«این چه نوع حرف زدنی است که هرکسی که درخیابان حرف می‌زند یا خس و خاشاک هستند یا گاو و گوساله یا آشغال؟ چرا با توهین بی‌ادبانه با جامعه خود برخورد می‌کنید؟ مردم حرف دارند و برای همین به خیابان آمده‌اند؛ برخی حرفشان به حق است و برخی نیز از شرایط سوءاستفاده کردند؛ در همه جای دنیا نیز اینگونه است و اگر فردا در لندن و نیویورک نیز تظاهرات شود عده‌یی پیدا می‌شوند که شیشه‌ها را می‌شکنند و چند مغازه را غارت می‌کنند.» این بخشی از سخنان حسن روحانی، رییس‌جمهوری، در مراسم اختتامیه جشنواره فارابی بود که در سالن اجلاس سران در تهران برگزار شد.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش از وضعیت آزادی در برخی علوم انتقاد کرد و گفت: ما چارچوبی می‌گذاریم و می‌گوییم که اگر چپ یا راست بروی کج رفته‌ای. در این شرایط چگونه دانشمندان بدون تضارب آرا و نقد و انتقاد و رویارویی دقیق اخلاقی می‌توانند رشد یابند؟
روحانی همچنین اظهار کرد: در دورانی علوم انسانی و اسلامی با نوعی مظلومیت و محرومیت مواجه بودند؛ چراکه علوم صنعتی، تجربی و مهندسی با اکتشافات، اختراعات و آثار عملی و زرق و برقی که داشت بسیاری از جوامع را تحت تاثیر خود قرار داده بود و این موضوع تا جایی پیش رفت که در ذهن جوانان ما نیز تاثیر گذاشت و در دورانی گفته می‌شد که نفرات برتر باید به رشته‌های علوم تجربی و مهندسی بروند و سایرین به ناچار در رشته‌های علوم انسانی تحصیل کنند.
او ادامه داد: امروز خوشحال هستم که این دوران بسیار سریع سپری شد و دیگر تردیدی برای کسی وجود نداردکه توسعه کشور بدون رشد و پیشرفت علوم انسانی امکان‌پذیر نیست. امروز سیاستمداری و سیاست‌ورزی که جایگاهی بسیار تاثیرگذار در سرنوشت یک جامعه دارد و همچنین اقتصاد، حقوق و علوم اجتماعی از جمله رشته‌های مهم و تاثیرگذار هستند و چنانچه که مجموعه علوم انسانی در کنار سایر علوم قرار نگیرد، ممکن است علوم دیگر نیز به ضد خود تبدیل شوند.
رییس‌جمهوری با تاکید بر اینکه استفاده نادرست از علم حتی می‌تواند باعث انهدام بشریت شود، اظهار کرد: امروز مشاهده می‌کنیم که در منطقه ما گروهک‌های تروریستی مختلفی از جمله داعش از صنعت و تکنولوژی برای انحراف جامعه و به آشوب کشاندن منطقه استفاده نادرست می‌کنند. او با اشاره به تاکیدات مقام معظم رهبری بر حرام بودن استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی ادامه داد: اینکه رهبر معظم انقلاب اعلام می‌کنند که ساخت، نگهداری، انبار و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از جمله سلاح هسته‌یی حرام است به این دلیل است که علوم انسانی و اسلامی باید پیش‌روی علوم دیگر باشد.
