گروه ایران
اگر برجام نخستین موفقیت چشمگیر اروپا در دیپلماسی بود، حفظ این توافق از گزند تحریم‌های امریکا هم نخستین تقابل جدی دو هم‌پیمان غربی بر سر مساله‌یی امنیتی است. جدی بودن این تقابل را اظهارنظری از صدراعظم آلمان نشان می‌دهد؛ آنجا که او از هم‌پیمانان آلمان در اروپا می‌خواهد از این پس سرنوشت‌شان را در درستان خود بگیرند؛ چراکه به اعتقاد او امریکا قابل اتکا نیست. این جمله مرکل نشان می‌دهد تقابل امروز اروپا و امریکا تنها محدود به برجام نیست و بیشتر به یک وزن‌کشی سیاسی می‌ماند. وزن‌کشی که نتیجه آن خیلی زود مشخص خواهد شد؛ آن هم بر سر میز مذاکره ایران و سه کشور مهم اروپایی. در همین ارتباط ال‌پاپیس روزنامه چاپ اسپانیایی نوشت که این جمله مرکل یک اظهارنظر ساده نیست، چراکه صدراعظم آلمان و رییس‌جمهور فرانسه پیش از تصمیم ترامپ با او دیدار کرده بودند و تلاش داشتند، رییس‌جمهور امریکا را درخصوص اهمیت راهبردی یک ایران غیرهسته‌یی و یک خاورمیانه نسبتا پایدار برای اروپا متقاعد کنند. اما به نوشته این رسانه اسپانیایی این تلاش‌ها هیچ نتیجه‌یی نداشت و ترامپ خود را به عنوان یک شخصیت برونگرا، رادیکال و غیرآماده نشان داد که به هیچ چیز خارج از مرزهای امریکا توجه ندارد، جز اینکه تاثیری بر تحولات صحنه سیاست داخلی این کشور داشته باشد.
حال وقت آن است که آلمان، انگلیس و فرانسه نشان دهند برای استقلال سیاسی- امنیتی از امریکا چه در چنته دارند. اظهارات مقامات این سه کشور و رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که آنان به پیروزی در این تقابل امیدواری بسیاری دارند. این امیدواری زمانی افزایش یافته که از غرب و شرق تا شمال و جنوب جهان، مقامات سیاسی را در کنار خود می‌بینند. ژاپن و چین در شرق پیام حمایت از حفظ برجام می‌دهند، کانادا هم در چند کیلومتری امریکا با ابراز تاسف از تصمیم ترامپ تاکید می‌کند که کشورش در کنار دیگر کشورهای حمایت‌کننده از برجام ایستاده است. این مواضع سران کشورها به اروپایی‌ها امید داده تا بتوانند توافق هسته‌یی با ایران را از نابودی نجات دهند. تا آنجا که فدریکا موگرینی تاکید کرده « حتی بدون حمایت امریکا، برجام حفظ خواهد شد. » رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه اروپا مصمم به حفظ برجام است، تلویحا ترامپ را مورد اشاره قرار داد و گفت: «به نظر می‌رسد که داد و فریاد، توهین و تخریب همه آن چیزی که به دست آمده است به بخشی از رفتار زمان کنونی تبدیل شده است؛ در حالی که تغییر به معنای آن است که با حفظ توافقات گذشته به دنبال توافقات جدید بود، این نوع رفتار مشکل ما را حل نخواهد کرد. »
این اظهارات موگرینی علیه دولت امریکا را وزیر خارجه آلمان تکمیل کرده است. هایکو ماس با تاکید بر اینکه خروج امریکا از توافق هسته‌یی با ایران، روابط فرا آتلانتیک میان برلین و واشنگتن را مسموم کرده است، افزود: «برلین زمانی که پای منافعش در میان باشد، سیاستی سخت‌تر را در قبال امریکا اتخاذ خواهد کرد.» به گفته او آلمان آماده گفت‌وگو، مذاکره و جنگ بر سر منافعش در صورت نیاز بوده و این متوجه تمام سطوح و نه فقط کاخ سفید است. وزیر خارجه آلمان پیش از این در کنفرانس خبری مشترک با لاوروف هم گفته بود که اروپا باید به توافق هسته‌یی ایران پایبند باشد. در این بین اولاف شولتس وزیر دارایی آلمان هم قدم‌هایی برای پایداری توافق برداشته است. به گزارش رسانه‌ها شولتس برای مستثنا شدن شرکت‌های آلمانی فعال در ایران از تحریم‌ها، با همتای امریکایی خود رایزنی کرده است. وزیر دارایی آلمان در تماس تلفنی با استیو منوچین وزیر خزانه‌داری امریکا، موضوع شرکت‌های آلمانی فعال در ایران را مطرح کرده است. هندلزبلات نوشت که شولتس در گفت‌وگو با همتای امریکایی خود به صراحت خواستار «مستثنا شدن شرکت‌های آلمانی از قوانین تحریمی امریکا» شده است.
از سوی دیگر نزدیک‌ترین هم‌پیمانان امریکا هم با تصمیم ترامپ به مخالفت برخاسته‌اند. کانادا از مهم‌ترین این کشورهاست که از خروج امریکا از توافق هسته‌یی ابراز تاسف کرده است. «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا با ابراز تاسف از تصمیم رییس‌جمهوری امریکا برای خروج از برجام اعلام کرد که کشورش در کنار دیگر کشورهای حمایت‌کننده از این توافق هسته‌یی است. به گزارش شبکه خبری سی‌بی‌سی، ترودو با بیان اینکه تصمیم کشورها درباره سیاست خارجی خودشان قابل احترام است، افزود: «کانادا تصمیم‌های خود پیرامون سیاست خارجی را در اوتاوا می‌گیرد، نه در واشنگتن. » اظهارنظر نخست‌وزیر کانادا نشان می‌دهد، تصمیمات ترامپ در عرصه سیاست خارجی از جمله خروج امریکا از برجام این کشور را به انزوا کشانده است و حتی هم‌پیمانان سنتی امریکا هم دلیلی برای حمایت از سیاست‌های رییس‌جمهور ایالات متحده پیدا نمی‌کنند. با این همه، آنچه پیروزی جبهه رو در روی ترامپ در عرصه سیاست خارجی را تضمین می‌کند، توانایی اروپا و جامعه بین‌الملل در حفظ برجام است. اینکه آنان بتوانند به ایران تضمین دهند که منافع جمهوری اسلامی در برجام با وجود خروج امریکا همچنان حفظ خواهد شد. رفع این ابهام تنها چند هفته زمان نیاز دارد. ظریف از شب گذشته سفر‌های خود در راستای اخذ این تضمین‌ها را از چین و روسیه آغاز کرده و روز سه‌شنبه هم در بروکسل به دیدار وزرای خارجه سه کشور اروپایی به همراه فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌رود. اگر اروپا موفق به ارائه این تضمین‌ها شود، مسیر برای ایجاد سیاستی مستقل یا آنچه صدر اعظم آلمان « گرفتن سرنوشت اروپا در دستان خود» می‌خواند، هموار خواهد شد.
