محمد حیدری| پژوهشگر اقتصادی|
در 3ماه گذشته، بانک مرکزی در اقدامی شایسته پس از ماه‌ها انتشار آمارهای نامنظم به انتشار آمار ماهانه چک پرداخت. با این اقدام می‌توان امید داشت که خلأهای آماری به جامانده از سامانه چکاوک به تدریح رفع خواهد شد و در آینده با آماری جامع‌تر و دقیق‌تر از گذشته رو به رو خواهیم بود. اگرچه چنین اقدامی به شفافیت هر چه بیشتر موضوعات چک در کشور کمک خواهد کرد اما شوربختانه هنوز برخی مشکلات وجود دارد که در ادامه به تشریح این نارسایی‌ها خواهیم پرداخت تا رفع نواقص آن بتواند به عنوان منبعی مطمئن در خدمت تحلیلگران باشد. نخست اینکه در سال‌های اخیر آمارهای متفاوتی از دادوستدهای چکی ارائه شده است. پیش از اجرای طرح چکاوک، آماری که در گزارش‌های ماهانه بانک مرکزی ارائه می‌شد تنها مختص به اتاق پایاپای تهران بود و جز در بعضی گزارش‌های سالانه از آمار کشوری چک اطلاعی در دست نبود.
همچنین پس از اجرای طرح چکاوک تا فروردین ماه امسال، آمار انتشار نظم قابل قبولی نداشت. البته با مقایسه آمارهای غیرمتناوب قبل با آمارهایی که امروزه بانک مرکزی به صورت مبسوط در اختیار قرار می‌دهد، مشاهده می‌شود در مواردی، چک‌های رمزدار نیز در آمار حساب شده‌اند و به این ترتیب درصد چک‌های برگشتی کاهش پیدا کرده است. به نظر می‌رسد، بانک مرکزی لازم است در گزارشی مفصل خلأ آماری این چند سال را پوشش داده و به دور از سیاسی بازی به ارائه آمارهای دقیق مرتبط با چک بپردازد.
دوم آنکه آماری که امروزه توسط بانک مرکزی ارائه می‌شود تنها آمار چک‌های بین بانکی است. با اینکه در مقدمه گزارش بر این مساله تاکید شده است که «در آینده نزدیک آمار چک‌های درون بانکی به این گزارش اصافه خواهد شد.» اما معلوم نیست بانک مرکزی چگونه می‌خواهد این امکان را در گزارش‌های خود اضافه کند و این «آینده نزدیک» دقیقا چه زمانی است! مطابق ساختار کنونی چک و سامانه چکاوک، امکان تقاطع‌گیری از چک‌های درون بانکی نیست و معلوم نیست بانک مرکزی در این «آینده نزدیک» چه تغییری را در برنامه دارد تا این ساختار را اصلاح کند. و در پایان باید افزود که برای استفاده مناسب پژوهشگران، لازم است آمار ارائه شده در قالب صفحات گسترده(اکسل) باشد تا بتوان در نرم‌افزارهای مختلف از آن بهره برد. ارائه آمار تفصیلی در قالب pdf هر چند به خودی خود امر مبارکی است اما به دلیل لزوم انتقال آن به نرم‌افزارها، هزینه فرصت زیادی برای پژوهشگران دارد و پژوهش در این باب را برای آنها پر هزینه می‌کند.
