هرچند در اقتصاد ایران مالیات ستانی سبقه طولانی دارد اما در عمل با توجه به وابستگی طولانی مدت دولت به درآمدهای نفتی، هرگز به حوزه مالیاتی به شکل مستقل و جامع نگاه نشده و از این رو وقتی در سال‌های گذشته بحث بر سر افزایش درآمدهای مالیاتی دولت مطرح شده، به نظر می‌رسد هنوز در بخش مبانی مشکلات و محدودیت قابل توجهی به جای خود باقی است.
در سال‌های اخیر در کنار بحث افزایش مالیات از درآمد، دولت تلاش کرده در دیگر حوزه‌ها نیز اقداماتی را انجام دهد، یکی از آنها بحث مالیات بر عایدی سرمایه است و بحث دیگر مالیات‌ستانی از خودروهای لاکچری و خانه‌های لوکس یا به عبارت دیگر افزایش میزان مالیات پرداختی اقشار ثروتمند. این موضوع در بسیاری از کشورهای جهان نیز سابقه دارد که دولت برای افزایش عدالت مالیاتی، نرخ‌های تصاعدی و پلکانی در نظر می‌گیرد و در شرایطی که بسیاری از اقشار کم درآمد جامعه از پرداخت مالیات معاف هستند، اقشار ثروتمند با نرخ بالایی مالیات می‌پردازند. با وجود آنکه در ایران نیز این قانون وجود دارد اما با توجه به نرخ بالای فرار مالیاتی، در حالی که کارمندان به شکل کامل مالیات می‌پردازند، برخی گروه‌های ثروتمند از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. به دنبال این اتفاق در سال‌های گذشته دولت و مجلس تلاش کرده‌اند برخی راه‌های فرار مالیاتی را ببندند و برای پولدارها مالیات‌هایی جدید را وضع کنند. این طرح در گام نخست به بحث خانه‌های لوکس و خودروهای لاکچری رسیده است. طرحی که در مالیات امسال نیز در نظر گرفته شده و بود به نظر می‌رسد که در سال آینده نیز اعمال خواهد شد. در مسیر اجرای امسال، سازمان امور مالیاتی از چند روز قبل اعلام کرد که مشمولان برای مشاهده میزان مالیاتی که باید بپردازند به سایت سازمان امور مالیاتی مراجعه کنند. بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۰ خودروهای یک تا ۱.۵ میلیارد تومانی، نسبت به مازاد یک میلیارد تومان، مشمول یک درصد مالیات سالانه می‌شوند. این درصد برای خودروهای تا سه میلیارد تومانی، نسبت به مازاد ۱.۵ میلیارد تومان، معادل ۲ درصد است. دارندگان خودروهای تا ۴.۵ میلیارد تومان نسبت به مازاد سه میلیارد تومان، باید ۳ درصد مالیات پرداخت کنند. این درصد برای خودروهای بیش از ۴.۵ میلیارد تومان، برای مازاد این مبلغ، معادل ۴ درصد است. نکته‌ای که کمتر در مورد این قانون مورد توجه واقع شده این است که مالیات خودرو، شامل مجموع ماشین‌هایی می‌شود که به نام هر فرد و افراد تحت تکفل کمتر از ۱۸ سال او باشند. بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۰ و لایحه بودجه سال آینده، مالکان باید برای انواع خودروهای سواری و وانت دو کابین که به نام خودشان و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل آنهاست، مالیات پرداخت کنند. البته به شرطی که مجموع ارزش خودروها، بیش از یک میلیارد تومان باشد.
در بررسی لایحه بودجه سال آینده نیز کمیسیون تلفیق به اعدادی نزدیک با طرح امسال رسیده است. خودرو تا سقف یک میلیارد تومان مشمول مالیات نخواهد شد. مالیات خودرو تا مبلغ یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نسبت به مازاد یک میلیارد تومان شامل مالیات یک درصد، تا مبلغ ۳ میلیارد تومان نسبت به مازاد یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون شامل مالیات ۲ درصد می‌شود. تا مبلغ ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نسبت به مازاد ۳ میلیارد تومان شامل مالیات ۳ درصد و نسبت به مازاد ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان مالیات ۴ درصد شامل می‌شود. برخلاف تصور ابتدایی، تعداد خودروهای با قیمت بالای یک میلیارد تومان و همچنین خانوارهایی که مجموع خودروهایشان بالاتر از یک میلیارد تومان می‌شود چندان نیز پایین نیست و دولت می‌تواند از این محل درآمدی قابل توجه کسب کند.
