فعالیت‌های حضوری دانشگاه‌ها از ابتدای شیوع کرونا در کشور تحت تاثیر قرار گرفته و آموزش مجازی جای حضور دانشجویان در کلاس‌های درس و تعامل رودرروی دانشجویان با اساتید را گرفته است، یکی از نگرانی‌های اصلی دانشجویان به‌خصوص دانشجویان مناطق محروم و کم‌بضاعت دسترسی به اینترنت و هزینه بالای آن برای حضور در کلاس‌های مجازی است، به همین دلیل دانشجویان از ترم گذشته خواستار رایگان شدن حجم اینترنت مصرفی کلاس‌های مجازی شدند و وزارت ارتباطات نیز وعده‌هایی را در راستای رایگان شدن اینترنت آموزش مجازی داد که البته این موضوع نیز با چالش‌هایی همراه بود و برخی دانشجویان اعلام کردند اینترنت رایگان برایشان اعمال نشده است، به‌تازگی معاون فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد، آموزش مجازی دانشگاه‌ها و حوزه‌ها در شرایط کرونا باید به‌صورت رایگان عرضه شود و نحوه ارایه یارانه آموزش مجازی در ترم جدید تحصیلی تغییر خواهد کرد.
ویروس کرونا از اسفند سال گذشته وارد ایران شد و از همان هفته‌های ابتدایی، برای جلوگیری از شیوع بیشتر این ویروس، آموزش مجازی در مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها به راه افتاد. در روزهای ابتدایی شیوع کرونا، بسیاری از کاربران خواستار امکاناتی از جمله اینترنت رایگان برای گذراندن این اوقات در منازل بودند؛ موضوعی که محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با آن موافقت کرد و از ارایه ۱۰۰ گیگابایت اینترنت رایگان ثابت خبر داد. در شرایطی که مراکز آموزشی، مدارس و دانشگاه‌ها برای جلوگیری از شیوع کرونا تعطیل شدند، استفاده از امکانات فضای مجازی از راهکارهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود و اینکه امکانات ویژه‌ای جهت آموزش مجازی و از راه دور فراهم شود. پس از آن اعلام شد لیستی از سایت‌های دانشگاهی مورد تایید وزارت علوم به اپراتورها ارایه شده که ترافیک این سایت‌ها برای دانشجویان رایگان است. پس از تصمیم به برگزاری کلاس‌های دانشگاه‌ها به‌صورت مجازی، اعلام شد آی‌پی‌هایی که توسط دانشگاه‌ها به وزارت ارتباطات اعلام شود، رایگان است. حسین فلاح جوشقانی رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز اعلام کرد که برای رایگان کردن اینترنت دانشگاهی، لیستی از دانشگاه‌ها و وزارت علوم، وزارت بهداشت و مراکز حوزوی گرفتیم که شامل آدرس سایت‌های آموزشی است که امکان آموزش آنلاین را داشته باشند. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از ارایه ۱۲۰ گیگابایت به اساتید دانشگاه‌های کل کشور خبر داد. فلاح جوشقانی درباره کم شدن حجم اینترنت به دلیل تغییر آی‌پی توضیح داد: برای رایگان کردن اینترنت دانشگاهی، لیستی از دانشگاه‌ها و وزارت علوم، وزارت بهداشت و مراکز حوزوی گرفتیم که ممکن است شامل همه دانشگاه‌های کشور نباشد. این لیست شامل آدرس سایت‌های آموزشی است که امکان آموزش آنلاین را داشته باشد. اگر هنگام استفاده از خدمات آنلاین دانشگاه آی‌پی عوض می‌شود و این آی‌پی در لیست نیست، ما کاری نمی‌توانیم کنیم. از طرفی ما ترافیک دانشجویان را رایگان نکردیم، بلکه دسترسی به سایت‌های دانشگاهی را رایگان کردیم. دانشجویان ممکن است با این اینترنت به سایت‌های دیگری هم مراجعه کنند که ترافیک اینها رایگان نیست و از حجم اینترنت آنها کم می‌کند.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اظهار کرد: هر آدرسی که در این لیست به ما اعلام شده، آنها را به اپراتورها اعلام کردیم و اپراتورها هم اینترنت رایگان را اعمال کردند. طبق بررسی‌ها، این اقدام در اپراتورهای بزرگ و سروکوها انجام شده و اگر غیر از این باشد به محض اینکه ما گزارشش را دریافت کنیم، پیگیری می‌کنیم.
