رشد مانده تسهیلات بانک‌ها در 4ماهه اول 4.4 درصد و رشد مانده تسهیلات غیرجاری، خرید دین و اموال معاملات 22.5 درصد بوده است
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
در شرایطی که حجم نقدینگی در تیر 96 به 1334هزار میلیارد تومان با رشد 23.3درصدی در یک‌سال تیر95 تا تیر96 رسید، مانده کل تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به بیش از 950هزار میلیارد تومان با رشد 22.2درصدی در یک‌سال اخیر و رشد 4.4درصدی در 4ماهه اول 96 رسیده است.
به گزارش «تعادل» مقایسه رشد 4.4درصدی مانده تسهیلات بانک‌ها در تیرماه در مقایسه با اسفند 95 و در مدت 4ماهه اول سال 96 نشان می‌دهد اگرچه شتاب تسهیلات‌دهی بانک‌ها کاسته شده اما مانده مطالبات معوق، سررسید گذشته، مشکوک‌الوصول و خرید دین و اموال معاملات رشد بالای 22.5درصدی داشته و مانده مطالبات معوق بانک‌ها به‌شدت در حال افزایش است.
در پایان تیرماه 96 مانده سرفصل سایر شامل خرید دین، اموال معاملات و مطالبات معوق، سررسید گذشته و مشکوک‌الوصول با سهم 13.1درصدی از مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری معادل 124هزار و 490 میلیارد تومان بوده و اگر براساس روند سنوات قبل سهم رشد خرید دین و اموال معاملات را حدود یک‌‌درصد در نظر بگیریم، در حال حاضر سهم تسهیلات غیرجاری به 12.1درصد مانده تسهیلات یا معادل 115هزار میلیارد تومان رسیده و رشد 22.5درصدی تسهیلات غیرجاری یا مطالبات معوق، سررسید گذشته و مشکوک‌الوصول در مقایسه با رشد 4.4درصدی مانده تسهیلات نشانه بدتر شدن وضعیت مطالبات و تسهیلات غیرجاری بانک‌هاست.
بررسی وضعیت مطالبات معوق در بانک‌ها و موسسات اعتباری نشان می‌دهد، سهم بالای بانک‌های خصوصی، خصوصی شده و موسسات اعتباری از ارقام و رشد شاخص‌ها قابل توجه است و از رقم 124.5هزار میلیارد تومان مطالبات معوق و خرید دین واموال معاملات در کل بانک‌ها و موسسات اعتباری 88.13هزار میلیارد تومان معادل 70.8درصد متعلق به بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری، 20.12هزار میلیارد تومان معادل 16.16درصد متعلق به بانک‌های تخصصی و 16.24هزار میلیارد تومان معادل 13درصد متعلق به بانک‌های دولتی است.
سهم 14.8 درصدی بانک‌های خصوصی
بررسی سرفصل سایر یا مطالبات معوق، سررسید گذشته، مشکوک‌الوصول، خرید دین و اموال معاملات در بانک‌های خصوصی نیز نشان می‌دهد که با وجود رشد 5.3درصدی مانده تسهیلات بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری، رشد مطالبات غیرجاری 21.8درصد بوده و در حال حاضر بیش از 88هزار میلیارد تومان معادل 14.8درصد تسهیلات بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری در سرفصل تسهیلات غیرجاری، خرید دین و اموال معاملات قرار دارد.
رشد 31.3 درصدی در بانک‌های تخصصی
در بانک‌های تخصصی نیز با وجود رشد 2.2درصدی مانده تسهیلات، سرفصل مانده مطالبات معوق، خرید دین و اموال معاملات رشد 31.3درصدی داشته و با سهم 9.6درصدی از مانده تسهیلات رقم آن به بیش از 20هزار میلیارد تومان رسیده است.
به عبارت دیگر وضعیت رشد مطالبات معوق در بانک‌های تخصص بدتر از سایر بانک‌ها اعلام شده است و کارشناسان دلیل آن را رشد مانده تسهیلات مسکن مهر در دولت‌های قبلی ارزیابی کرده‌اند.
سهم 11.4درصدی در بانک‌های دولتی
در بانک‌های تجاری و دولتی نیز با وجود رشد 4.4درصدی مانده تسهیلات، سهم مطالبات معوق، خرید دین و اموال معاملات معادل 11.4درصد مانده تسهیلات بوده که رقم آن به 16.24هزار میلیارد تومان رسیده و در 4ماهه اول سال رشد 16درصدی داشته است.
رشد تسهیلات‌دهی کمتر از رشد نقدینگی
نسبت مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به نقدینگی در سطح 71.2 ثبت شده که نشان می‌دهد در 4 ماهه اول سال 96 از رشد و شتاب افزایش تسهیلات‌دهی بانک‌ها نسبت به سال 95 کم شده است.
این میزان رشد بالاتر از رشد مانده تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری و رشد عقود مختلف تسهیلات بانکی است. به عبارت دیگر شبکه بانکی باید دقت داشته باشد که افزایش مطالبات معوق با رشد بالاتری نسبت به مانده تسهیلات در حال حرکت است.
نکته حایز اهمیت این است که در 4ماهه اول سال96 نسبت به اسفند 95، مانده عقود مضاربه، سلف و اجاره به شرط تملیک، رشد منفی داشته و قرض‌الحسنه، مشارکت مدنی، جعاله، فروش اقساطی، مرابحه، مشارکت حقوقی و سرمایه‌گذاری مستقیم رشد مثبت داشته است.