علوم انسانی را نمی‌توان مهندسی کرد
روحانی همچنین با تاکید بر اینکه علوم انسانی را نمی‌توان مهندسی کرد، گفت: تحول در علوم انسانی با مهندسی درست نمی‌شود، علوم انسانی با پول و سفارش پیشرفت نمی‌کند و متحول نمی‌شود بلکه باید به جای اینگونه مسائل فضای آزاد در اختیار اندیشمندان ودانشمندان قرار داده شود تادر این فضا علامه طباطبایی‌ها و مطهری‌ها به وجود بیایند. رییس‌جمهوری با انتقاد از وضعیت آزادی در برخی علوم گفت: ما چارچوبی می‌گذاریم و می‌گوییم که اگر چپ یا راست بروی کج رفته‌ای. در این شرایط چگونه دانشمندان بدون تضارب آرا و نقدو انتقاد و رویارویی دقیق اخلاقی می‌توانند رشد یابند؟ او به رسمیت شناختن اختلاف فکری و نظری و ایجاد فضای مناسب نقد و انتقاد از جمله را از اقدامات موردنیاز برای پیشرفت علوم به ویژه علوم انسانی عنوان کرد و گفت: تفکر انسان‌ها مانند کارخانه ماشین‌سازی نیست که از یک طرف به آن آهن بدهید و از سمت دیگر ماشین بیرون بیاید؛ باید به تنوع و اختلاف نظر انسان‌ها احترام بگذاریم و بدانیم که اختلاف نظری که در چارچوب نظریه باشد می‌تواند به وحدت جامعه منجر شود و فشار برای وحدت ماشینی می‌تواند برای انسجام جامعه خطرناک باشد.
پیروزی اخلاق و حقوق
رییس‌جمهوری در ادامه به موضوع برجام اشاره کرد: زیر پا گذاشتن تعهدات و قطعنامه سازمان ملل توسط کاخ سفید، پیروزی اخلاق و حقوق است. روحانی با تاکید بر اینکه امریکایی‌ها در ماه‌های اخیر هم در مساله داخلی ایران و هم در برجام متحمل شکست شدند، اظهار کرد: طی یکی دو هفته اخیر امریکایی‌ها متحمل دو شکست بزرگ شدند. یکی آنجایی بود که آنها خواستند در برابر افکار عمومی جهان بایستند و تعهدات بین‌المللی را زیر پا بگذارند؛ اما موفق نشدند. او با تاکید بر اینکه تعهدات بین‌المللی یا از جنس سیاسی یا از جنس حقوقی یا از جنس اخلاقی هستند که همگی در مجموعه علوم انسانی تعریف می‌شوند، گفت: امریکایی‌ها می‌خواستند در چند روز گذشته تعهد بین‌المللی خود در برجام را زیر پای بگذارند، اما دنیا در برابر آنها ایستاد و ما صف مقابل امریکایی‌ها را مشاهده کردیم و دیدیم که تمام کشورهای جهان و به استثنای یکی دو کشور و یک رژیم منفور، همه یکپارچه در مقابل امریکا قرار گرفتند.
رییس‌جمهوری با بیان اینکه اگر به تعهد و قرارداد احترام گذاشته نشود، باید فاتحه تمدن در جهان خوانده شود، افزود: اگر یک دولت پیوستگی تعهد دولت قبل را زیر پای بگذارد، دیگر هیچ قراردادی منعقد نخواهد شد؛ چراکه اعتمادی باقی نمی‌ماند؛ اعتماد زمانی باقی می‌ماند که دولت بعدی به تعهدات دولت پیشین خود متعهد بماند و اگر این اصل برداشته شود سنگ زیربنای روابط جامعه بین‌الملل به هم ریخته خواهد شد.
روحانی اظهار کرد: خوشحال هستم که حاکمیت کاخ سفید در به هم ریختن تعهدات بین‌المللی و زیر پا گذاشتن وفای به عهد و ایستادگی در برابر توافق هفت کشور ناموفق بود؛ این برای بشریت، اخلاق و حقوق یک پیروزی بزرگ محسوب می‌شود.
موفقیت‌هایی که از بین نمی‌روند
او با بیان اینکه در برجام موفقیت‌های بسیاری کسب کرده‌ایم که هیچگاه از بین نخواهد رفت، اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران در برجام به دنیا گفت که یک معضل منطقه‌یی و حتی بین‌المللی پای میز مذاکره قابل حل و فصل است. ما ثابت کردیم که پای میز مذاکره گره‌های کور بین‌المللی قابل باز کردن است. ما همچنین در برجام ثابت کردیم که ایران راستگو است و دشمنان ما دروغ گفته‌اند.
