گروه ایران
در حالی که 21 روز دیگر ترامپ خروج یا ماندن امریکا در برجام را اعلام می‌کند، وزارت خارجه ایران نهمین گزارش سه ماهه توافق هسته‌یی را به مجلس داد. گزارشی که در آن همچون دفعات پیشین، عهدشکنی‌های امریکا، اقدامات دیپلماتیک ایران و روند اجرای توافق تشریح و تاکید شده بود که برجام غیرقابل تغییر است. در همین حال طرف‌های اروپایی نیز که طی چند ماه اخیر رایزنی‌های گسترده‌یی برای بقای برجام داشتند بر تلاش خود افزوده‌اند؛ اروپایی‌ها که به نظر قصد خروج از برجام را ندارند. آنچنان که موگرینی و وزیران خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس پیش از نشست شورای امور خارجی اروپا در دوشنبه هفته گذشته در جلسه‌یی راه‌های حیات برجام را بررسی کردند. یکی از اقدامات مدنظر آنان، اعمال تحریم‌هایی علیه ایران یا اضافه کردن برخی افراد و نهادها به فهرست‌های تحریمی به عنوان نشانه‌یی از همراهی اروپا با امریکا در جهت تامین خواسته‌های آن کشور و راضی کردن ترامپ به باقی ماندن در برجام است. اما این راهکار در بین اروپایی‌ها مخالفانی دارد.
اختلاف‌نظر اروپایی‌ها در واکنش به ترامپ
آن‌طور که رسانه‌های غربی گزارش دادند، برخی کشورهای اروپایی همچون ایتالیا و اتریش با اعمال تحریم علیه ایران مخالفند، چراکه مقامات این کشورها اعتقاد دارند این اقدامات ممکن است موجب دلسردی و کاهش انگیزه ایران در تداوم پایبندی به برجام باشد. رویترز در همین رابطه نوشت که اتحادیه اروپا در جلسه هفته گذشته خود به دلیل اینکه نتوانست همراهی همه کشورها را به دست آورد، در ایجاد اجماع برای تحریم ایران شکست خورد. در نقطه مقابل، وال استریت ژورنال امریکا گزارش داد که حمایت در اتحادیه اروپا برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران افزایش یافته است. این روزنامه امریکایی به نقل از چندین نفر از افراد حاضر در مباحثات دیپلمات‌های اروپایی مدعی شد که «وزیران خارجه اروپایی در حال نزدیک شدن به توافق سیاسی درزمینه لزوم انجام اقدام (برای تحریم) هستند.» این ادعای روزنامه امریکایی در حالی است که سه روز بعد، حدود ۵۰۰ نماینده از پارلمان‌های آلمان، فرانسه و بریتانیا در نامه‌یی مشترک، همکاران خود در کنگره امریکا را به حفظ برجام فراخوانده‌اند و نسبت به عواقب پایان دادن به برجام هشدار دادند.
آنها نوشتند امریکا در حالی تهدید به خروج از برجام می‌کند که ایران به همه تعهدات خود در قبال این توافقنامه پایبند است. نمایندگان پارلمان آلمان، فرانسه و بریتانیا که دولت‌های‌شان سه کشور مذاکره‌کننده در توافق هسته‌یی بودند، هشدار داده‌اند که خروج امریکا از برجام می‌تواند عواقب ناگواری داشته باشد. به اعتقاد آنان خروج امریکا از برجام می‌تواند تاثیرات کوتاه‌مدتی داشته باشد که به معنی «پایان کنترل بر برنامه اتمی ایران خواهد بود و نبود این کنترل می‌تواند منبع تازه‌یی برای منازعات مصیبت‌بار در خاورمیانه و فراتر از آن باشد.»
اما آنان در نامه خود پیامدهای درازمدت اقدام ترامپ علیه برجام را هم مورد اشاره قرار دادند که به گفته آنان آسیب دیدن اعتماد به کشورهای غربی و کاهش ارزش وعده و تهدیدهای آنان است.
