در جلسه علنی روز گذشته (۱۹ مرداد) در مجلس، پیشنهاد برخی از نمایندگان برای لغو بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی براساس اصل ۸۵ قانون اساسی، رای نیاورد. این تصمیم نمایندگان در حالی بود که ساعتی پیش‌تر و در جلسه غیرعلنی، نمایندگان به طرحی رای مثبت داده بودند که براساس آن، رسیدگی به طرح صیانت به صورت عادی انجام می‌شد. طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی و حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی از سال ۹۷ مطرح شده و در دوسال اخیر با تغییرات مختلفی در مجلس به بحث بررسی گذاشته شده است. اما چندی پیش برخی از نمایندگان تصمیم گرفتند این طرح را براساس اصل ۸۵ قانون اساسی مورد بررسی و تصویب قرار دهند. اجرای طرح و بررسی آن براساس اصل ۸۵ قانون اساسی باعث انتقاد و اعتراض بسیاری از کاربران و کسب‌وکارها تاکنون شده است. در یک ماه گذشته گروهی از شرکت‌های استارت‌آپی در غالب نامه و بیانیه‌هایی از رییس مجلس خواسته بودند تا جلوی بررسی و تصویب این طرح براساس اصل ۸۵ را بگیرد. به باور این گروه این طرح به جای کمک به آنها با وجود بندهای محدودکننده باعث صدمه به آنها می‌شود. از طرف دیگر آنها باور دارند که طرح صیانت باعث بی‌اعتمادی کاربران به خدمات‌دهندگان داخلی می‌شود. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و اطلاعات دولت دوازدهم نیز اعلام کرده بود که این طرح باعث فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی می‌شود و از سمتی دیگر او در نامه‌هایی به رییس مجلس و رییس‌جمهوری اخطار داده بود که این طرح باعث محدودیت سیاست‌گذاری‌های دولت در فضای مجازی و حذف وزارت ارتباطات می‌شود. در جلسه غیرعلنی مجلس که روز گذشته برگزار شد، تقاضای جمعی از نمایندگان برای لغو رسیدگی به «طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» طبق اصل ۸۵ قانون اساسی بررسی شد و نمایندگانی که در این جلسه حضور داشتند به خبرگزاری‌ها اعلام کردند رای اکثریت مجلس به لغو بررسی طرح صیانت است. ابتدای هفته جاری مجتبی توانگر، رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس اعلام کرده بود لغو بررسی طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی با امضای نزدیک به ۲۰ نماینده تقدیم هیات رییسه مجلس شده است. در نهایت نمایندگان در جلسه علنی مجلس با ۱۳۰ رأی موافق، ۱۲۱ رأی مخالف و ۷ رأی ممتنع، مجددا بر تصمیم خود مبنی بر بررسی طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی طبق قانون اصل ۸۵ موافقت کردند. براساس این اصل ۸۵ قانون اساسی، مجلس می‌تواند بررسی و تصویب برخی طرح‌ها و لوایح را در کمیسیون تخصصی انجام داده و پس از تصویب شورای نگهبان به صورت آزمایشی اجرا کند.
طرح صیانت از حقوق کاربران طرحی ناپخته است
بعد از موافقت گروهی از نمایندگان با لغو بررسی طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی در جلسه غیرعلنی، بررسی این نظر در جلسه علنی مخالفان و موافقان خود را داشت. مجتبی توانگر، نماینده تهران در مورد لزوم رسیدگی به طرح صیانت در صحن علنی گفت: آنچه در اصل ۸۵ مطرح شده، چه به صراحت و چه طبق تفاسیر شورای نگهبان مربوط به موارد ضروری است و اغلب دارای اهمیت لازم جهت همفکری و بحث و اظهارنظر نمایندگان در صحن علنی نمی‌شود. طرح پیشنهاد شده با عنوان حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی از یک‌سو طرحی ناپخته و ناقص است و از سوی دیگر زندگی و آموزش و اطلاع‌رسانی و کسب‌وکار مردم را تحت تاثیر خود قرارخواهد داد. کاربردها و تاثیرهای گسترده اینترنت و خدمات مبتنی بر آن را نمی‌توان با قراردادهای جزیی با شرکت‌های خارجی قیاس کرد و این طرح نباید مشمول اصل۸۵ شود. طرح موجود به ایجاد اعتماد مردم و نظام و تقویت اعتماد به نفس جامعه کمکی نمی‌کند، بلکه در بخش‌های متعددی دچار کج‌فهمی شده است و بیش از آنکه بر توسعه فناوری بومی تاکید داشته باشد، به محدودیت، نفی و مانع‌تراشی برای کاربران و کسب‌وکارها پرداخته و در مواردی تشدیدکننده تحریم‌ها و محدودیت‌ها است و مردم نسبت به هر تصمیمی که ثبات دسترسی به فضای مجازی را که تهدید کند، حسی توأم با ترس، خشم و انزجار دارند.
