گروه دانش و فن|
اختلاف بر سر مالکیت و بهره‌برداری از فرکانس رادیویی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز میان وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما سابقه‌ای چندین ساله دارد که این روزها حل این چالش با توجه به مشکلات کندی سرعت اینترنت و نبود منابع فرکانسی برای توسعه شبکه موبایل در شرایطی که مصرف اینترنت به دلیل خانه‌نشینی مردم برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، به عنوان راهکاری از سوی وزارت ارتباطات مطرح شده است. تا حدود ۱۰ سال پیش باند فرکانسی «۸۶۲-۷۹۰ مگاهرتز» که به باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ شناخته می‌شود برای پخش آنالوگ برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی استفاده می‌شد، اما در کنفرانس جهانی رادیویی WRC-12 این باند فرکانسی به صورت اشتراکی در کل دنیا به موبایل (IMT) و رسانه‌های همگانی (Broadcasting) اختصاص داده شد و مسوولان ارتباطی معتقدند از سال ۲۰۱۵ با تغییر پخش برنامه‌های تلویزیونی به دیجیتال، این باندهای فرکانسی که جزو سرمایه ملی محسوب می‌شود، بلااستفاده مانده است، وزارت ارتباطات مالکیت این سرمایه ملی را مطابق قانون و مقررات مدیریت طیف فرکانس، از آن خود می‌داند اما سازمان صداوسیما حاضر نیست این فضای فرکانسی را به این وزارتخانه بازگرداند. به همین دلیل این روزها فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی به محل نزاع رسانه‌ای مسوولان صداوسیما و وزارت ارتباطات بر سر این باندهای فرکانسی تبدیل شده است.
باندهای طلایی بی‌استفاده مانده است
از آنجایی که باندهای با فرکانس پایین (زیر یک گیگاهرتز) دارای برد زیادی هستند، از نظر کارشناسی و فنی به عنوان باندهای طلایی و با ارزش بالا محسوب می‌شوند. فرکانس هرچه پایین‌تر باشد، طول موج آن بزرگ‌تر و پوشش و مقاومت آن در برابر خطا بیشتر است. با استفاده از فرکانس‌های پایین، اپراتورها می‌توانند با کمترین سرمایه‌گذاری پوشش بیشتر و بهتری را ایجاد کنند و شبکه‌های پهن‌باند با هزینه کمتری دست مصرف‌کننده نهایی قرار می‌گیرد. درحالی که هرچه به سمت فرکانس‌های بالاتر بروند، تعداد دکل‌های بیشتری لازم است و هزینه پوشش بالاتر می‌رود. ازطرفی این روزها شیوع کرونا ضرورت استفاده از ظرفیت‌های ارتباطی را بیشتر آشکار کرده است. صرف‌نظر از استفاده‌های جنبه سرگرمی، یکی از شاخه‌های اصلی دیجیتالی شدن این است که بتوانیم از ابزارهای ارتباطی استفاده کاربردی کنیم. در روزهایی که کار مردم به شکل دورکاری انجام می‌شود، آموزش از راه مجازی و بر بستر ارتباطی اینترنت صورت می‌گیرد، کسب‌وکارهایی هم که از ابتدا به ساکن در بستر مجازی بودند هم به شیوه مجازی خود ادامه می‌دهند و مصرف اینترنت با رشد ۱.۵ برابری مواجه شده، لزوم افزایش ظرفیت شبکه گریزناپذیر است. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، که معتقد است که در شرایط فعلی بحران کرونا، می‌تواند با در اختیار داشتن باندهای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز، از این فضا برای توسعه ظرفیت موبایل و رفع کندی سرعت اینترنت استفاده کند، این روزها بارها به ضرورت آزادسازی باندهای فرکانسی اشاره کرده و حتی از ارسال نامه‌ای به رییس‌جمهوری برای پیگیری آزادسازی فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتزی خبر داده تا این موضوع به‌صورت فوری در دستور کار ستاد ملی مقابله با کرونا قرار بگیرد و با اختصاص باندهای فرکانسی به شبکه تلفن همراه، سرعت اینترنت افزایش یابد.
لزوم بازنگری مدیریت طیف فرکانسی
با وجود این، محمدحسن انتظاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی معتقد است موضوع بازپس‌گیری فرکانس رادیویی ۷۰۰ و ۸۰۰ تاکنون از سوی وزارت ارتباطات در این شورا مطرح نشده است. او می‌گوید: «به نظر نمی‌رسد که این مستندات از سوی وزارت ارتباطات به مرکز ملی فضای مجازی ارایه شده باشد، چرا که دبیر شورا و رییس مرکز ملی فضای مجازی تاکنون این موضوع را در جلسات با اعضا مطرح نکرده است. موضوع مالکیت فضای فرکانسی دارای چند بعد است که اگر قرار است در شورای عالی فضای مجازی مطرح شود باید در قالب گزارش محکم و دقیق کارشناسی ارایه شده و جای آن در رسانه‌ها نیست.» وی با بیان اینکه مدیریت باند و طیف فرکانسی کشور مدت‌هاست که بررسی نشده و نیاز به بازنگری مجدد دارد، گفت: «لازم است که وزارت ارتباطات در خصوص آخرین وضعیت مدیریت فرکانس کشور به شورای عالی فضای مجازی گزارش دهد. مدیریت بهینه روی طیف فرکانس به عنوان سرمایه ملی، نیازمند شفاف‌سازی است و در این زمینه رگولاتوری باید گزارشی آماده کند تا مشخص شود این فضا در اختیار کدام بهره‌برداران قرار گرفته و فضاهایی که خالی است مورد بهره‌برداری قرار گیرد.» انتظاری خاطرنشان کرد: «در مصوبه دی‌ماه سال ۹۲ شورای عالی فضای مجازی مربوط به الزامات شبکه ملی اطلاعات که به تأیید مقام معظم رهبری نیز رسید و در بهمن ماه همان سال نیز به وزارت ارتباطات ابلاغ شد، موضوع توسعه شبکه ملی پهن باند به عنوان الزام مطرح شده است. از آن زمان تاکنون شبکه پهن‌باند باید طراحی می‌شد و اگر نیازی به باند فرکانسی بود باید طی این زمان به شورای عالی فضای مجازی اعلام می‌شد. اگر وزارت ارتباطات در خصوص توسعه پهن‌باند مشکل داشت باید آن را در قالب طرحی در شورای عالی فضای مجازی مطرح می‌کرد اما طی 6سال گذشته این موضوع در شورای عالی فضای مجازی مطرح نشده است.»
