گروه ایران|
اروپا وعده داده بود که سازوکار مالی ویژه‌ای که ایران از طریق آن بتواند، به صادرات و واردات خود ادامه دهد را تا پایان سال میلادی راه‌اندازی می‌کند. حال زمان اجرای وعده اروپایی‌ها رسیده و ایران در انتظار آغاز به کار این سازوکار است. سازوکاری که بر اساس آخرین خبرها یک شرکت مستقل از نهادهای مالی و حکومتی ایران و اروپا است. این را دیروز خبرگزاری ایسنا به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات ایران و اروپا، اعلام کرده است. بر اساس اعلام این منابع، «اس‌پی‌وی» شرکتی مستقل از هر یک از نهادهای مالی و حکومتی اروپایی و ایرانی است که به‌طور خصوصی ثبت و ایجاد می‌شود. یک شعبه از این شرکت در اروپا و دیگری در ایران تاسیس می‌شود و تمام اطلاعات تبادلات تجاری بین شرکت‌های ایرانی و اروپایی در این دو شرکت ثبت می‌شود.
آن‌طور که رسانه‌های دولتی نوشته‌اند، در این دو شرکت در ایران و اروپا، هیچ پرداختی انجام نمی‌گیرد و پولی جابه‌جا نمی‌شود. بلکه شرکت‌های ایرانی و اروپایی با استفاده از ظرفیتی که این شرکت در اختیارشان می‌گذارد، مراوده مالی خواهند داشت. نحوه پرداخت پول اینگونه است که در ایران، پول صادرکننده ایرانی را، وارد‌کننده ایرانی می‌پردازد و در اروپا پول صادرکننده اروپایی از وارد‌کننده اروپایی دریافت می‌شود و همه این تبادلات و نقل و انتقال اسناد و اطلاعات بطور پایاپای در چارچوب «اس‌پی‌وی» انجام می‌شود.
اگرچه برخی این سازوکار را مبادله کالا به کالا دانسته‌اند، اما منابع نزدیک به مذاکرات ایران و اروپا معتقدند که این روش و ساز و کار «پول در برابر کالا» یا «کالا در برابر کالا» نیست، بلکه روشی جدید از تعامل و تبادل تجاری است که در عرصه روابط بین‌المللی اقتصادی و تجاری در حال شکل‌گیری است.اروپایی‌ها می‌گویند این سازوکار مالی را برای بازگذاشتن راه فعالیت شرکت‌های کوچک اروپایی راه‌اندازی می‌کنند؛ چراکه این شرکت‌ها عموما فعالیتی در امریکا ندارند و در دامنه تحریم‌های ایالات متحده قرار نمی‌گیرند.
پرسش‌های پیش روی «اس‌پی‌وی»
اگرچه بخش خصوصی ایران از راه‌اندازی این کانال مالی استقبال کرده، اما درباره کارکرد آن پرسش‌هایی مطرح است؛ آنکه این کانال تنها محدود به فروش غذا و دارو می‌شود یا آنکه از خدمات گرفته تا تولیدات صنعتی و تکنولوژی را هم در بر می‌گیرد. تا به امروز دو طرف تاکید کرده‌اند که سازوکار مالی اروپایی محدود به غذا و دارو نیست. این را هم طرف اروپایی گفته و هم مقامات ایرانی تاکید کرده‌اند. از سوی دیگر بر اساس این کانال مالی که مبتنی بر واردات و صادرات است، ایران چه کالاهایی به اروپا صادر می‌کند که در ازای آن بتواند از خدمات و محصولات اروپایی بهره ببرد. براساس آمار، در 9 ماهه اول سال گذشته میلادی، صادرات نفتی و غیرنفتی ایران به کشورهای اتحادیه اروپا 7 میلیارد و 252 میلیون یورو بوده است. در همین دوره زمانی اروپا 7میلیارد و 530 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده است که بر اساس این آمار تراز تجاری ایران و اروپا به‌میزان 278 میلیون یورو به‌نفع اتحادیه اروپا بوده است. اما در این بین، بخش کوچکی از صادرات ایران به اروپا به کالاهای غیرنفتی اختصاص دارد، از این رو با کاهش حجم صادرات نفت ایران به اروپا، احتمالا حجم تجارت میان دو طرف کاهش چشمگیری خواهد داشت. هر چند رسانه‌ها تاکید کرده‌اند که بر اساس سازوکار اروپایی امکان خرید کالا و محصولات با ارز یورو هم امکان‌پذیر است. از سوی دیگر، چندی پیش در یک خبری کوتاه، رسانه‌ها به نقل محمد جواد ظریف از توافق نفتی میان ایران و اروپا نوشتند. هرچند این خبر در حد نقل و قول کوتاه از ظریف ماند، اما تاکید دو طرف بر محرمانه بودن برخی مذاکرات، احتمال پیمان محرمانه‌ای برای فروش نفت ایران به قاره سبز را جدی‌تر کرد. فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم تاکید کرده بود که «اروپا می‌خواهد توافق هسته‌ای را بطور کامل حفظ کند، از این رو، ایرانیان باید از مزایای پایبندی تهران به برجام بهره ببرند.» مزایایی که بخشی از آن، حذف موانع بر سر راه فروش نفت ایران بود.
در این بین، بر اساس آمار، سه کشور اروپایی ایتالیا، اسپانیا و یونان جزو 10 کشور عمده خریدار نفت ایران هستند. از میان این سه کشور یونان و ایتالیا برای مدت 6 ماه از امریکا معافیت گرفته‌اند. حال اگر قرار به ادامه خرید نفت از ایران از سوی پالایشگاه‌های نفتی اروپایی باشد، احتمالا این سه کشور در راس خریداران نفت خواهند بود؛ اگر به سازوکار مالی اروپایی اعتماد کنند.
تلاش مشترک آلمان و فرانسه
این سازوکار یکی از تصمیمات اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های امریکا است و قرار شده فرانسه و آلمان بطور مشترک آن را راه‌اندازی کنند. به گونه‌ای که دفتر آن در فرانسه باشد، مدیریت آن را هم آلمانی‌ها بر عهده بگیرند. این تصمیم دو کشور قدرتمند اروپایی پس از آن اتخاذ شد که کشورهایی همچون لوکزامبورگ و اتریش از پذیرش میزبانی این سازوکار سر باز زدند. در آخر این دو کشور قدرتمند اروپایی پذیرفتند بطور مشترک سازوکار ویژه مالی، که اسمش را «اس‌پی‌وی» گذاشتند، راه‌اندازی کنند. در ایران میان صاحب‌نظران و مقامات بر سر کارایی «اس‌پی‌وی» بعضا اختلاف نظر وجود دارد. چنانکه برخی آن را برای مقابله با تحریم‌های امریکا ناکافی می‌دانند، در مقابل عده‌ای دیگر از سرازیر شدن شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی به ایران با اجرایی شدن این کانال مالی سخن می‌گویند. تا آنجا که بختیاری معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی در گفت‌وگویی تاکید کرده «: با راه‌اندازی این مکانیزم شاهد پیشرفت محسوسی در تجارت خارجی ایران خواهیم بود.» حال اگر اروپایی‌ها به وعده خود عمل کنند، سازوکار ویژه مالی حداکثر از روز سه شنبه این هفته، یعنی اولین روز سال جدید میلادی کار خود را آغاز می‌کند. سازوکاری که اروپایی‌ها می‌گویند در مرحله اول راه را برای خرید محصولات دارویی و کشاورزی هموار می‌کند.