ارایه اینترنت رایگان برای اساتید دانشگاهی
همچنین ستار هاشمی، معاون فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، پس از آن با بیان اینکه بحث رایگان‌سازی ترافیک آموزش مجازی دو بعد داشت، گفت: یک بعد اینترنتی بود که با نگاه به کمک به آموزش الکترونیکی، یک بسته ۱۲۰ گیگابایتی در اختیار اساتید دانشگاه قرار گرفت. در مرحله اول حدود ۵۱ هزار نفر از اساتید و مدرسان حوزه علمیه مراجعه کردند و با ارسال پیامی، این ترافیک در اختیارشان قرار گرفت. اما بعضی از اساتید دانشگاه‌ها اعلام کردند که به دلیل بی‌اطلاعی یا اینکه اسامی‌شان از طرف وزارت علوم یا مراکز حوزوی اعلام نشده بود، امکان ثبت‌نام در این سامانه را نداشتند، این فرصت را برای یک بازه زمانی ۱۰ روزه تمدید کردیم که در این مرحله هم ۳۷ هزار نفر از اساتید ثبت‌نام کردند که به اپراتورها ابلاغ کردیم. هاشمی با بیان اینکه بحث دیگر این بود که ما همه ترافیک آموزش الکترونیک کشور را برای دانشجویان رایگان کنیم، افزود: ما باید لیستی از سامانه‌های آموزش الکترونیکی کشور که تحت عنوان lms از آن یاد می‌کنیم را در اختیار می‌داشتیم. بدین منظور چند مسیر را دنبال کردیم، یک اینکه آدرس سامانه‌هایی که از ترم گذشته داشتیم را در دستور کار قرار دادیم، مسیر دیگر اینکه از طرف وزارتخانه‌های بهداشت، عتف، دانشگاه آزاد و مراکز حوزوی آدرس سامانه‌ها را دریافت کردیم.
راه‌اندازی سامانه‌ای
برای ثبت آی‌پی از سوی دانشگاه‌ها
هاشمی افزود: با وجود این، طبیعتا این لیست‌ها کامل نبوده و از طرفی به واسطه تغییرات زیرساخت‌های فنی برای هر کدام از این مراکز آموزشی، ممکن است در طول زمان تغییراتی هم داشته باشد. به همین دلیل اگرچه انتظارمان این بوده که آدرس سامانه‌ها از طرف وزارتخانه‌ها در اختیارمان قرار گیرد، سامانه‌ای راه‌اندازی و این امکان را فراهم کردیم که خود دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، مشخصات فنی مرتبط با دانشگاه‌ها را بارگذاری کنند که امکان ثبت‌نام تا چندی پیش هم میسر بود. وی با بیان اینکه اطلاعات دریافت از سامانه شامل آدرس آی‌پی و URL مرتبط و شماره تماسی از دانشگاه می‌شد، گفت: با وجود این، ۲۰ درصد از اطلاعاتی که در این سامانه بارگذاری شد، غیرمعتبر بود، اما مراکزی بودند که حداقل اطلاعات تماس معتبری داشتند. ما در وزارت ارتباطات با این شماره‌ها تماس گرفتیم و اطلاعات را تکمیل کردیم که نهایتا در تعامل و غربال‌گری نهایی، ۴۴۰۰ سامانه از ۸۵۰ دانشگاه و مرکز حوزوی در سامانه بارگذاری شد برای اینکه دانشجویانی که از خدمات الکترونیکی دانشگاه استفاده می‌کنند، بدانند آیا سامانه‌شان در لیست وزارت ارتباطات که به اپراتورها ابلاغ شده، هست یا خیر. معاون فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: ما پیش‌بینی کردیم که به دلایلی از جمله مشکلات فنی، ممکن است اطلاعاتی که به اپراتورها ارسال شده خطا داشته باشد، از این رو برای ثبت مشکلات و ارایه بازخورد پنلی را تحت عنوان رایگان‌سازی ترافیک دانشجویان در پرتال وزارت ارتباطات راه‌اندازی کردیم. بنابراین اگر دانشجویی احساس می‌کند از خدمات الکترونیکی دانشگاه استفاده می‌کند، اما ترافیک مربوطه‌اش رایگان نیست، می‌تواند وارد سامانه ثبت مشکلات شده و مشکل خود را اعلام کند که این در دستور کار ما قرار می‌گیرد.