همان روزی که این نامه 500 نماینده پارلمان سه کشور اروپایی منتشر شد، رابرت وود سفیر امریکا در کنفرانس خلع سلاح در ژنو، از مذاکره برای توافقی میان این کشور با اروپایی‌ها برای تامین خواسته‌های واشنگتن خبر داد. مذاکره‌یی که یقینا روی 4 مطالبه ترامپ است؛ «محدود کردن برنامه موشکی ایران و مقابله با سیاست ایران در منطقه و دسترسی کامل بازرسان بین‌المللی به تمام سایت‌های هسته‌یی و نظامی ایران و همچنین تغییر بندی در برجام به نام مقررات غروب خورشید.»
برجام، غیرقابل تغییر
اما موضع مقامات ایرانی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران به توافقی اینچنینی میان امریکا و اروپا که برجام را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، روی خوش نشان نخواهد داد. پیش‌تر این را اعلام و در نهمین گزارش برجام به مجلس هم بر آن تاکید کرده است. براساس گزارش وزارت خارجه به مجلس، دستگاه دیپلماسی ایران در نامه‌یی به موگرینی به‌عنوان مقام عالی اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، این موضوع را گوشزد و تاکید کرده است که «جمهوری اسلامی ایران هرگونه تلاش برای مذاکره مجدد برجام، تغییر، اصلاح، تمدید، بسط و توسعه، الحاق و اضافه کردن به توافق را از اساس رد می‌کند و آن را غیرقانونی، غیرقابل قبول، نامشروع و غیرعملی می‌داند.» در این نامه همچنین نسبت به اتخاذ مواضع مخرب و رفتار با سوءنیت امریکا انتقاد شده که به اعتقاد ایران، این رفتار عملا مانع از اجرای موفقیت‌آمیز برجام شده است. ایران در این نامه که بهمن ماه سال گذشته برای موگرینی ارسال شده، بندهای ۲۶ و ۳۶ برنامه جامع اقدام مشترک و بند ۱۳ اجرایی قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را یادآوری و تاکید می‌کند که «هر اقدامی برای به اصطلاح اصلاح توافق به هر شکل و در هر قالب و فرمولی و تحمیل مجدد تحریم‌ها یا اعمال اقدامات محدودیت‌ساز از سوی هر کدام از طرف‌های برجام، به منزله نقض عمده برجام تلقی می‌شود و این حق را به جمهوری اسلامی ایران خواهد داد تا با عمل متقابل، به نحوی که برای حراست از منافع ملی خود صلاح بداند، اقدام نماید.»
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان هم که به نیویورک سفر کرده در جواب به سوالی در این رابطه از انتخاب‌های گسترده جمهوری اسلامی سخن گفت که به اعتقاد او اقدام ایران و واکنش جامعه بین‌الملل به حرکت امریکا برای این کشور بسیار ناخوشایند خواهد بود. از سوی دیگر، عباس عراقچی معاون وزارت خارجه نیز نسبت به سیاست غربی‌ها که ممکن است منجر به اصلاح برجام شود، واکنش نشان داد و تصور اینکه ایران در هر شرایطی به برجام متعهد باقی می‌ماند را برداشتی کاملا غلط و اشتباه خواند. او همچنین نسبت به مرتبط ساختن برجام با دیگر موضوعات هشدار داد. عراقچی که در اسلو و در دیدار با وزیر خارجه نروژ سخن می‌گفت، تاکید کرد که «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیش از
10 گزارش بر پایبندی ایران به تعهدات خود در برجام صحه گذاشته است؛ اما در مقابل امریکا به تعهدات خود به درستی عمل نکرده و با تعلل‌ها و بدعهدی‌های خود این توافق را در معرض نابودی قرار داده است.» به اعتقاد عراقچی برجام یک تجربه بزرگ تاریخی بوده و موفقیت آن مستلزم تلاش و حمایت مشترک و همگانی است.
از سوی دیگر ماه‌هاست مقامات ایرانی تاکید دارند تنها تا آن روز در برجام خواهد ماند که برای‌شان منفعت داشته باشد؛ منفعتی که تا به امروز نصیب ایران شده، اما براساس اظهارات مقامات و آخرین گزارشی که وزارت خارجه برای مجلس نگاشته، سنگ‌اندازی‌های امریکا مانع اساسی بر سر راه اجرای کامل توافق بوده است.
