13هزار و 840 میلیارد تومان چک برگشت خورد
سهم ارزشی و تعدادی چک‌های برگشتی کاهش یافت
گروه بانک و بیمه| احسان شمشیری|
سهم ارزشی چک‌های برگشتی در مرداد ماه سال جاری نسبت به ماه قبل از 22.8درصد به ۲۲درصد و سهم تعدادی آن از 16.3درصد به 15.8درصد کاهش یافت اما در مقایسه با مرداد ماه سال گذشته افزایش داشته است.
به گزارش«تعادل» در مرداد ماه سال جاری و در کل کشور بیش از 9.8میلیون فقره چک عادی به ارزش 62 هزار و 801 میلیارد تومان مبادله شد که از این میزان بالغ بر 1.5میلیون فقره چک به ارزش 13هزار و 840 میلیارد تومان برگشت داده شده است.
به این ترتیب 15.8درصد از تعداد و 22درصد از ارزش کل چک‌های عادی مبادله‌یی مرداد ماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل همچنین نسبت به مرداد ماه سال گذشته با کاهش مواجه شده است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل کاهش یافته اما در مقایسه با مرداد ماه سال گذشته افزایش داشته است. در کـل کشـور بـالغ بـر 1.5میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر ١٣٨هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیـب 2.1 و 5.9درصد افزایش نشان می‌دهد. در اسـتان تهـران نیز بـالغ بـر ٥٣١هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود ٧٨هزار میلیارد ریال برگشت داده شد که بیش از 35درصد تعداد چک برگشتی و 56درصد مبلغ چک‌های برگشتی متعلق به تهران بوده است.
سهم 22درصدی مبلغ چک برگشتی از مبادله‌ای
همچنین در کـل کشـور 15.8درصد از کـل تعـداد چک‌های مبادلـه‌یی و 22درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است.
در استان تهران 15.2درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌یی و 20.7درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی برگشت داده شده است.
در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به کل مبالغ چک‌های مبادله شده در استان‌ها به ترتیب به استان‌های آذربایجان‌غربی و لرسـتان هـر یـک 30.9 درصد، هرمزگان 29.7درصد و همدان 27.8درصد اختصاص یافته است و استان‌های کرمانشاه 16.8درصد، چهارمحال و بختیاری 17.2درصد و گـیلان 17.3درصد کمتـرین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به کل مبالغ چک‌های مبادله شده در استان را بـه خـود اختصـاص داده‌اند.
سهم 97درصدی کسری موجودی
در مـردادمـاه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر 1.5 میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود ١٣٤هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد 97.3درصد و از نظر مبلغ 96.7درصد از کل چک‌های برگشـتی بـه دلایـل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
در اسـتان تهـران حـدود ٥١٤ هـزار فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر ٧٥هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجـودی برگشـت داده شـده اسـت. در واقـع در استان تهران از نظر تعداد 96.6درصد و از نظر مبلغ 96.7درصد از کل چک‌های برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی به کل مبالغ چک‌های برگشتی در استان به ترتیب به استان‌های اردبیل 98.5درصد، آذربایجان‌غربی 98.2درصد و لرسـتان 98.1درصد اختصـاص یافتـه است و استان‌های خوزستان 86.9 درصد، ایلام 91.6درصد و هرمزگان 92.8درصـد کمترین نسبت مبالغ چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی به کل مبالغ چک‌های برگشـتی در استان را به خود اختصاص داده است.
63هزار میلیارد تومان مبادله چک
در مردادماه ١٣٩٦ در کـل کشـور بـالغ بـر 9.8 میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر ٦٢٨ هزار میلیارد ریال مبادله شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 5.3 و 9.5درصد افزایش نشان می‌دهد .
در استان تهـران حـدود 3.5میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر ٣٧٤هزار میلیارد ریال مبادله شد. همچنین 53درصد از تعداد چک‌های مبادله‌یی کل کشور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی مبادله شده است که به ترتیب با 35.6درصد، 9.3درصد و 8.1درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. بـه لحـاظ مبلـغ ٥/٧٠درصد از مبـالغ چک‌های فـوق در سـه اسـتان تهـران59.6درصد، اصفهان ٥/٥درصد و خراسـان‌رضـوی 5.4درصد مبادلـه شده اسـت کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. در کــل کشــور حــدود 8.3میلیــون فقــره چــک بــه مبلغــی حــدود ٤٩٠هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 5.9درصد و 10.6درصد افزایش نشان می‌دهد. در کل کشور 84.2درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌یی و 78درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی وصول شد.
