گروه ایران|
در حالی جدال لفظی مقامات ایرانی و امریکایی در چند هفته اخیر گزینه مذاکره را به محاق برده بود، اظهارات جدید ترامپ مبنی بر مذاکره بدون هیچ پیش‌شرط بار دیگر این پرسش را به میان آورد که آیا می‌شود با امریکای ترامپ مذاکره کرد. رییس‌جمهور امریکا که شدیدترین لفاظی‌ها علیه ایران را داشت، دوشنبه شب در چرخشی مبهم، از مذاکره بدون هیچ پیش شرط با ایران سخن گفت. دونالد ترامپ اعلام کرد که آماده است، «بدون هیچ پیش‌شرطی»با مقام‌های ایران گفت‌وگو کند، البته به گفته او «اگر آنها (مقامات جمهوری اسلامی) خواهان ملاقات باشند.» او تلویحا آنچه میان ایران و امریکا در جریان است را شرایطی دانست که به سوی جنگ در حرکت است، از این رو گفت که با هر کسی حاضر است ملاقات کند، زیرا اهل گفت‌وگو است، به ویژه وقتی که خطر جنگ در میان باشد. سخنان ترامپ در حالی بود که چند روز پیش، او و روحانی در مواضعی تند به یکدیگر تاختند. حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران، در سخنانی هشدار داد «دشمنان باید خوب بفهمند که جنگ با ایران مادر جنگ‌ها و صلح با ایران مادر صلح‌ها است و ما هیچ‌وقت از تهدید نترسیده و در برابر تهدید، تهدید خواهیم کرد». ترامپ در واکنش به این موضع روحانی در توییتی تند، گفت که « دیگر هرگز ایالات متحده را تهدید نکن. چراکه مستوجب عواقبی خواهی شد که در طول تاریخ تاکنون کمتر کسی با آن روبرو شده است.»
رفت و آمدهای سیاسی و شایعه مذاکره
اما در کنار این موضع‌گیری‌های تند علیه یکدیگر، برخی رفت و آمدهای مقامات، شایعه‌یی مبنی بر مذاکره غیرمستقیم یا در سطحی پایین‌تر، رد و بدل شدن پیام را مطرح کرد. چنانکه چندی پیش در سفری پیش‌بینی نشده، محمد جواد ظریف به عمان سفر و با یوسف بن علوی همتای عمانی خود دیدار کرد. دیداری که برخی آن را تلاش دوباره عمان برای میانجیگری بین دو کشور دانستند. پیش از این، نخستین گفت‌وگوهای سری ایران و امریکا در دوران محمود احمدی‌نژاد که منجر به توافق هسته‌یی ایران و کشورهای 1+5 در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی شد، در عمان برگزار شد. این شایعه آنجا قوت گرفت که روز شنبه این هفته، یوسف بن علوی وزیر امور خارجه عمان به امریکا سفر کرده بود و با چند تن از مقامات ایالات متحده دیدار داشت.در این بین برخی رسانه ها از سفر بن علوی در روز جمعه به تهران، درست چند روز پس از سفر او به واشنگتن خبر دادند که هرچند سخنگوی وزارت خارجه این خبر را تایید نکرد.
پیشنهاد مذاکره را رد نکنیم
در این بین، موضع مقامات ارشد دولتی نسبت به پیشنهاد مذاکره بدون پیش‌شرط از سوی ترامپ سکوت بوده است. با این حال، تنی چند از نمایندگان مجلس و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام موضع‌گیری متفاوتی به این موضوع داشته‌اند. صریح‌ترین موضع را حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق نوری داشته است. او که عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است، در گفت‌وگویی تاکید کرده که نباید سریع پیشنهاد مذاکره را رد کنیم. او در این باره گفت: اصل قصه و چنین چیزی منفی نیست و پیش‌بینی هم می‌شد و می‌شود، نوع خلقیات آقای ترامپ هم همین است. ترامپ اول توپ‌های محکمی را می‌زند و با توپ پر می‌آید، اگر مقابلش مرعوب شوند و جا بزنند، ادامه می‌دهد، ولی اگر ببیند آن طور نیست خیلی سریع نظرش عوض می‌شود و سناریوی بعدی را پیدا می‌کند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: ابتدا به ساکن ما نباید مذاکره را رد کنیم و بگوییم بیخود کرده است؛ باید تامل داشته باشیم و دستپاچه نشویم، ذوق زده هم نشویم که ترامپ از همین ذوق زدگی ممکن است سوءاستفاده کند، ممکن است ما را تست کرده باشد.