وی ادامه داد: طی مذاکراتی و تمام بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته ایران ثابت شد و آژانس نیز که امریکا در آن عضویت دارد به اجماع آرا پرونده pmd که پرونده مهم و پیچیده از لحاظ فنی، حقوقی و بین‌المللی است، خاتمه داد و این به معنای آن است که ایران راست گفته و معاندان ایران دروغ گفته‌اند. رییس‌جمهوری اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران در برجام کاری کرد که دنیا بپذیرد ایران حق دارد تحقیق و توسعه در فناوری هسته‌یی که قبلا می‌گفتند ایران حق آن را ندارد، ادامه دهد.
روحانی با بیان اینکه برخی هنوز ابعاد برجام را لمس نکرده‌اند، گفت: برجام آثاری دارد که تا قیامت باقی می‌ماند. همچنین آثاری دارد که ممکن است از بین برود. در این راستا طی حدود دو سال اجرای برجام درآمدهای کشور از محل فروش نفت و میعانات دو برابر شده که این اثر از بین نخواهد رفت. همچنین صدها مورد سرمایه‌گذاری خارجی به داخل کشور آمده و به بنگاه اقتصادی، نیروگاه و هواپیما تبدیل شده که از بین نخواهد رفت.
او با تاکید بر اینکه علوم حقوق و سیاست توانست در مذکرات سخت بین‌المللی برای ملت ایران موفقیت کسب کند، گفت: علوم انسانی سرلوحه همه علوم اعم از مادی و معنوی است. در این زمینه باید دانشجویان را تشویق کنیم و محیط دانشگاه‌ها و تحقیقات را آزاد بگذاریم. این علوم انسانی است که باید جامعه را هدایت کند نه آنکه عده‌یی در یک اتاق بنشینند و به دنبال هدایت علوم انسانی باشند.
روحانی با بیان اینکه ممکن است در برجام ایراداتی وجود داشته باشد، اظهار کرد: دیپلمات‌های ما قراردادی نوشته‌اند که ترامپ یک سال خود را به در و دیوار می‌زند تا آن را برهم بزند اما تاکنون در این زمینه موفق نشده است. این به معنای پیروزی تعهدات بین‌المللی و پیروزی حقوق بر دیکتاتوری است؛ امریکایی‌ها نتوانستند با استکبار و دیکتاتوری با خود بزرگ بینی خود، افکار عمومی جهان را زیر پا بگذارندکه این یک پیروزی بزرگ برای علوم انسانی محسوب می‌شود.
رییس‌جمهوری در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تاکید براینکه امریکایی‌ها در مواجهه با مسائل داخلی ایران نیز با شکست مواجه شدند، به اعتراضات اخیر مردم در کشور اشاره و اظهار کرد: عده‌یی در خیابان به حق یا ناحق اعتراضاتی مطرح می‌کنند. در این راستا من خواهش می‌کنم که به مردم احترام بگذارید.
چرا توهین می‌کنید؟
وی همچنین با اشاره به اظهارات اخیر امام جمعه موقت تهران ادامه داد: حال اگر گفته می‌شود که فردی از سمتی تحریک شده یا دستوراتی داشته یا اینکه جاسوس بوده، بگذارید در یک دادگاه ثالث به این موضوع رسیدگی شود؛ این چه نوع حرف زدنی است که هرکسی که درخیابان حرف می‌زند یا خس و خاشاک هستند یا گاو و گوساله یا آشغال؟ چرا با توهین بی‌ادبانه با جامعه خود برخورد می‌کنید؟ مردم حرف دارند و برای همین به خیابان آمده‌اند؛ برخی حرفشان به حق است و برخی نیز از شرایط سوءاستفاده کردند؛ در همه جای دنیا نیز اینگونه است و اگر فردا در لندن و نیویورک نیز تظاهرات شود عده‌یی پیدا می‌شوند که شیشه‌ها را می‌شکنند و چند مغازه را غارت می‌کنند. رییس‌جمهوری تاکید کرد: نباید همه را به یک چوب برانیم، بلکه باید به ویژه در تریبون‌های مقدس دقیق حرف بزنیم؛ چراکه ملت ما ملت بزرگی هستند.
