صنعت ماینینگ در ایران طی سال‌های اخیر، توانست توجه‌های زیادی را به خود جلب کند و با وجود این، در موارد بسیاری هم مسوولان کشور دیواری کوتاه‌تر از آن برای انداختن مشکلات کشور به گردنش پیدا نکردند، از مشکلات زیرساختی تامین برق گرفته تا تهدیدات زیست محیطی، همه و همه به پای فعالیت ماینرها در ایران نوشته شد و دولت با دست دست کردن، بهترین فرصت جهت بهره‌برداری از این تکنولوژی را به راحتی از دست داد. حال به نظر می‌رسد با توجه به شواهد و قراین موجود، دیگر صنعت ماینینگ در ایران نفس‌های آخر را می‌کشد. طبق نظر کارشناسان و فعالین این حوزه، با سرمایه‌گذاری‌های اخیر امریکا در این صنعت، بی‌تکلیفی فعالین ایرانی و عدم عزم جدی دولت برای ساماندهی، ماینینگ دیگر در ایران به صرفه نخواهد بود مگر اینکه چیزی در حد معجزه رخ دهد. به صرفه بودن استخراج بیت‌کوین در ایران همواره محل سوال بوده است و افراد در رویای کسب سودهای بزرگ روزگار می‌گذراندند؛ اما واقعیت برای مردم عادی چیز دیگری بود. شاید با یک حساب سرانگشتی و محاسبه قیمت برق و توان ماینر، سودهای آنچنانی روی کاغذ ثبت می‌شد اما استهلاک دستگاه و بحث سرمایش آن در کنار برخی موارد به افراد ثابت کرد که ماینینگ آن چنان تلاش سودآوری نیست. اما مزارع بیت‌کوین و شرکت‌های خصوصی در ایران می‌توانستند شرایط متفاوتی را تجربه کنند اگر دولت سردرگم نبود. چین سال‌ها به یک دلیل ساده، مرکز جهانی استخراج بیت‌کوین بود: انرژی ارزان. اما آنها استخراج بیت‌کوین را در اواسط سال 2021 ممنوع کردند تا امریکا که طی یکی دو سال اخیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگی را در صنعت ماینینگ انجام داده بود بتواند از این فرصت طلایی، بهترین بهره را ببرد. فرصتی که می‌توانست در اختیار ایران نیز قرار بگیرد و درآمد ارزی سرشاری را به سمت کشور روانه سازد، اما دولت آن قدر این پا و آن پا کرد تا به نظر سرانجام به خواسته خود رسید؛ استخراج رمزارزها دیگر در ایران صرفه نداشته باشد.
صرفه ماینینگ در ایران
امریکا به‌آرامی و طی دو سال گذشته در صنعت ماینینگ سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌ها را به خوبی فراهم کرد. پس از ممنوعیت استخراج ارز دیجیتال در چین، توزیع هش‌ریت استخراج بیت‌کوین در امریکا شتاب گرفت و توانست به سهم قابل توجهی دست یابد. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که ایالات متحده امریکا تا پایان سال 2022 نزدیک به 40 درصد از هش‌ریت جهانی را در اختیار خواهد داشت. اما سهم ایران از استخراج رمزارزها طی سال‌های اخیر ثابت ماند و نه تنها هیچ زیرساختی در اختیار فعالین این حوزه قرار نگرفت، بلکه با سنگ‌اندازی‌های زیادی پیش پایشان رو به رو شدند تا جایی که اکنون این سوال مطرح شده که آیا با توجه به سرمایه‌گذاری کلان امریکا در بحث ماینینگ، می‌توان با چرخش دولت و رفتار منطقی با فعالین این حوزه، همچنان صعنت استخراج رمزارز را در ایران به صرفه دانست یا خیر.
سرمایه‌گذاری روی صنعت ماینینگ در ایران منطقی نیست
امید علوی، فعال استخراج رمزارزها و رییس هیات‌مدیره انجمن بلاکچین ایران اعتقاد دارد عدم ثبات قوانین و نرخ انرژی در کشور موجب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری شده است. او می‌گوید بستر مناسب و امنی برای سرمایه‌گذاری در ایران وجود ندارد، بالاخص امروزه که سختی شبکه با سرعت زیادی افزایش یافته و رقابت جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر شده است. از همین رو به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری روی ماینینگ در ایران منطقی نیست. او با تاکید بر اینکه امروز شرایط و شکل رقابت در صنعت استخراج رمزارزها عوض شده است، گفت: با حضور شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌گذارهای جدی بالاخص امریکایی در بازار ماینینگ، رفتار بازار تغییر کرده است. به‌طور مثال زمانی که شاهد افت قیمت بیت‌کوین بودیم، قیمت دستگاه‌های ماینینگ کاهشی نشد چرا که سرمایه‌گذارانی وجود داشتند که در این ایام در حال خرید تجهیزات و دستگاه بودند. به گفته وی طی سال‌های اخیر پول‌هایی از بورس و بانک امریکا بازار ماینینگ سرازیر شده است که نشان‌دهنده برنامه بلندمدت امریکایی‌ها در بحث استخراج رمزارزها دارد. علوی اعتقاد دارد آب‌وهوای گرم و خشک ایران و بالا بودن هزینه سرمایش و استهلاک دستگاه‌ها موجب شده است تا سرمایه‌گذاری جدیدی روی استخراج ارزهای دیجیتال در ایران انجام نشود. اما رییس هیات‌مدیره انجمن بلاکچین ایران در پاسخ به اینکه در صورت تحقق چه عواملی می‌توان به ادامه صنعت ماینینگ در ایران و سودبردن از این تکنولوژی امیدوار بود؟ گفت: زمینه فعالیت در صورتی در ایران وجود خواهد داشت که دولت بتواند تصمیمی درست و عاقلانه اتخاذ کند. یعنی نرخ حامل انرژی به گونه‌ای تعیین شود که قابلیت رقابت با کشورهایی همچون امریکا، کانادا و روسیه شکل بگیرد. او ابراز امیدواری کرد در صورتی که دولت جدید سردرگمی دولت قبل را تکرار نکرده و تصمیم صحیح و عقلانی پیرامون این حوزه اتخاذ کند، می‌توان از مزایای این صنعت و تکنولوژی در سال‌های پیش‌رو بهره‌مند شد. علوی مرداد سال گذشته و پس از ممنوعیت استخراج بیت‌کوین در چین، از دولت جدید خواسته بود تا فرصت تجارت و ماینینگ در حوزه رمزارزها را از دست ندهد.