ناطق نوری اضافه کرد: مسوولان ذیربط باید با تدبیر و درایت موضوع را رصد کنند. در شورای عالی امنیت ملی مورد بحث قرار بگیرد و نهایتا با توجه به موخراتی که شاید داشته باشد ببینند چگونه عمل کنند. به گفته این چهره سیاسی، «نباید همین طوری این پیشنهاد را رد کنیم که بگویند ایران به دنبال خشونت و جنگ است و متهم نشویم از این طرف هم ذوق زده نشویم باید به عنوان یک موضوع از طریق مسوولان ذیربط مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد و بعد تصمیم‌گیری شود.»
پیشنهاد ترامپ، بی‌ارزش است
اما در مقابل، کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی معتقد است که «ترامپ عاشق ملاقات برای ملاقات است و چندان به نتایج ملاقات‌های خود و سخنان متناقض خویش نمی‌اندیشد.» از این رو، «با توجه به تجربه تلخی که از مذاکره با امریکا و نقض مکرر تعهدات دولتمردان آن کشور داشته‌ایم، طبیعی است که ارزشی برای پیشنهاد وی قائل نباشیم.» به اعتقاد خرازی ترامپ باید قبل از هر چیز، خروج امریکا از برجام را جبران کند و نشان دهد که برای تعهدات اسلاف خود و قوانین بین‌المللی احترام قائل است.
علی مطهری نائب رییس مجلس هم نظری مشابه خرازی دارد. او معتقد است با تحقیرهایی که ترامپ نسبت به ایران داشته مذاکره مناسب نیست، چرا که مذاکره در این وضعیت توام با ذلت، خواری و تحقیر است. او درباره دیدگاه خود توضیح داد: اگر ترامپ از برجام خارج نشده بود و تحریم‌های جدید به تصویب نمی‌رساند، مذاکرات اشکال نداشت البته برای ما بهتر بود در زمان اوباما روابط و مذاکرات را با امریکا انجام می‌دادیم و بسیاری از مشکلات را با دولت اوباما حل می‌کردیم. مطهری در عین حال مذاکره در شرایط عادلانه و توام با احترام متقابل را مفید دانست و افزود: مذاکره و رابطه دو مفهوم جداگانه است. ممکن است رابطه با امریکا برقرار شود تا تسهیلاتی مثلا برای اتباع ایرانی ساکن در امریکا به وجود آید ولی مذاکره یعنی توافق با امریکایی‌ها در حوزه‌ها و مسائل مختلف.
از میان مقامات دولتی هم تنها یکی از مشاوران روحانی در توییتی به این پیشنهاد ترامپ واکنش نشان داده است. حمید ابوطالبی، در صفحه توئیتر خود نوشت: احترام به ملت بزرگ ایران، کاهش خصومت‌ها، و بازگشت امریکا به برجام، هموارکننده مسیر سنگلاخ کنونی است. گفت‌وگوی تلفنی روسای‌جمهوری دوکشور در سازمان ملل در سال ۱۳۹۲، بر این باور استوار بود که می‌توان با التزام به ابزار گفت‌وگو در مسیر اعتمادسازی گام برداشت. برجام دستاورد التزام به گفت‌وگو است؛ بایدآن را پذیرفت. به گفته مشاور روحانی، سال گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل پس از تهدید ملت بزرگ ایران، موضوع ملاقات دو رییس‌جمهور مطرح شد؛ اکنون هم پس از خروج از برجام، ملاقات بدون پیش‌شرط عنوان می‌شود! کسانی که به گفت‌وگو به عنوان روش حل اختلافات در جوامع متمدن باور دارند، باید به ابزار آن هم ملتزم باشند.
