ضرورت سنجش کارآمدی بانک‌ها با یکپارچه‌سازی و غیرمتمرکز شدن موسسات
گروه بانک و بیمه احسان شمشیری
نشریه بنکر در تازه‌ترین گزارش خود، ۱۰ بانک برتر اسلامی در جهان را با تاکید بر نوآوری در تولیدات و رشد در بازار مالی معرفی کرد و از بین ۴۰۰ بانک و موسسه مالی اسلامی در بیش از ۶۰ کشور جهان، خانه مالی کویت، مای بانک مالزی، NBF امارات، پاسارگاد ایران، بانک اسلامی اردن، میزان پاکستان، بانک اسلامی قطر، آلیمای عربستان، آمانا از سریلانکا و بانک اسلامی ابوظبی به‌عنوان برترین بانک‌های اسلامی سال ۲۰۱۷ از نظر رشد دارایی، کارایی و رعایت شاخص‌های بانکداری معرفی شده‌اند.
به گزارش «تعادل»، افزایش صنعت مالی اسلامی در سال‌های اخیر با روند آرامی همراه بوده است اما به‌طور کلی رشد این صنعت همچنان از رقبای متعارف آن جلوتر است. نشریه بنکر، هر سال بانک‌های برتر جهان را از لحاظ شاخص‌های مختلف عملکرد صنعت بانکداری ارزیابی و معرفی می‌کند. این ارزیابی کلیه بانک‌های کوچک و موسسات موفق در جهان را دربر می‌گیرد و علاوه بر درنظر گرفتن عملکرد شایسته بانک‌ها در جهان، دستیابی به سطح بالای نوآوری، رشد بازار و حجم معاملات در بازارهای ثانویه را نیز مورد توجه قرار می‌دهد.
براساس رتبه‌بندی نشریه بنکر، برترین بانک اسلامی سال ۲۰۱۷ در جهان، خانه مالی کویت
(Kuwait Finance House) شناخته شده است. این بانک به عنوان نخستین بانک خاورمیانه در 4سال گذشته بالاترین افتخار را به خود اختصاص داده است. در آسیا و اقیانوسیه، مای بانک مالزی به‌عنوان پیشگام در ارائه خدمات مالی اسلامی معرفی شده است. علاوه بر این، از میان گیشه‌های منطبق بر شریعت، بانک اسلامی NBF امارات به‌عنوان برترین گیشه انتخاب شده است.
نشریه مذکور، بانک پاسارگاد در ایران را به جهت عملکرد نسبتا قوی و نوآوری در تولیدات و خدمات به‌عنوان بانک برتر اسلامی معرفی کرده است. بانک اسلامی اردن، بانک میزان پاکستان، بانک اسلامی قطر، بانک آلیمای عربستان، بانک آمانا از سریلانکا و بانک اسلامی ابوظبی در امارات‌متحده‌عربی از دیگر بانک‌های اسلامی برتر معرفی شده در سال ۲۰۱۷ به‌شمار می‌روند.
کارآمدترین بانک اسلامی جهان
همچنین مرکز بانکداری و تامین مالی اسلامی دوبی به‌تازگی فهرست کارآمدترین بانک‌های اسلامی جهان را منتشر کرد.
در گزارشی که در مجمع جهانی اقتصاد اسلامی در دوبی و تحت عنوان بانکداری اسلامی: رشد، کارایی و ثبات منتشر شد، پس از بررسی عملکرد ۱۳۱ بانک اسلامی در سراسر جهان، بانک اسلامی کویت جایگاه نخست را به خود اختصاص داد.
سرای مالی کویت (KFH) در میان تمام بانک‌های اسلامی بیشترین امتیاز کارایی را به خود اختصاص داد در حالی که بانک‌های کشورهای امارات، قطر، مالزی، بحرین و عربستان‌سعودی، ۲۰ رتبه برتر را از آن خود کردند.
کارآمدی در تجارت یعنی برآورد هزینه‌ها برای به حداکثر رساندن خروجی. بنا بر این گزارش، هرچه بازارهای مالی یکپارچه و غیرمتمرکز‌تر می‌شوند، ضرورت سنجش کارآمدی موسسات بانکی ضروری‌تر می‌شود.