ماینینگ دیگر رقابتی منصفانه نیست
پدرام بیراک، فعال حوزه بلاکچین و رمزارزها در پاسخ به اینکه آیا ماینینگ دیگر در ایران به صرفه نیست، گفت: زمانی که تقریبا 9 ماه از سال دستگاه‌ها خاموش است و اجازه فعالیت ندارند، چالش‌های ریز و درشتی نیز پیش پای فعالین این حوزه قرار دارد، طبیعتا استخراج رمز ارز از نظر اقتصادی در ایران مقرون به‌صرفه نیست. اما با توجه به شرایط فعلی در جهان، دیگر از نظر فنی نیز توجیه ندارد. او با اشاره به عدم فعالیت ماینرهای قانونی در ایران با توجه به مشکلات زیرساختی شبکه توزیع برق، اظهار کرد: طی دو سال اخیر امریکا در حال تامین زیرساخت‌های این صنعت بود، شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه استخراج رمزارز سهامی شدند و توانستند خود را گسترش دهند. آنها همچنین مشکلی در زمینه قوانین، برق مصرفی و تامین تجهیزات خود ندارند. موضوعی که باعث شده تا رقابت در این صنعت دیگر منصفانه نباشد. بیراک در ادامه عدم امکان دسترسی به پنج استخر ماینینگ را از دیگر چالش‌های فعالین ایرانی دانست و گفت: از نظر فنی در داخل شبکه به استخر، ماینر گفته می‌شود و مالکان دستگاه‌های ماینر، هش دستگاه خود را به استخر اجاره می‌دهند. در این حالت قدرت استخر افزایش یافته و شانسش برای باز کردن بلاک‌ها و دریافت پاداش افزایش می‌یابد. بنابراین مزارع استخراجی که بتوانند به استخرهای برتر متصل شوند، سود بیشتری عایدشان می‌شود. اما در ایران حتی اگر هزینه برق مصرفی را با امریکا یکسان در نظر بگیریم، با توجه به تحریم‌ها امکان دسترسی به پنج استخر اولی که بیشترین هش ریت شبکه را دارند، وجود نداشته از همین رو مجبور به همکاری با استخرهای ضعیف‌تر هستیم که مساوی با درآمد کمتر است و مقرون به صرفه نیست. این فعال حوزه بلاکچین با تاکید بر اینکه در فرآیند ماینینگ، هر بلاکی که باز می‌شود، بازگشایی بلاک بعدی از نظر زمانی و هزینه‌ای سخت‌تر خواهد شد، افزود: ماینینگ یک سیستم رقابتی بین‌المللی است و هر چقدر رقبا بزرگ‌تر می‌شوند، درآمد نیز به نسبت افزایش می‌یابد. اما در ایران فقط شاهد عقب افتادگی فعالین این حوزه هستیم و رقابت در حال حاضر دیگر منصفانه نیست. او اعتقاد دارد تا حداکثر هشت ماه الی یک سال دیگر، سرمایه‌گذاری روی صنعت استخراج رمزارز در ایران اشتباه است. بیراک در پاسخ به اینکه آیا دولت می‌تواند با اقداماتی، فرصت بهره‌برداری از این صنعت را حفظ کند؟ گفت: دولت تنها توانایی کاهش قیمت برق را داشته و اینکه اجازه دهد تا ماینرها در طول سال به فعالیت خود ادامه دهند، اما با توجه به اهمیت بحث استخر و تحریم‌ها، چالش تامین قطعات و دستگاه‌های ماینینگ و... این اقدامات بی‌فایده خواهد بود. همچنین سرمایه‌گذاران با توجه به شرایط کشور، ترجیح می‌دهند در حوزه‌های کم‌ریسک‌تری سرمایه‌گذاری کنند. به اعتقاد وی، دولت طی دو سال گذشته فرصت مناسبی را از دست داده که می‌شد پیش از بهره‌برداری امریکا از این صنعت، ما نیز سود لازم را از ماینینگ کسب کنیم. بیراک در پاسخ به اینکه آیا صنعت ماینینگ در هاوینگ بعدی با چالش روبرو خواهد شد، گفت: هاوینگ بیشترین تاثیر را روی قیمت دارد. اتفاقی که رقم خواهد خورد این است که فعالین قوی‌تر، قدرت بیشتری خواهند یافت و ضعیف‌ها نیز از دور خارج خواهند شد؛ زیرا استخراج دیگر برای‌شان به‌صرفه نخواهد بود. پاداش استخراج در هاوینگ نه به صورت خطی یا نمایی بلکه به صورت پلکانی کاهش می‌یابد، علت آن هم این است که فعالین این فرصت را داشته باشند تا هر چهار سال، تجهیزات خود را آپگرید کنند. این سخنان گواهی آن هستند که دیگر ماینینگ در ایران آنچنان به‌صرفه نخواهد بود و فرصت طلایی که سال‌های اخیر ایجاد شده بود، با تعلل مسوولان به سادگی از دست رفت.