رییس سازمان امور مالیاتی چند روز قبل با اشاره به دریافت مالیات از خودرو و خانه‌های لوکس اظهارکرد: افرادی که ارزش خودروی آنها بالای یک میلیارد تومان است، بر اساس جدولی نسبت به مازاد یک میلیارد باید مالیات بدهند؛ با تعاملی که با پلیس راهور داشتیم، اطلاعات ۱۷.۵ میلیون خودروی سواری و دوکابین دریافت شد. آیین نامه این مالیات کمتر از ۲۰ روز پیش ابلاغ شده است و در همین مدت اقدامات خوبی صورت گرفته است. رییس سازمان امور مالیاتی افزود: طبق محاسبات انجام شده ۵۵۰ هزار خودرو مشمول مالیات شدند، جمع مالیات محاسبه شده نیز ۵۶۰۰ میلیارد تومان است. برای دریافت این مالیات به مالکان آنها پیامک می‌دهیم که پرداخت کنند و اگر پرداخت نکنند، در زمان نقل و انتقال خودرو باید مفاصا حساب مالیاتی را پرداخت کنند. همین روال در رابطه با خانه‌های لوکس نیز اجرایی می‌شود. واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت تا سقف ۱۰ میلیارد تومان معاف از مالیات است. نسبت به مازاد ۱۰ میلیارد تا ۱۵ میلیارد تومان مالیات یک در هزار، نسبت به مازاد ۱۵ میلیارد تومان تا ۲۵ میلیارد تومان مالیات دو در هزار را باید پرداخت کنند. از واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت نسبت به مازاد ۲۵ میلیارد تومان تا ۴۰ میلیارد تومان سه در هزار و نسبت به ۴۰ میلیارد تومان تا ۶۰ میلیارد تومان ۴ در هزار و نسبت به مازاد ۶۰ میلیارد تومان به بالا ۵ در هزار مالیات گرفته خواهد شد. رییس سازمان امور مالیاتی نیز در این زمینه گفته: به دنبال آن هستیم که اطلاعات لازم را از وزارت راه و شهرسازی، شهرداری، وزارت کشور، دریافت کنیم. البته اطلاعاتمان کامل نیست، بر این اساس پایگاه اطلاعاتی سازمان بر اساس ماده ۱۸۷ قانون مالیات‌های مستقیم که خرید و فروش خانه در دفترخانه‌ها ثبت می‌شود، اطلاعات آن ارسال شده و آنهایی که قیمت ارزش بالای ۱۰ میلیارد تومان دارند را شناسایی کردیم، اما هنوز کامل نیست و باید تا پایان مهلت قانونی ثبت نام در سامانه املاک و اسکان برای خوداظهاری منتظر ماند. به این ترتیب به نظر می‌رسد شرایط برای دریافت مالیات از خودروهای لاکچری فراهم‌تر از خانه‌های لوکس باشد و احتمالا برای تکمیل اطلاعات مورد نیاز دولت باید همکاری چند دستگاه را در سال آینده مطالبه کند. جدا از قانون‌گذاری در این زمینه، بحث نحوه قیمت‌گذاری نیز اهمیت فراوانی دارد. اینکه کدام نهاد مشخص می‌کند که آیا قیمت یک خودرو بالاتر از یک میلیارد تومان خواهد بود یا خیر محل بحث است. هرچند مسوولان وعده داده‌اند که قیمت‌های محاسبه‌ای احتمالا پایین‌تر از نرخ بازار خواهند بود اما اینکه این مبنا تا چه حد مورد پذیرش جامعه قرار بگیرد، قطعا محل بحث است.
از سوی دیگر، با توجه به نرخ قطعی احتمالا در حوزه عدالت مالیاتی نیز مشکلاتی به وجود خواهد آمد. برای مثال اگر قیمت خودرویی 990 میلیون تومان اعلام شود از پرداخت مالیات معاف خواهد بود ولی اگر تنها 10 میلیون تومان بالاتر برود شامل مالیات می‌شود. ایجاد نظم در فاصله محدود میان نرخ‌ها احتمالا یکی دیگر از چالش‌هایی خواهد بود که هرچند در بودجه امسال نیز لحاظ شده اما در صورت جدی‌تر شدن اجرای این اصل مالیاتی، در سال آینده بیشتر خود را نشان می‌دهد.