مانده مضاربه با رشد منفی 9.4-، سلف 2.3- و اجاره به شرط تملیک 4.3-درصد کاهش یافته و مانده تسهیلات مشارکت مدنی با افزایش 0.1درصد، فروش اقساطی 3.9، قرض‌الحسنه 4.1 درصد، مرابحه یا کارت‌های اعتباری خرید 9.6درصد، مشارکت حقوقی 4درصد، جعاله 5.3درصد و سرمایه‌گذاری مستقیم 1.5درصد با افزایش همراه بوده است. سرفصل مطالبات معوق، سررسید گذشته و مشکوک‌الوصول و خرید دین و اموال معاملات نیز با بالاترین رشد مثبت 22.5درصد بیش از سایر عقود رشد کرده است.
40.2 هزار میلیارد تومان پول جدید در 4 ماه
در 4ماهه اول سال 96 مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری تنها 40.2هزار میلیارد تومان بیشتر شده و مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری از رقم 729هزار میلیارد تومانی در اسفند94 به رقم 910هزار میلیارد تومان در اسفند 95 و 950هزار میلیار تومان در تیر 96 رسیده و به میزان 221هزار میلیارد تومان ظرف 16 ماه گذشته بیشتر شده است.
این موضوع نشان‌دهنده این واقعیت است که با وجود سیاست‌های انضباط مالی و کنترل پایه پولی و نقدینگی، تسهیلات بانک‌ها در سال 95 افزایش قابل توجهی داشته و نوعی سیاست تزریق نقدینگی برای خروج از رکود و ایجاد رونق و تقاضا در دستور کار قرار گرفته و براساس گفته مسوولان بانک مرکزی در سال 95 معادل
548 هزار میلیارد تومان با رشد 31درصدی نسبت به سال 94 تسهیلات پرداخت شده اما در 4ماهه اول سال 96 بانک‌ها و موسسات اعتباری ترمز تسهیلات‌دهی خود را کشیده و پول جدید کمتری تزریق کرده‌اند اما در عین مانده مطالبات آنها با رشد بالایی درحال افزایش است.
کارشناسان معتقدند که رشد تسهیلات‌دهی سال 95 و 3سال قبل از آن با دو سال رشد منفی اقتصاد در سال‌های 92و 94و دو سال رشد مثبت اقتصادی 3درصدی سال‌های 93و 95 متناسب نیست و ممکن است که در آینده نزدیک منجر به رشد مطالبات معوق شود و شواهد نیز حکایت از رشد مانده مطالبات معوق دارد.
اما با توجه به اعلام رشد اقتصادی مثبت بهار سال 96و رشد مثبت مصرف بخش خصوصی می‌توان انتظار داشت که اثر تسهیلات‌دهی بانک‌ها بر رشد اقتصادی بیشتر شود.
رشد تسهیلات بالاتر از رشد نقدینگی
رشد 4.4درصدی تسهیلات‌دهی بانک‌ها در 4ماه اول سال 96 در مقایسه با رشد 7درصدی سپرده‌های غیردولتی و رشد 6.4 درصدی نقدینگی در 4ماه اول نسبت به اسفند 95 نشان‌دهنده سیاست انقباضی بانک‌ها در تسهیلات‌دهی نسبت به رشد سپرده‌ها و نقدینگی است.
این نکته نشان‌دهنده این واقعیت است که بانک‌های کشور حداکثر استفاده از ظرفیت وام‌دهی را در سال 95 داشته‌اند اما در 4ماهه اول رشد تسهیلات‌دهی را کند کرده‌اند و حداقل در این 4ماه ترمز رشد مانده تسهیلات را کشیده‌اند.
بانک مرکزی اعلام کرده حدود
550 هزارمیلیارد تومان تسهیلات در سال95 پرداخت شد و علاوه بر تسهیلات معمول و سنتی بانک‌ها، پرداخت وام ازدواج با استفاده از منابع حساب‌های جاری، پرداخت 16500میلیارد تومان تسهیلات برای بنگاه‌های کوچک و متوسط را اجرا کرده‌اند. در ماه‌های اخیر نیز موضوع طرح ضربتی وام ازدواج تا پایان شهریور در دستور کار قرار دارد و به‌نظر می‌رسد که در ماه‌های مرداد تا شهریور به نسبت فروردین تا تیر شاهد رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها باشیم.
از سوی دیگر معادل 711هزارمیلیارد تومان از منابع بانک‌ها شامل 125هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 586 هزارمیلیارد تومان در حساب کوتاه‌مدت قرار دارد و درحال گردش است و از نقدینگی موجود تنها 505 هزارمیلیارد تومان یا 37.8درصد نقدینگی کشور در حساب‌های بلندمدت است که بانک‌ها می‌توانند روی آنها حساب باز کنند.
به عبارت دیگر 44درصد نقدینگی در سپرده‌های کوتاه‌مدت، 9.3درصد در حساب‌های جاری و دیداری و 37.8درصد در حساب‌های بلندمدت قرار داد و این وضعیت باعث کاهش توان تسهیلات‌دهی بانک‌ها شده است.
افزایش مانده بدهی دولت به بانک‌ها به میزان 166هزارمیلیارد تومان نیز خود گویای این واقعیت است که منابع بانک‌ها نسبت به قبل بیشتر قفل شده، دسترسی بانک‌ها به منابع کمتر شده و در شرایط فشار برای پرداخت تسهیلات، مشکلات مختلفی برای بانک‌ها ایجاد کرده است.
