استخراج رمز ارز، کسب‌‌وکاری نوپاست که به اعتقاد فعالان این حوزه، پتانسیل ارزآوری برای ایران را دارد و برای دور زدن تحریم‌ها هم راه مناسبی است. در ایران با توجه به سوق پیدا کردن علاقه‌مندان به این سمت، وزارتخانه‌های صمت، نیرو و ارتباطات از سال گذشته، پس از تصویب قوانین مربوطه، موانع را از پیش پای سرمایه‌گذاران برداشتند و راه حضور آنها را تسهیل کردند. اما قطع برق در تهران و چند شهر دیگر در هفته‌های اخیر واکنش‌های بسیاری ایجاد کرد. برخی از مسوولان وزارت نیرو از جمله رضا اردکانیان، وزیر نیرو استخراج رمزارزها در کشور را علت خاموشی‌های اخیر دانستند. این در حالی است که به گفته کارشناسان حوزه رمزارز و بلاک‌چین، خاموشی‌های شهر تهران ارتباطی به فعالیت ماینرها ندارد و در شرایط تحریمی و برای حل مشکل ارزآوری در کشور، استخراج بیت‌کوین باید غنیمت شمرده شود. ابوذر صالحی، مدیرکل امور بین‌الملل توانیر روز ۲۱ دی‌ماه و در پی خاموشی‌های اخیر در کشور گفت: معادل ۵۰۰ تا ۵۵۰ مگاوات رمز ارز مجاز، رمز ارز غیرمجاز در کشور داریم، اما با توجه به مصرفی که ما در کشور داریم، این عدد رمز ارز خیلی عدد بزرگی نیست و خاموشی‌های اخیر در کشور به خصوص در تهران ربطی به استخراج بیت‌کوین ندارد. وی یکی از عواملی که موجب افزایش مصرف برق شده را مراکز استخراج رمزارز غیرمجاز دانست و گفت: تاکنون حدود هزار و ۶۰۰ مرکز غیرمجاز را شناسایی کرده‌ایم. دستگاه‌های ماینینگ آنها جمع‌آوری شده و خسارت برق مصرفی از آنها اخذ و به مراجع قضایی معرفی شدند. صالحی تاکید کرد که این مراکز باید مجوزهای لازم را از وزارت صمت و نیرو دریافت و به صورت قانونی فعالیت کنند. ماینرها تعرفه مخصوص خود را دارند و در این ماه‌ها ۵۰ درصد قیمت آزاد را باید بپردازند. اما فعالان حوزه بلاک‌چین و رمزارز، به این اظهارات واکنش نشان دادند. برات قنبری، از مدیران سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، با بیان اینکه اقتصاد کشور ما اقتصاد نفت‌محور و بانک‌محور است، افزود: ما ناگزیریم به سمت اقتصاد دانش‌بنیان و فناوری‌های نو حرکت کنیم. به همین منظور سازمان نصر که متشکل از ۱۸ هزار شرکت و مجموعه فعال است، بنا گذاشت وارد دو حوزه فناوری‌های نوین بلاک‌چین و رمزارز شود و از آنجایی که مدتی است موضوع خاموشی‌های اخیر و کمبود انرژی و ماینینگ‌ها مطرح شده، بناست امروز، حوزه رمزارزها و ارتباط آن با انرژی بررسی شود. وی با بیان اینکه در هر برنامه پنج ساله همواره پیش‌بینی ایجاد ظرفیت انرژی در کشور را داریم که موتور محرکه اقتصاد و صنایع و گسترش آنها از الزامات توسعه کشور است، ادامه داد: در موضوع کمبود انرژی و خاموشی‌ها باید اشاره کرد زمانی که در تهران ما خاموشی داشیتم، میزان کمبود انرژی در آن زمان دو برابر مصرف انرژی رمزارزها بود که نشان می‌دهد مشکل از عدم کنترل و برنامه‌ریزی تقسیم بار و میزان بار شبکه است که ما نتوانستیم میزان مصرف و نیاز را در زمان‌های مختلف برآورد کنیم. در حالی که قرار بود جدول زمانی و مکانی مورد توافق جهت تامین برق این صنعت به همراه قیمت‌های پیشنهادی توسط وزارت نیرو در ۱۵ آذر ارسال شود، این اتفاق تاکنون نیفتاده است. قنبری با بیان اینکه این فناوری جزو الزامات در کشور است، اظهار کرد: ما نمی‌توانیم با دستورالعمل‌های ۱۰ سال پیش، مسائل کشور را حل کنیم. در شرایطی که ما تحریم هستیم، دستگاه‌های اجرایی در کشور نباید با خودتحریمی مانع رشد و توسعه شوند. آن هم در حالی که رمزارزها می‌توانند ارز مورد نیاز کشور خصوصا برای حوزه آی‌تی را فراهم کنند و می‌توانیم با ثبات تصمیم‌گیری و سیگنال‌های مثبت به سرمایه‌گذاری‌های خارجی، مشکلات و موانع را حل کنیم.
