از نخستین سفرهای دولت یازدهم به عراق، مذاکرات و پیگیری‌ها در زمینه گردوغبار آغاز شده است
گروه اقتصاد اجتماعی|
سازمان حفاظت محیط زیست دیروز میزبان نشست خبری کنفرانس بین‌المللی «مقابله با گرد و غبار؛ چالش‌ها و راه‌حل‌ها» بود؛ کنفرانسی سه روزه از دوشنبه 12 تیرماه تا چهارشنبه 14 تیرماه، برای تبادل تجربیات و بررسی ساز و کارهای حقوقی، فنی و مالی مقابله با گرد و غبار. رییس سازمان حفاظت محیط زیست، در این در نشست گفت: این اجلاس به پشتوانه چندین قطعنامه که به ابتکار و پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته در ایران برگزار می‌شود.
او ادامه داد: مهم‌ترین مساله در کنفرانس بین‌المللی گردوغبار تبادل تجربیات و انتقال راه‌حل‌ها و بررسی چالش‌های مربوط به پدیده گردوغبار است. برخی از کشورها تجربیات موفقی در این زمینه دارند. ایران نیز تجربیات و دستاوردهای قابل ارائه‌یی در این موضوع دارد.
او افزود: ساز و کارهای حقوقی، فنی و مالی در کنفرانس بین‌المللی گردوغبار بررسی خواهد شد و امیدواریم گام رو به جلویی در مقابله با گردوغبار در سطح ملی، منطقه‌یی و بین‌المللی باشد.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با اشاره به نقش ستاد ملی گردوغبار در برگزاری اجلاس بین‌المللی گردوغبار گفت: وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو، امور خارجه، کشور و سازمان هواشناسی از وزارت راه، دستگاه‌های همکار ما در برگزاری اجلاس هستند.
او ادامه داد: حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، و خداکرم جلالی، رییس سازمان جنگل‌ها و آبخیزداری، در این اجلاس حضور خواهند داشت. کنفرانس گردوغبار دو جلسه وزرا و چهار جلسه تخصصی و فنی و دو بازدید از کاشان و اهواز خواهد داشت.
او افزود: یک نشست تخصصی در روز اول با موضوع هزینه‌های اقتصادی و تاثیرات اجتماعی برگزار خواهد شد. همچنین سه نشست فنی و تخصصی در روز سوم، با موضوع سنجش، پیش‌بینی و پایش منابع گرد و غبار، مدیریت و هدایت منابع و نوآوری در روش‌های کنترل و سیاست‌گذاری همچنین همکاری و پاسخ‌های جهانی با رویکرد متقابل برگزار خواهد شد. اجلاس بین‌المللی گردوغبار یک بیانیه و توصیه تخصصی خواهد داشت که شامل نتایج فنی برای مقابله با گردوغبار و مهار کانون‌ها می‌شود. این بیانیه می‌تواند برای کشورها کاربردی باشد.
ابتکار با اشاره به حضور نمایندگان و کارشناسان ۳۰ کشور در اجلاس گردوغبار یادآور شد: همه کشورهای منطقه، از جمله عربستان به این کنفرانس دعوت شده‌اند. از کشورهای منطقه وزرا، کارشناسان و سازمان‌های منطقه‌یی مثل کنوانسیون کویت حضور می‌یابند. فکر می‌کنیم پاسخ منطقه‌یی به دعوت سازمان ملل و دولت ایران برای حضور در اجلاس بین‌المللی گردوغبار خوب بوده است. سازمان‌های بین‌المللی متعددی در این اجلاس حضور می‌یابند اما تعداد شرکت‌کنندگان در نوسان است و امکان تغییر آنها تا روز آخر وجود دارد. ممکن است برخی کشورها احساس کنند موضوع گردوغبار در اولویت آنها نیست و از شرکت در اجلاس خودداری کنند.
ایران برای دیگران کانون گردوغبار نیست
ابتکار در ادامه سخنانش، نخست با ابراز خشنودی از آزاد شدن موصل و کنار رفتن داعش از عراق، از فرصت‌هایی گفت که امنیت پایدار این کشور برای اقدامات محیط زیستی فراهم می‌کند. معصومه ابتکار گفت: به‌طور قطع بازگشت امنیت و آرامش به عراق فضایی را ایجاد می‌کند تا اقدامات بیشتری در مورد احیای تالاب‌ها و کنترل و مهار کانون‌های گردوغبار انجام شود و دولت عراق وظایف خود را در این زمینه با جدیت انجام دهد.
او سپس با اشاره به روند رو به افزایش تعداد و شدت توفان‌های گردوغبار در سال‌های اخیر، گفت: این توفان‌ها تاثیرات منفی بسیاری از لحاظ اقتصادی و بهداشتی برجای می‌گذارند. کشور ما از این جهت متحمل آسیب‌های بسیار شده است. ایران از طریق کشورهای مختلف از جمله عراق، سوریه، عربستان و افغانستان تحت تاثیر گردوغبار است. او افزود: این موضوع از ابتدای دولت یازدهم در دستور کار دولت قرار گرفته است و از نخستین سفرها به عراق، مذاکرات و پیگیری‌ها در این زمینه آغاز شده است. تاکنون مذاکرات متعددی با رییس‌جمهور عراق، نخست وزیر و وزیر محیط زیست این کشور در مورد ضرورت انجام تکالیف و وظایف دولت عراق در زمینه مهار کانون‌های گردوغبار انجام شده است.