در اسـتان تهـران حـدود ٣میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی حـدود ٢٩٧هزار میلیارد ریال وصول شد. در استان تهران از نظر تعداد 84.8درصد و از نظر مبلغ 79.3درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌یی وصول شده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کـل چک‌های مبادله‌یی در استان به ترتیب به استان‌های گیلان ٨٨ درصـد، یـزد 86.9درصد و البرز 86.1درصد اختصـاص یافتـه اسـت و استان‌های کهگیلویـه و بویراحمـد 76.7درصـد، کردستان 77.5درصد و هرمزگان 78.8درصد پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت مبالغ چک‌های وصـولی به کل مبالغ چک‌های مبادله‌یی در اسـتان به ترتیب بـه استان‌های کرمانشـاه 83.2 درصـد، چهارمحال و بختیاری 82.8درصد و گیلان 82.7درصد اختصاص یافتـه اسـت و استان‌های آذربایجـــان‌غربـــی و لرســـتان هـــر یـــک 69.1درصـــد، هرمزگـــان 70.3درصد و همدان 72.2درصدکمترین نسبت مبالغ چک‌های وصولی به کل مبالغ چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
69درصد چک رمزدار در تهران
بالغ بر ٧٨٠هزار فقره چک رمزدار به مبلغی بالغ بـر ١٠٦٤هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 1.6درصد افزایش و از نظر مبلغ 6.8درصد کاهش داشته است.
در استان تهران حدود ٢٨٥هزار فقره چک رمزدار به مبلغی حدود ٧٣٣هزار میلیارد ریال وصول شد. 50.4درصد از تعـداد چک‌های رمـزدار وصـولی در سـه اسـتان تهـران 36.5درصد، خراسان‌رضوی 7.3درصـد و اصـفهان 6.6درصـد وصـول شده اسـت کـه بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.
همچنـین بـه لحـاظ مبلـغ 76.5درصـد از مبـالغ چک‌های فـوق در استان‌های تهـران 68.8 درصــد، اصــفهان 4.1درصد و خراســان‌رضــوی 3.6درصــد وصــول شده اســت.
در کل کشور بالغ بر 9میلیون فقره چک وصول شد که از این تعداد بالغ بر٨٢٥٦ هزار فقره چک عادی و بالغ بر٧٨٠ هزار فقره چک رمزدار بوده است. بـر ایـن اسـاس در کل کشور 91.4درصد از کل تعداد چک‌های وصولی، چک عادی و 8.6درصد چک رمزدار بوده است. از نظر مبلغی نیز بالغ بر ١٥٥٤ هزار میلیارد ریال چک وصول شد که حدود ٤٩٠ هزار میلیارد ریال چک عادی و بـالغ بـر ١٠٦٤ هـزار میلیـارد ریـال چـک رمـزدار است. به عبارتی در کل کشور 31.5درصد از کل مبلغ چک‌های وصـولی، چـک عـادی و 68.5درصد چک رمزدار بوده است
طبق آمار موجود، بخش عمده‌یی از چک‌ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است؛ به طوری که در مرداد ماه سال جاری 97.3درصد از تعداد و 96.7درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه دارد. اما طی دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش‌های پردازش شده از طریق این ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونیکی به مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است؛ با این وجود به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک به خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.
اگرچه متاثر شدن فضای کسب‌وکار کشور از رکود اقتصادی سال‌های گذشته می‌تواند از دلایل برگشت چک‌ها به دلیل کسری یا فقدان موجودی باشد؛ لیکن عدم وجود سازوکارهای موثر اعتبارسنجی مشتریان در فرآیند صدور دسته چک نیز از دیگر دلایل مهم این امر است. انتظار می‌رود با تداوم روند رشد اقتصادی سال گذشته همچنین بهبود سازوکارهای اعتبارسنجی مشتریان بانک‌ها در این زمینه به مرور زمان سهم چک‌های برگشتی از بابت کسری یا فقدان موجودی کاهش یابد.
بانک مرکزی در راستای کاهش چک‌های برگشتی در کنار تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری(مکنا) به‌خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک(صیاد) را با هدف ایجاد زمینه نظارت موثر بر سازوکار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است. یادآور می‌شود در سامانه صیاد علاوه بر مواردی نظیر ایجاد شفافیت اطلاعاتی و ایجاد محدودیت برای صدور چک‌های بلامحل، تدابیری جهت ارتقای ضرایب امنیتی چک نیز در نظر گرفته شده است.
ضمن آنکه بررسی صلاحیت دارنده دسته‌چک(از طریق اصلاح فرآیند صدور دسته‌چک، ایجاد رویه‌یی واحد برای انجام اعتبارسنجی کافی و حصول اطمینان از بررسی اهلیت درخواست‌کننده دسته‌چک) همچنین ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده برای اختصاص دسته‌چک به متقاضیان فاقد صلاحیت از دیگر قابلیت‌های سامانه‌های نظارتی مرتبط بوده و عملیاتی شدن کامل این سامانه‌ها می‌تواند موجب ایجاد شفافیت اطلاعاتی از طریق برپایی نظام استعلام همگانی شده و انتظار می‌رود با تکمیل سامانه مزبور، سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به طور قابل ملاحظه‌یی کاهش یابد.