مغایرت طرح صیانت با وعده‌های معیشتی
توانگر با انتقاد از بخشی از طرح صیانت از فضای مجازی و مغایرت آن با وعده‌های معیشتی گفت: چگونه ما وعده بهبود معیشت و کرامت در این شرایط ناگوار به مردم داده‌ایم، اما به جای بهبود و مرهم نهادن به دنبال تشدید نگرانی و دردسرهای تازه برای مردم هستیم. در آستانه روی کار آمدن دولت آقای رییسی، هر پیامی که در آن مودت و دوستی با مردم نباشد، نه تنها خلاف مصالح نظام است، بلکه سنگین‌تر کردن بار مشکلاتی است که بر دوش مردم حس می‌شود و این دولت انقلابی در ابتدای کار با آنها مواجه است. برخی از مواد این طرح چنان خام است که به‌تنهایی برای ایجاد اختلال در سازوکارهای فضای مجازی کشور کافی است. اجرای حتی میان‌مدت این طرح نیز آثار زیان‌باری دارد و نقض غرض است، مجلس انقلابی که با شعار شفافیت آمده است، نباید بررسی چنین طرح مهمی را به تاریک‌خانه بفرستد. او با طرح این سوال که شفافیت و پاسخگویی و همدلی با مردم کجاست، بیان کرد: با عنایت به اهمیت ساماندهی فضای مجازی و اتخاذ تصمیمات سازنده در این زمینه و با توجه به ایرادات مختلف و نیاز به بازنگری جدی در این موضوع و اصلاحات مورد نیاز در این باره رأی و مشارکت همه بخش‌ها، نمایندگان و کارشناسان را می‌طلبد
هشت سال در فضای مجازی خیانت شد
در مقابل، رضا تقی‌پور، عضو کمیسیون صنایع مجلس و وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات در مخالفت با لغو بررسی این طرح، جوی که در فضای مجازی در مخالفت با این طرح به راه افتاده را بازی دشمنان خواند و اعلام کرد که برخی نمایندگان همسو با دشمنان انقلاب اسلامی اصل طرح صیانت را زیر سوال می‌برند. تقی‌پور گفت: برخی از افراد با اصل این طرح مخالف هستند و نمی‌خواهند مجلس به موضوع فضای مجازی ورود کند. مقام معظم رهبری سال گذشته خطاب به مجلس فرمودند که مساله مدیریت فضای مجازی جزو مسائل مهم کشور است و باید به آن توجه شود. ایشان همچنین تأکید فرمودند که دچار حاشیه و مسائل فرعی نشوید. براین اساس لازم است که مجلس به موضوع ساماندهی فضای مجازی ورود کند. او ادامه داد: متأسفانه در هشت سال در فضای مجازی کشورمان خیانت شد، فضای مجازی کشور را بدون قید و شرط در اختیار دشمنان گذاشتند، امروز فضای مجازی ما اشغال شده و باید در این زمینه قانونگذاری شود. به گفته تقی‌پور رییس مجلس هم تأکید کرده که با بررسی طرح مزبور در کمیسیون تخصصی بر اساس اصل ۸۵ موافق است. نمایندگان باید مراقب باشند تا مبادا عملیات روانی دشمن باعث شود که تصمیم درست خود را در این باره تغییر دهند. او با بیان اینکه برخی می‌گویند بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در کمیسیون تخصصی برای پنهان‌کاری است، بیان کرد: این یک توهین است و تأکید ما این است که حتی همه جلسات این کمیسیون به صورت مستقیم پخش شود. اگر لازم است حتی نماینده معاونت قوانین مجلس و نماینده شورای نگهبان هم می‌توانند در جلسات این کمیسیون حضور پیدا کنند تا اگر مشکلی در این طرح وجود دارد، در همان لحظه مطرح و رفع شود. نمایندگان نمی‌خواهند به صورت شتابزده این طرح را مورد بررسی قرار دهند و حرف ما این است اگر این طرح در صحن علنی مجلس بررسی شود، به علت آنکه طرح‌های دیگری هم در دستور کار است، شاید مجبور شویم به صورت شتابزده آن را بررسی و رأی‌گیری کنیم اما زمانی که در کمیسیون بررسی شود، شتابزده عمل نخواهد شد. در فضای عملیات روانی و شناختی دشمن باید مواظب باشیم که این تصمیم درست ما عوض نشود و ما نباید اجازه دهیم که مغلطه، جوسازی، فضاسازی و هوچی‌گری بر منطق غلبه کند. ما قرار نیست مشکلی برای کسب‌وکارها در فضای مجازی ایجاد کنیم و نظر همه صنوف در این باره گرفته خواهد شد.