برخی از دانشجویان اینترنت رایگان ندارند
وی درباره علت رایگان نشدن ترافیک برای بعضی از دانشجویان توضیح داد: ما هم امکان ثبت‌نام را در اختیار مراکز آموزشی کشور گذاشتیم که اطلاعات را بارگذاری کنند، هم در تعامل با آنها غربال‌گری اتفاق افتاده و به اپراتورها ابلاغ شده، هم سامانه‌ای را راه‌اندازی کردیم که بتوانیم بازخوردها را بگیریم و اشکالات احتمالی را بررسی کنیم. اما با دو اشکال مواجهیم که مربوط‌به وزارت ارتباطات نیست. معاون فناوری و نوآوری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه ممکن است زمانی که دانشجو به یک سامانه آموزش مجازی مراجعه می‌کند، به یک سامانه دیگری هدایت شود که اصلا از سوی دانشگاه به ما اعلام نشده است، افزود: درواقع دانشگاه دقت لازم را نداشته که آدرس همه سرورهای آی‌پی‌اش را اعلام کند و بنابراین این آی‌پی در سامانه ما نیامده و به اپراتورها هم ابلاغ نشده است. ما آدرس آی‌پی آموزش الکترونیکی دانشگاه‌های مختلف کشور را نداریم و قرار بوده این آی‌پی‌ها از سوی دانشگاه در اختیار ما قرار گیرد. برخی از دانشگاه‌ها اعلام کردند، اما برخی اعلام نکردند و به همین دلیل رایگان نشده است و مشکل دانشجو هم به‌جاست. هاشمی با اشاره به مشکل دیگر رایگان نشدن سامانه دانشگاه‌ها اظهار کرد: ما به دلایلی یک سری سرویس تحریمی داریم. برخی از دانشجویان هنگام استفاده از این سرویس‌های تحریمی، از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند و با همان وی‌پی‌ان فعال، به سامانه آموزش الکترونیکی متصل می‌شوند و آنچه به سامانه اپراتور ما وارد می‌شود، این است که فرد به سرور خارج از کشور متصل شده و به همین دلیل مشمول رایگان‌سازی نمی‌شود. این دو موضوع که اطلاعات کامل ارسال نشده و دیگر اینکه از وی‌پی‌ان استفاده شده، باعث می‌شود از سوی دانشجو این‌طور برداشت شود که رایگان‌سازی صورت نگرفته است. ستار هاشمی، همچنین به‌تازگی در صفحه توییتر خود نوشت: با توجه به تدبیر رییس‌جمهوری، آموزش مجازی دانشگاه‌ها و حوزه‌ها در شرایط کرونا باید به‌صورت رایگان عرضه شود. نظر به دریافت شکایات متعدد از جانب دانشجویان و طلاب در ترم قبل، نحوه ارایه یارانه آموزش مجازی در ترم جدید تحصیلی تغییر خواهد کرد. جزییات به‌زودی اعلام می‌شود.