اگر اعتراضی بود تمام شد
او با اشاره به اداره ماجرای اعتراضات اخیر در سطح کشور توسط نیروهای امنیتی گفت: اگر اعتراضی بود تمام شد و اگر برخی نیز سوءاستفاده‌هایی کردند نیروهای امنیتی به خوبی کار را اداره کردند و ماجرا تمام شد، اما از امروز کار جامعه شناسان، روانشانسان اجتماعی اساتید و فرهیختگان حوزه علوم انسانی آغاز شده است و آنها باید مسائل را تحلیل کنند. روحانی با بیان اینکه اگر خدایی نکرده روزی ارزش‌های دینی و ملی‌مان نزد جوانان کمرنگ شود، مسوولان، فرهیختگان و دانشگاهیان مقصر هستند، اظهار کرد: علوم انسانی قطب‌نمای مسائل اجتماعی در کشور است و باید بگذاریم که این قطب نما به درستی کار کند تا به آن نگاه کرده و از آن استفاده کنیم؛ با شعار شمال و جنوب این قطب‌نما تغییر نمی‌کند؛ بلکه ما باید به جهت آن نگاه کنیم و با بهره‌گیری از آن در مسیر صحیح حرکت کنیم.
رییس‌جمهوری همچنین با تاکید بر اهمیت علوم انسانی و تاثیرگذاری این علوم در سایر عرصه‌های علمی و همچنین حل مشکلات مختلف اظهار کرد: علوم انسانی جایگاه بسیار ارزشمندی دارد و چنانچه که بنا بر این است که اصلاح اداری انجام شود یا برنامه‌ریزی حرکت برای کشور تدوین یا تحولی در جامعه ایجاد شود، ابتدا باید در حوزه علوم انسانی و فرهنگ جامعه این اتفاق بیفتد.
او با اشاره به سابقه فیلترینگ در کشور ادامه داد: چنانچه که می‌خواهیم فضای مجازی برای مردم مفید باشد نیز باید از طریق علوم انسانی در این زمینه اقداماتی انجام دهیم. باید ابتدا فرهنگ استفاده از آن را به جوانان آموزش دهیم و بدانیم که با فیلتر کردن کار درست نمی‌شود.
رژیم گذشته در محدودیت رادیو موفق نبود
روحانی با اشاره به تلاش رژیم گذشته برای جلوگیری از استفاده مردم از رادیو گفت: در رژیم قبل روزی می‌خواستند کسی رادیو گوش نکند به همین دلیل جز تنها چند کانال رادیویی سایر کانال‌ها پارازیت داشتند. در این وضعیت آیا رژیم گذشته در پارازیت موفق بود؟ در کشور نیز روزی گفتیم که ماهواره ممنوع است اما آیا با گفتن ما امروز کسی از آن استفاده نمی‌کند؟ همچنین روزی گفتیم که فضای مجازی بد است اما آیا این فضا اصلاح شد؟
او تاکید کرد: مردم بیش از ما (مسوولان) یا اگر ما متکبر باشیم، به اندازه ما می‌فهمند و حق انتخاب دارند؛ نباید آنقدر خود را بزرگ و بلند فرض کنیم بلکه مردم ما بزرگ و فرهیخته‌اند. اگر در جامعه از ابزاری اشتباه استفاده می‌شود باید در مورد روش‌های صحیح استفاده از آن آموزش داده شود. در این زمینه نیز بار مسوولیت بر دوش علوم انسانی است و فرهیختگان و اساتید و دانشگاهیان باید به میدان بیایند و روش استفاده از ابزارهای مختلف توسط مردم برای رسیدن به مطلوب مورد نظر را آموزش دهند.