با ۸۵ ای شدن طرح صیانت قانون به صورت آزمایشی اجرا می‌شود
روح‌الله عباس‌پور، نماینده مردم بوئین زهرا و آواج نیز در مخالفت با بررسی تقاضای عده‌ای از نمایندگان مجلس در مورد لغو رسیدگی به طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی براساس اصل ۸۵ اعلام کرد: اگر قرار بر این باشد که بر مبنای اصل ۸۵ قانون اساسی طرح یادشده به کمیسیون مشترک برود، این اقدام دلایل قانع‌کننده خاص خود را دارد. اگر این طرح در صحن علنی بررسی شود تنها فرصت در اختیار دو نفر موافق و دو نفر مخالف قرار می‌گیرد و بسیاری از فرصت‌های بررسی از دست مجلس خارج می‌شود، اما با بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در کمیسیون مشترک، فضای مناسبی فراهم می‌شود و تمامی کمیسیون‌ها می‌توانند متخصصان خود در این حوزه را به کمیسیون مشترک معرفی و موضوع را به صورت عالمانه بررسی کنند. او با بیان اینکه با بررسی طرح صیانت در صحن علنی، افراد متخصص خارج از مجلس مانند شخصیت‌های علمی، دانش‌آموختگان و اساتید فضای مجازی نمی‌توانند اظهارنظر کنند، ادامه داد: مجلس نباید فرصت را از دست بدهد، با بررسی این طرح در کمیسیون مشترک همه منتقدان، موافقان و دانش‌آموختگان حوزه فضای مجازی می‌توانند نظرات خود را به‌صورت مبسوط اعلام کنند. اگر این طرح براساس اصل ۸۵ بررسی شود، قانون به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و بعد از سه تا پنج سال اگر اشکالاتی مشاهده شود مجددا طرح در صحن علنی بررسی می‌شود.
قوانین لازم در حوزه جرایم رایانه‌ای وجود دارد
همچنین محمدحسین فرهنگی، نماینده مردم تبریز در مجلس به عنوان موافق لغو رسیدگی با طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی براساس اصل ۸۵ قانون اساسی، تاکید کرد: نباید در این زمینه شتابزده عمل کرد چرا که همین حالا هم قوانین لازم در حوزه جرایم رایانه‌ای وجود دارد. فرهنگی با اشاره به قانون جرایم رایانه‌ای یا قانون تجارت الکترونیکی گفت: قانون تجارت الکترونیکی در سال ۱۳۸۲ به تصویب رسید و دارای ۸۲ ماده است. همچنین قانون مستقل دیگری به عنوان قانون جرایم رایانه‌ای داریم که در سال ۱۳۸۷ به تصویب رسیده و موضوعاتی از قبیل کلاهبرداری و سوءاستفاده از فضای مجازی در این قانون گنجانده شده است. همچنین قوانین دیگری مانند نحوه مجازات تخلفات فعالیت‌های غیرمجازی سمع و بصری وجود دارد برای اینکه کسی بخواهد حقوق تضییع‌شده خود را در فضای مجازی احیا کند، قانون وجود دارد و بنابراین این موضوع نباید به صورت شتابزده در یک کمیسیون با استفاده از اصل ۸۵ قانون اساسی مورد بررسی قرار بگیرد. فرهنگی با بیان اینکه این طرح در چندین قالب، در ابتدا با ۲۰ ماده، در ادامه با ۳۴ ماده و اخیراً نیز در قالب ۳۷ ماده مطرح شده، گفت: آیا درست است پولی که از محل وصول عوارض مخابرات گرفته شود و قرار است برای توسعه مخابرات مناطق محروم استفاده شود، صرف ایجاد یک پلتفرم پیام‌رسان داخلی شود؟ آیا این محل مصرف، محل هزینه‌کرد درستی است؟