در حال حاضر بیش از ۴۰۰ بانک و موسسه مالی اسلامی در بیش از ۶۰ کشور جهان در حال فعالیت هستند که رشد رقابت‌پذیری آنها تحت‌تاثیر عوامل مختلفی مثل اندازه، برند، توانایی ورود به بازارهای جدید، تامین مالی خرد، مبارزه با فقر، همکاری‌های استراتژیک و توسعه تامین مالی اسلامی به‌عنوان بخش مهمی از اقتصاد حلال جهانی قرار دارد.
مرکز بانکداری و تامین مالی اسلامی دوبی در گزارش اخیر خود که شامل چهار فصل است، ارزش خدمات تامین مالی اسلامی جهان در ابتدای سال ۲۰۱۵ را ۲تریلیون دلار تخمین زده است.
بر این اساس اگرچه بانکداری اسلامی به رشد جهانی خود ادامه خواهد داد اما ممکن است به‌خصوص در کشورهایی که اقتصاد آنها متکی به نفت یا دیگر کالاهاست، با چالش‌هایی روبه‌رو شود بنابراین تنوع و توسعه بیشتر این صنعت برای رشد پایدار ضروری
به نظر می‌رسد. مرکز بانکداری و تامین مالی اسلامی دوبی (DCIBF) نقش مهمی در مطالعات عمیق در زمینه کارایی بانکداری توسعه یافته اسلامی دارد و به‌همین دلیل در سال ۲۰۱۵ موفق به دریافت جایزه بانکداری اسلامی آر‌اند دی شد.
وضعیت بانکداری اسلامی
حجم کل دارایی‌های بانکداری اسلامی از ۱٫۳۹۱میلیارد دلار در فصل اول ۲۰۱۶ به ۱٫۴۸۰میلیارد دلار در فصل اول ۲۰۱۷ رسیده است.
هیات خدمات مالی اسلامی (IFSB) با به‌روزرسانی پایگاه اطلاعاتی خود، داده‌های مربوط به صنعت بانکداری اسلامی را تا فصل اول سال ۲۰۱۷ منتشر کرده است. در ادامه خلاصه‌یی از مهم‌ترین شاخص‌های کلیدی احتیاطی و ساختاری مالی اسلامی (PSIFIs) مبتنی بر اطلاعات این پایگاه معرفی می‌شود:
رشد بانکداری اسلامی
حجم کل دارایی‌های بانکداری اسلامی از ۱٫۳۹۱میلیارد دلار در فصل اول ۲۰۱۶ به ۱٫۴۸۰میلیارد دلار در فصل اول ۲۰۱۷ رسیده است (براساس تجمیع اطلاعات کشورها و تبدیل آنها برحسب دلار با نرخ برابری ارز در پایان دوره). حجم کل بدهی‌ها طی این دوره از ۱٫۲۸۳ میلیارد دلار به ۱٫۳۶۲میلیارد دلار رسیده و حجم تسهیلات بانکداری اسلامی نیز در همین مدت از ۸۸۲میلیارد دلار به ۹۶۷ میلیارد دلار افزایش یافته است. اطلاعات مربوط به نوع قراردادهای مورد استفاده در تسهیلات اعطایی نشان می‌دهد که 5 قرارداد اصلی مورداستفاده توسط بانک‌های اسلامی تا فصل اول ۲۰۱۷ عبارتند از: مرابحه (۳۶٫۲درصد)، مرابحه کالایی/تورق (۲۱٫۵درصد)، اجاره و اجاره به شرط تملیک (۱۳٫۴درصد)، فروش اقساطی (۸٫۴درصد) و سلف (۵٫۵درصد).
کفایت سرمایه
کفایت سرمایه، شاخص مهمی از سلامت مالی صنعت بانکی در هر کشور است. در فصل اول سال ۲۰۱۷، نسبت متوسط کفایت سرمایه موزون و متوسط کفایت سرمایه لایه اول موزون براساس داده‌های بانک‌های اسلامی 13 کشور به ترتیب ۱۲٫۵ و ۹٫۹درصد بوده است، در حالی که این نسبت‌ها در فصل اول سال ۲۰۱۶ به ترتیب ۱۱٫۹ و ۹٫۶درصد بوده است.