ضرورت تشکیل حلقه‌های نخبگان علمی علوم انسانی
بر اساس این گزارش، وزیر علوم نیز در مراسم اختتامیه جشنواره فارابی بر ضرورت تشکیل حلقه‌های نخبگان علمی علوم انسانی در کشور تاکید کرد و گفت: شکل‌گیری این شبکه نه تنها برای تعاملات علمی و داخلی با خارج از کشور سودمند است، بلکه می‌تواند در ایجاد و رشد فضای علمی آمیخته با نشاط علمی موثر باشد؛ چنین فضایی فعالیت‌های علمی جدی و کیفی در جامعه را ایجاد می‌کند.
منصور غلامی، فارابی را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین متفکران ایران دانست که در پی ارائه تصویری از حیات طیبه انسانی بود و آن را در جامعه خردمند می‌جست. او افزود: جشنواره فارابی طی این سال‌ها به اهدافی چون شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در حوزه علوم انسانی و اسلامی، معرفی آثار برتر در این حوزه و ترغیب پژوهشگران به کاربردی کردن علوم انسانی از طریق بررسی مسائل و نیازهای جامعه ایرانی تا حدود زیادی دست یافته است، به ویژه اساتید برجسته علوم انسانی کشور نیز همواره با حمایت از این گردهمایی علمی، مدیران و سیاست‌گذاران را به قدرشناسی و تشویق استعدادهای شایسته و برتر توصیه کرده و در مقاطع مختلف بر این امر تاکید داشته‌اند.
او اظهار کرد: در عین حال امیدواریم تحقق دو هدف مهم‌تر جشنواره فارابی یعنی تبدیل کارکرد و نقش خطیر و موثر علوم انسانی در فرایند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری ملی در زمینه‌های مختلف و ایجاد فضایی مناسب برای حضور فعال علوم انسانی و اجتماع ایران در تراز جهانی مورد توجه قرار بگیرد؛ هر چند در این زمینه اقداماتی شایسته صورت گرفته است، اما امید است استمرار و افزایش تلاش همکاران در دانشگاه‌ها و وزارت علوم به تحقق این دو هدف یاری رساند.
وزیر علوم اظهار کرد: داشتن رویکرد فوق می‌تواند ضمن اینکه فضای مقایسه‌یی و اثربخشی را در جامعه ایرانی پدید آورد، بخشی از دغدغه‌ها و مشکلات موجود را به خصوص در عرصه اثربخشی و رعایت اخلاق پژوهش کاهش دهد. البته واضح است چنین امر مهمی بدون همکاری مداوم با سایر نهادها و دستگاه‌ها ممکن نیست، اما استفاده از ظرفیت انجمن‌های علمی ضرورت بیشتری دارد. بنابراین لازم می‌دانم دبیرخانه جشنواره این نکته را با یا ری انجمن‌های علمی معتبر برای دوره‌های بعد مورد توجه ویژه قرار دهد.
غلامی گفت: ثمره برنامه‌ریزی و اثربخشی فعالیت نهادهایی چون دبیرخانه جشنواره بین‌المللی فارابی زمانی آشکارتر می‌شود که از یک سو بر ارتباط میان نسل‌های مختلف علوم انسانی ایران و از سوی دیگر تعامل علوم انسانی و اسلامی کشور با مجامع بین‌المللی توجه شود. ضرورت ارتباط میان نسل‌های متوالی علوم انسانی در ایران همان قدر مهم است که احساس و ضرورت ارتباط با نهادهای معتبر خارج از کشور ضروری به نظر می‌رسد.
وزیر علوم در پایان اظهار کرد: تلاش برای تشکیل حلقه‌های نخبگانی و شبکه‌های نخبگان علوم انسانی که از دوره پیشین جشنواره جدی گرفته شده است، می‌تواند در این چارچوب معنا داشته و اهمیت مضاعفی یابد. شکل‌گیری این شبکه نه تنها برای تعاملات علمی و داخلی با خارج از کشور سودمند است، بلکه می‌تواند در ایجاد و رشد فضای علمی آمیخته با نشاط علمی موثر باشد؛ چنین فضایی فعالیت‌های علمی جدی و کیفی در جامعه را ایجاد می‌کند.