ابتکار در ادامه با اشاره به افزایش تلاش برای دستیابی به چارچوب‌های عملی با دولت عراق در دو ماه گذشته، گفت: ماه گذشته ما و معاون وزیرمحیط زیست عراق، یک برنامه اجرایی مشترک برای راه‌اندازی مزرعه ۲۰۰ هکتاری برای آموزش، پژوهش و توان‌افزایی در حوزه گردوغبار امضاء کردیم. طبق این تفاهم‌نامه انتقال تجربه ایران به عراق در مورد گردوغبار در ابعاد مختلف از جمله مدل‌سازی و پیش‌بینی گرد و غبار، سنجش کیفیت هوا، نحوه مدیریت عرصه سرزمینی، چگونگی کاشت نهال و مالچ پاشی، مدیریت منابع آب، احیای تالاب‌ها در این مجموعه مورد توجه قرار می‌گیرد. دستگاه پیمانکار این طرح، ستاد عتبات است و اقدامات اولیه را در خاک عراق شروع کرده است.
او ادامه داد: عربستان سعودی هم یکی از کشورهایی است که کانون‌های گردوغبار آن ایران را بطور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد. سدسازی‌های ترکیه و صحرای قراقوم ترکمنستان نیز از کانون‌های مهم توفان‌های گردوغبار در ایران است. افزون بر این سیستان و بلوچستان نیز از کانون‌های گردوغبار افغانستان تاثیر می‌پذیرد.
او افزود: بر اساس برآورد ستاد ملی گردوغبار ۷۵ تا ۸۰ درصد وقایع گردوغبار ایران، منشأ خارجی دارد. برای مثال در سال ۹۵ از ۲۸ بار گردوغبار استان خوزستان، منشأ چهار مورد داخلی و بقیه خارجی بود. او تاکید کرد: ایران برای سایر کشورها کانون گردوغبار نیست، این در حالی است که کشور ما بیشترین تاثیر را از سایر کشورها در موضوع گردوغبار دارد. طی چند سال گذشته، مهار کانون‌های داخلی از طریق احیای تالاب‌ها و سایر اقدامات پیشرفت‌های خوبی داشته است.
امیدواریم به مذاکره
ابتکار سپس در پاسخ به پرسشی پیرامون سدسازی‌های دولت ترکیه روی دجله و فرات و حذف حق‌آبه کشورهای پایین‌دست، گفت: ترکیه یا هر کشور دیگری باید ارزیابی زیست‌محیطی سدسازی‌ها را انجام دهد و باید روشن شود که سدسازی‌ها در بالادست رود چه اثراتی در پایین‌دست دارد. با کشور ترکیه مذاکراتی در این زمینه داشتیم و انتظار خود را در این زمینه مطرح کردیم. امیدواریم از طریق مذاکره و رایزنی به راهکارهای عملی و موثر برای حل این مشکل دست یابیم. او در مورد شکل‌گیری کمپین میان‌رودان و نگارش یک نامه خطاب به دبیرکل سازمان ملل برای مقابله با سدسازی‌های دولت ترکیه نیز گفت: نهادهای مدنی ایران بسیار فعال هستند. در سال‌های گذشته این نهادها علاوه بر رشد کمی، رشد کیفی مطلوبی نیز داشته‌اند و در شرایط حاضر سازماندهی داخلی برای نهادهای مدنی از جمله ایجاد شبکه ملی محیط زیست صورت گرفته است.
او افزود: فعالان محیط زیست کشور از تاثیرات فعالیت‌های عظیم سدسازی ترکیه در منطقه نگران هستند. آنان توقع دارند این مساله مورد توجه دولت ترکیه قرار بگیرد و حق‌آبه رودخانه‌ها و تالاب‌ها را لحاظ کند تا از اثرات سوء و منفی سدسازی‌ها بر منابع پایین دست جلوگیری شود. این سدسازی‌ها و رعایت نکردن حق‌آبه رودخانه‌های اصلی و تالاب‌ها کشور، ایران را تحت تاثیر کانون‌های گردوغبار عراق قرار داده است. این موضوع از طریق وزارت امور خارجه ایران پیگیری شده است و امیدواریم به ساز و کار مشترک برای رفع نگرانی فعالان محیط زیست دست یابیم. انتظار داریم کانون‌های گردوغبار عراق و سوریه که روی ایران تاثیر منفی دارند، مهار شوند. امیدواریم با مذاکرات و همکاری‌های فنی با دولت ترکیه در این زمینه به نقاط مشترک دست یابیم.