کیفیت دارایی‌ها
نسبت مطالبات غیرجاری ناخالص (تسهیلات غیرجاری ناخالص به کل تسهیلات) از ۵٫۹درصد در فصل اول سال ۲۰۱۶ به ۵٫۲ درصد در فصل اول سال ۲۰۱۷ کاهش یافته است. این روند در نسبت مطالبات غیرجاری خالص (تسهیلات غیرجاری خالص به کل تسهیلات) نیز مشاهده می‌شود، به‌گونه‌یی که مقدار آن طی این مدت از ۳۸٫۱ درصد به ۲۲٫۶درصد رسیده است.
سودآوری
بانک‌ها و گیشه‌های اسلامی بانک‌ها در کشورهای عضو طی دوره مطرح شده، نرخ بازده دارایی‌ها (ROA) و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) مناسبی داشته‌اند؛ به‌طوری که این دو نسبت در فصل اول ۲۰۱۶ به ترتیب ۱٫۳درصد و ۱۲٫۵۷درصد بوده و در فصل اول ۲۰۱۷ به ترتیب به ۱٫۷۶درصد و ۱۲٫۸درصد افزایش یافته است.
نقدشوندگی
نسبت نقدشوندگی (نسبت دارایی‌های نقدشونده به کل دارایی‌ها) در بانک‌های اسلامی از ۳۵٫۷درصد در فصل اول ۲۰۱۶ به ۳۴٫۵درصد در فصل اول ۲۰۱۷ کاهش یافته است، در حالی که نسبت دارایی‌های نقدشونده به بدهی‌های کوتاه‌مدت، طی این دوره از ۱۳٫۹درصد به ۱۴٫۶ درصد رسیده است. همچنین 4کشور عضو، نسبت جدید پوشش نقدینگی (LCR) را نیز محاسبه و ارائه کرده‌اند که همگی آنها از معیار ۱۰۰درصدی بیشتر است.
اندازه بانک‌های اسلامی
تعداد بانک‌های اسلامی و گیشه‌های اسلامی در فصل اول ۲۰۱۶ به ترتیب ۱۷۰ و ۸۵ مورد بوده و در فصل اول ۲۰۱۷ به ۱۷۲ و ۸۳ مورد رسیده است. در پایان فصل اول سال ۲۰۱۷ تعداد ۳۸۲٫۳۳۱ نفر کارمند در ۲۹٫۶۶۷شعبه بانک‌های اسلامی مشغول به کار بوده‌اند که حاکی از افزایش ۸۲۶ نفری در نیروی کار و کاهش ۲۲۴ موردی در تعداد شعب نسبت به فصل اول ۲۰۱۶ است.
انتشار داده‌های جدید بانکداری اسلامی
سطح پوشش داده‌های بانکداری اسلامی به بیش از ۹۵درصد خواهد رسید. هیات خدمات مالی اسلامی (IFSB) به‌تازگی بانک اطلاعاتی خود درباره وضعیت مالی و رشد نظام بانکداری اسلامی در بین ۱۷ کشور عضو خود را برای فصل آخر سال ۲۰۱۶ و فصل اول سال ۲۰۱۷ به‌روزرسانی کرده است.
این بانک اطلاعاتی داده‌های فصلی از فصل آخر سال ۲۰۱۳ تا فصل اول سال ۲۰۱۷ را دربر می‌گیرد و به‌زودی 4کشور دیگر را نیز دربر خواهد گرفت. بنابراین تا سال ۲۰۱۸، این پایگاه اطلاعاتی داده‌های مربوط به ۲۱ کشور را پوشش خواهد داد که سطح پوشش فعالیت بانکداری اسلامی را از ۹۰درصد به ۹۵درصد خواهد رساند.»
اطلاعات منتشر شده هیات خدمات مالی اسلامی، هفتمین نسخه از یک بخش پروژه است که داده‌های مربوط به 17 کشور را دربر می‌گیرد. این کشورها عبارتند از: ایران، مالزی، بحرین، عربستان‌سعودی، سودان، افغانستان، بنگلادش، برونئی، مصر، اندونزی، اردن، کویت، نیجریه، عمان، پاکستان، ترکیه و امارات‌متحده‌عربی. همچنین با اجرای فاز چهارم این پروژه در اوایل سال ۲۰۱۷، 4 کشور قطر، انگلستان، لبنان و فلسطین نیز در اوایل سال ۲۰۱۷ به این پروژه اضافه شده‌اند تا داده‌های آنها نیز در فصل‌های بعدی منتشر شود.