تعرفه برق استخراج رمزارز
همچنین امیرحسین سعیدی نایینی، رییس هیات‌مدیره دوره اول نظام صنفی رایانه‌ای، با بیان اینکه پدیده رمزارز بیش از ۱۰سال است که در دنیا ظهور کرده، گفت: با توجه به تحریم‌های امریکا علیه ایران و نیاز مبرم به ارز پیش‌بینی می‌شد دولت فضا را برای فعالیت بخش خصوصی در این زمینه آماده کند، در حالی که وزارت نیرو به دلیل مخالفت خود حتی ادعا می‌کرد که در مساجد برای استخراج رمزارز استفاده می‌کنند، آن هم در حالی که دستگاه ماینر صدا و حرارت زیادی دارد. وی با بیان اینکه علیه پیشتازان صنعت استخراج، القاب قاچاقچی انرژی هم به کار برده شده، اظهار کرد: البته جامعه متخصص و متعهد کشور سکوت نکردند، اما این‌بار با برنامه‌ای جدید و از زبان هیات دولت مصوبه‌ای ابلاغ کردند که تعرفه‌اش به گونه‌ای بود که این کار را غیراقتصادی و غیرمنطقی کرده و منجر به نابودی این صنعت می‌شود. وی با طرح این پرسش که آیا به کارگیری این فناوری در کشور مفید است یا مضر، بیان کرد: اگر ارز دیجیتال را در کشور تولید نکنیم، باید آن را از خارج خریداری کنیم، این یک توضیح ساده است، چرا وقتی خودمان می‌توانیم در داخل کشور رمزارز تولید کنیم، معادل آن را به کشورهای خارجی بپردازیم و آن را وارد کنیم. یک فناوری ظهور کرده که تاب‌آوری ما در برابر تحریم‌ها را افزایش می‌دهد. برایمان ارزآوری دارد و جلوی خروج ارز را می‌گیرد. با نگاهی به آنچه در مورد رمرزارزها پیش می‌آید، باید دید سیاست‌های وزارت نیرو چیست؟
می‌خواهند سوء مدیریت خود را بپوشانند
عباس آشتیانی، رییس کمیسیون رمزارز و بلاک‌چین هم اظهار کرد: در شرایطی که رمزارزها در کشور اهمیت استراتژیک دارند، برخوردهای سلیقه‌ای نهادها برای این است که سوء مدیریت خود را بپوشانند. وی با بیان اینکه پیک مصرف برق در تابستان امسال ۵۸هزار مگاوات و پیک زمستان، ۴۳ هزار مگاوات بود، گفت: مرکز مطالعات وزارت نیرو همواره پیک مصرف سال‌های آینده را پیش‌بینی می‌کند. این مرکز برای سال جاری، ۶۲ هزار مگاوات را پیش‌بینی کرده بود که وزارت نیرو باید ظرفیت لازم را تامین می‌کرد. اینها چیزی نیست که از وزارت نیرو پوشیده باشد. سخنگوی صنعت برق می‌گوید ما ۳۱۰ مگاوات ظرفیت قانونی استخراج و ۳۰۰ مگاوات ظرفیت غیرقانونی داریم. در حالی که هیچ افتخاری در این ۳۱۰ مگاوات ظرفیت قانونی نیست، زیرا سرمایه‌گذاران دستگاه‌هایی دارند که برای آنها هزینه شده و مجبورند از آن استفاده کنند، اما اینکه چند سرمایه‌گذار حاضر شدند بعد از تعرفه‌های وزارت نیرو در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند، نزدیک به صفر است. آشتیانی با بیان اینکه در کل جهان ظرفیت برق برای استخراج رمزها، ۱۲ هزار و ۶۰۰ مگاوات است، اظهار کرد: اگر هم به همان ظرفیت قانونی ۳۰۰ مگاوات استخراج هم نگاه کنیم می‌بینیم که سهم ایران از استخراج رمزارز، ۲.۴ درصد است و اگر هم با در نظر گرفتن آمار غیرقانونی، عدد ۶۱۰ مگاوات را در نظر بگیریم، این سهم، تنها پنج درصد می‌شود.
