری را برای این نوع از بیمه نسبت به دیگر بیمه‌نامه‌ها به ارمغان می‌آورند. موسسه رتبه‌بندی «فیچ» در گزارشی می‌گوید: هزینه حق بیمه‌نامه‌های تروریستی چندین برابر بیمه‌های دیگر است. براساس یک بررسی انجام شده، 72درصد نمایندگی‌ها و کارگزاران وقتی بیمه تروریسم را به مشتریان‌شان عرضه کردند، به علت بالا بودن قیمت این نوع از بیمه از خرید آن صرف‌نظر کرده‌اند.
10برابر شدن مرگ‌و‌میر بعد از 11 سپتامبر
در حال حاضر، ظرفیت بازار جهانی برای پوشش ریسک خشونت سیاسی و ترور حدود 2.5میلیارد دلار امریکا برآورد می‌شود که از این مبلغ حدود 1.5میلیارد دلار در دوبی، آسیا، برمودا و امریکای‌شمالی است. از آنجا که مرگ و میر ناشی از این حملات رشد 900درصدی را نسبت به سال 2001 داشته و طی 17 سال اخیر 10برابر شده است درنتیجه این ارقام بسیار محدود است و جوابگوی خسارت‌های حاصل از ترور و خشونت سیاسی در جهان نیست.
در عین حال ضرر و زیان مالی ناشی از این خسارت‌ها در 2014، معادل 10برابر سال 2000 است. این رقم شامل تنها تعداد محدودی از هزینه‌های مستقیم این حملات بوده و اگر هزینه‌های غیرمستقیم، مانند سفرهای ناخواسته و تعطیلی کسب‌وکار به‌صورت موقت و هزاران تصمیم متاثر از حملات تروریستی را درنظر بگیریم، قطعا ارقام بسیار بزرگی از میزان خسارت حاصل از حملات تروریستی را باید با حالت قبل از سال 2000 درنظر بگیریم.