او در پاسخ به پرسش دیگری در مورد احتمال ایجاد ساز و کار حقوقی در نتیجه برگزاری اجلاس مقابله با گردوغبار گفت: ساز و کار حقوقی احتیاج به بررسی و پیگیری‌های بیشتر دارد، اما ممکن است این اجلاس مقدمات ایجاد ابعاد حقوقی را فراهم کند. اما ایجاد ساز و کار قانونی ویژه برای گردوغبار موضوع جدیدی است که با ابتکار عمل ایران این موضوع شکل بین‌المللی گرفته و ممکن است در آینده ساز و کار حقوقی نیز برای آن فراهم شود.
او با اشاره به انتقادات پیرامون صرف بودجه کلان برای برگزاری این اجلاس، گفت: عمده هزینه‌های کنفرانس برعهده سازمان ملل است. از سوی دیگر برگزاری اجلاسی در این حد برای کشوری مثل ایران امتیازاتی به دنبال دارد؛ به ویژه اینکه ایران کشوری مبتلا به پدیده گردوغبار است.
سازمان ملل و ایران هیچ ابزاری ندارند
پس از ابتکار، نماینده مقیم سازمان ملل در ایران گفت: با توجه به اهمیت موضوع گرد و غبار، دسامبر سال گذشته مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌یی را در حوزه گردوغبار به تصویب رساند که در آن به برگزاری اجلاس مقابله با گردوغبار در ایران اشاره شده بود. او افزود: خوشحالیم که در برگزاری اجلاس مقابله با گردوغبار در کنار دولت ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم و راهبردی در زمینه جلب‌توجهات به گردوغبار ایستاده‌ایم. ایران اقدامات بسیاری برای جلب‌توجه و مشارکت جهان برای حل پدیده گردوغبار انجام داده است.
گری لوئیس گفت: این اجلاس، سه دستاورد مهم دارد. نخستین دستاورد بیانیه تهران است که بعد از برگزاری دو جلسه وزرا صادر می‌شود. طی این بیانیه از جامعه جهانی خواسته می‌شود برای حل مشکل توفان‌های گردوغبار اهتمام ورزند. دستاورد دوم ارائه گزارش تخصصی به همراه پیشنهادات و راهکارها برای حل معضل گردوغبار در داخل کشورها است همچنین در روز دوم میهمانان دو بازدید از کاشان و اهواز برای مشاهده و بررسی اقدامات ایران برای مقابله با گردوغبار خواهند داشت.
او ادامه داد: در ابتدا از ۵۸ کشور برای حضور در کنفرانس دعوت شد که ۳۰ کشور اعلام آمادگی کردند. بسیاری از کشورها در سطح وزرا حضور خواهند داشت و از بسیاری از کشورها نمایندگان و کارشناسان به ایران اعزام می‌شوند. افزون بر این کارگزاری‌های سازمان ملل در اجلاس شرکت می‌کنند.
او افزود: در دعوتنامه‌های ارسالی به کشورها چهار امضاء وجود داشت. یک امضاء برای رییس سازمان حفاظت محیط زیست، یک امضاء از سوی برنامه محیط زیست سازمان ملل، امضای سوم از سوی رییس برنامه عمران ملل متحد و امضای چهارم از سوی رییس اداره امور اجتماعی و اقتصادی ملل متحد بود.
لوئیس در ادامه گفت: سازمان ملل طی دو سال گذشته به دلیل اهمیت گردوغبار چهار قطعنامه را به کمک کارگزاری‌های مختلف به تصویب رسانده است که همه آنها به همت و تلاش جمهوری اسلامی ایران بوده است. دلیل برگزاری کنفرانس در تهران، تلاش‌ها و اهتمام دولت ایران در تصویب قطعنامه‌های مقابله با گردوغبار است.
او ادامه داد: سازمان ملل و ایران هیچ ابزاری ندارند که بتواند کسی را مجبور به انجام کاری کند، بلکه ما از دلیل و منطق استفاده می‌کنیم تا کشورها را به اجرای امور مجاب کنیم. اموری که هم به نفع کشور خودشان و هم به نفع سایر کشورهاست.
نماینده مقیم سازمان ملل در ایران افزود: هیچ زور و اجباری نمی‌تواند بین کشورها باشد. وضع قوانین و اجبار در انجام کارها بین کشورها صورت نمی‌گیرد. بلکه اتفاقی که در جریان سه روزه اجلاس بین‌المللی گردوغبار می‌افتد آن است که مقامات و کارشناسان دید بهتری نسبت به مقوله گردوغبار می‌یابند و تلاش خواهند کرد با قوانین موجود در کشور خود به این موضوع ورود کنند.
لوئیس در پایان افزود: مدیریت بهتر منابع آب و کشاورزی، شناسایی و مهار کانون‌های گردوغبار، تثبیت خاک، احداث بادشکن و... مواردی است که روی توفان‌های گردوغبار تاثیر می‌گذارد و امیدواریم کنفرانس بتواند در ترویج استفاده از این راهکارها موثر باشد.