۱.۵ درصد ظرفیت استخراج عامل خاموشی؟
وی در ادامه خاطرنشان کرد: ۳۶ درصد برق مصرفی کشور مربوط به صنایع، ۳۱ درصد مصرف خانگی، ۱۴ درصد کشاورزی و ۲ درصد مربوط‌به معابر است. وقتی می‌گوییم ظرفیت استخراج رمزارز، ۳۰۰ مگاوات است، این عدد نسبت به پیک ما، ۰.۷ درصد و در شرایط ۶۰۰ مگاوات، این عدد ۱.۵ درصد است. آیا این موارد عامل خاموشی‌هاست که مازوت‌سوزی را توجیه کند؟ آشتیانی با بیان اینکه سال گذشته کشور را از دو میلیارد دلار سرمایه رمزارزی محروم کردند، افزود: با تعرفه‌ای که گذاشته شده، مردم را از فرآیند قانونی و فضای شفاف به فعالیت‌های زیرزمینی سوق دادند. وظیفه وزارت نیرو تامین برق مورد نیاز صنایع کشور است. صنعت استخراج مظهر شفافیت است، درآمدهایش قابل محاسبه است. کافی است مانند سایر صنایع با آن برخورد شود و ما نهاد سازمان امور مالیاتی را داریم که به این موارد رسیدگی کند.
بیت‌کوین می‌تواند مشکل را حل کند
همچنین فریدالدین معصومی، نماینده سندیکای تولید برق کشور، درباره آمادگی صنعت نیروگاهی کشور، گفت: مجموعه سندیکای برق، ۵۰ درصد تولید برق کشور را در دست دارد و جمع دارایی‌های سندیکا، ۲۲.۵ میلیارد یورو است. طبق آمار وزارت نیرو، حدود ۱۲ هزار مگاوات ظرفیت بلااستفاده داریم که کارایی برای نیروگاه‌ها ندارد. بنابراین مشکل خاموشی‌های اخیر کشور ربطی به ماینرها ندارد و ما به راحتی می‌توانیم از ظرفیت نیروگاه‌ها، ظرفیت ماینرها را افزایش دهیم. وی با بیان اینکه اتفاقاتی که لازم بوده در وزارت نیرو بیفتد، نیفتاده است، گفت: نرخ خرید برق از نیروگاه‌ها از سال ۱۳۹۴ ثابت مانده، در حالی که ما در این مدت تورم زیادی داشتیم. امسال سوخت بیشتری برای نیروگاه‌ها تامین شده، اما چرا نیروگاه‌ها نتوانستند پا به پای برنامه پنجم و ششم توسعه پیش بروند، چون راندمانشان پایین است. استخراج بیت‌کوین در کشور باید غنیمت شمرده شود. اگر بخش خصوصی فعال و حمایت می‌شد، می‌توانست مشکل رمزارز و مشکل ارزآوری وزارت نیرو را حل کند.
فرصت ۴ روزه استخراج‌کنندگان
همچنین علیرضا هادی، مدیرکل سرمایه‌گذاری و امور طرح‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، در گفت‌وگو با ایرنا، با تشریح جزییات دریافت مجوز استخراج رمزارز، گفت: فعالان صنعت ماینینگ تا پنجم بهمن‌ماه فرصت دارند با طی فرایند خوداظهاری نسبت به پرداخت حقوق و عوارض دولتی و دریافت گواهی پرداخت اقدام کنند. او درباره روند قانونی شدن استخراج رمزارز در ایران گفت: استخراج رمز ارز با تصویب‌نامه ۵۸۱۴۴ (۱۳ مرداد سال ۹۸) شکل قانونی به خود گرفت و پس از تصویب‌نامه هیات وزیران صادره درخصوص ارایه فرصت برای خوداظهاری ماینرهای (دستگاه استخراج رمزارز) قاچاق موجود در کشور، با همکاری فعالانه گمرک و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بستر لازم برای فرآیند خوداظهاری در سامانه «بهین‌یاب» فراهم شده و امکان دریافت حقوق و عوارض دولتی از پنجم دی ماه ۹۹ وجود دارد. مدیرکل سرمایه‌گذاری و امور طرح‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت با تأکید بر اینکه پنجم بهمن‌ماه فرصت ثبت‌نام متقاضیان، پرداخت حقوق و عوارض دولتی به پایان می‌رسد، گفت: فعالان این حوزه برای دریافت مجوز فعالیت از وزارت صمت یا اعلام فهرست مراکز دارای جواز تأسیس استخراج رمزارز برای متقاضیانی که قصد واگذاری دستگاه‌ها را دارند تا پنجم اسفندماه فرصت دارند. آنها باید با بارگذاری مدارک موردنظر در سامانه بهین‌یاب، ماینرهای غیرقانونی یا ضبط شده خود را تعیین تکلیف کنند. او درباره صدور جواز تأسیس استخراج رمز ارز تصریح کرد: صدور جواز تأسیس از ۲۸ آبان سال گذشته آغاز و تاکنون ۱۳۸۰ فقره جواز تأسیس در سراسر کشور و مناطق آزاد و ویژه اقتصادی صادرشده است تا متقاضیان بتوانند زیرساخت‌های موردنیاز مانند زمین، ساختمان، برق را فراهم کرده و تجهیزات لازم را خریداری کنند. او درباره اینکه کدام کشورها اکنون برای استخراج بیت‌کوین در کشور مجوز دریافت کرده‌اند، گفت: صرفاً دارندگان شماره شناسه ملی اعم از اشخاص حقوقی و حقیقی امکان دریافت مجوز در سامانه را دارند. البته بر اساس دستورالعمل صدور مجوز فعالیت استخراج رمزارز که سال گذشته صادرشده، اشخاص غیرایرانی در قالب اشخاص حقوقی امکان سرمایه‌گذاری دارند که بر اساس اطلاعات سامانه، تعداد سرمایه‌گذاران غیر ایرانی در این زمینه در مقابل متقاضیان ایرانی ناچیز است.
۴۵ درصد قراردادها در اختیار خارجی‌ها
به گفته مدیرکل سرمایه‌گذاری و امور طرح‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، حدود ۴۵ درصد قراردادهای برق غیریارانه‌ای (با نرخ متوسط ۹۶۵۰ ریال برای هر کیلووات-ساعت) به میزان ۱۴۰ مگاوات در زمینه استخراج رمز ارز، مربوط به سرمایه‌گذاران خارجی است. هادی در پاسخ به این سوال که آیا از خارجی‌ها هزینه برق اضافی دریافت می‌شود، افزود: نرخ برق غیریارانه‌ای بر اساس مصوبه هیات وزیران برای این کار به نرخ متوسط صادراتی ۹۶۵ تومان برای هر کیلووات ساعت در نظر گرفته‌شده که بالغ بر ۱۴ برابر نرخ برق صنعتی است.