پاسخ معاون صداوسیما
به هجمه‌های وزارت ارتباطات
اما با گذشت روزهایی که مسوولان ارتباطی از وزیر ارتباطات و معاونانش بارها به موضوع آزادسازی باندهای فرکانسی اشاره کردند، رضا علیدادی معاون توسعه و فناوری صداوسیما، به اذعان این سازمان، برای نخستین‌بار و برای شفاف شدن افکار عمومی در جوابیه‌ای اعلام کرد این مباحث باید به دور از هیاهوهای سیاسی بررسی شود. علیدادی در پاسخ به وزیر ارتباطات درباره فرکانس‌های تحت اختیار این سازمان معتقد است کیفیت اینترنت ارتباطی با این فرکانس‌ها ندارد و می‌گوید: «صداوسیما برای ادامه کار خود و بالا بردن کیفیت شبکه‌ها به این فضا و بیش از آن نیازمند است، با احتساب رادیوها و رادیونماها، درحال حاضر بیش از ۱۳۰ سرویس تلویزیونی و رادیویی فعال است که شامل شبکه‌های ملی سیما، صدا، بین‌المللی سیما و صدا، رادیونماهای ملی و استانی، شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی استانی و شبکه‌های مجازی هستند و به‌واقع درخواست وزارت ارتباطات به معنی حذف بخشی از خدماتی است که به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار داده می‌شود. درصورت تأمین منابع مورد نیاز و توسعه زیرساخت‌ها در باندهای موجود، نه‌تنها امکان خدمات‌دهی به همین تعداد برنامه فعال امکان‌پذیر نیست، بلکه باندهای جدیدی نیز باید به آن اضافه شود.» علیدادی طرح موضوع فرکانس‌های صداوسیما را با عنوان علت کم بودن سرعت اینترنت کشور نشانه عدم صداقت و سیاسی‌کاری دانست و افزود: «با واگذاری فرکانس‌های سازمان به تلفن همراه، دسترسی اینترنت کاربران افزایش چندانی نخواهد یافت و سال‌ها طول خواهد کشید تا تجهیزات لازم برای بهره‌برداری از آن خریداری و راه‌اندازی شود و هزینه زیادی هم خواهد داشت. اگر شبکه دیتا خوب کار نمی‌کند، مسوول مربوطه باید بیاید پاسخ دهد در این چند سال برای اینکه مردم بتوانند ارسال و دریافت اطلاعات را در فضای مجازی به درستی و با سرعت بالا انجام دهند، چه کاری انجام شده است؟»
لزوم توسعه پهنای باند
در بخش خدمات خانگی
علیدادی درباره شبهه‌ای که وزارت ارتباطات این روزها ایجاد کرده و گفته اگر فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ را در اختیار داشته باشد، کیفیت اینترنت بالا می‌رود، گفت: با توجه به پایین بودن فرکانس‌های موجود سازمان، یعنی فرکانس‌های پایین‌تر از یک گیگاهرتز، به‌‌رغم اینکه محدوده پوشش افزایش می‌یابد ولی میزان دیتای مفید نگاشته‌شده در این بستر، به‌شدت کاهش می‌یابد. بنابراین بهره‌برداری از این باند برای ارسال دیتا بسیار بازدهی کمی دارد و ارزش ورود در فضای دیتا را ندارد و الحاق آنها به دیتای موجود مشکلی از اینترنت و اینترانت را حل نمی‌کند؛ طرح این موضوع یک آدرس‌دهی غلط است. تمام استدلال‌های مطرح شده در مورد باندهای در اختیار صداوسیما، مساله‌ای تجاری و مالی است و ارتباطی به توسعه اینترنت و پهنای باند آن ندارد. توسعه پهنای باند خدمات دیتا باید در بخش خدمات خانگی اتفاق بیفتد که درحال حاضر در این حوزه توسعه‌ای انجام نمی‌شود. در صورتی که در برخی کشورهای دنیا این بخش تا پوشش کامل منازل پیش رفته‌اند و ظرفیت ۱۰۰ مگابیت برثانیه ظرفیت معمولی خدمات برای هر کاربر خانگی است..» وی تصریح کرد: «در حالی که مجلس شورای اسلامی در این سال‌ها با ادعای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تملک باند ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز مخالفت کرده است و قوانین موضوعه کشور هم با در نظر داشتن کارکرد و عملکرد عام‌المنفعه و حاکمیتی صداوسیما، حق را به رسانه ملی می‌دهد، این جوسازی‌ها و شبهه‌افکنی‌ها عجیب و مشکوک است. از سال ۱۳۹۶ شکایت رسانه ملی علیه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در جریان و نظر معاونت امور فضای مجازی دادستانی کل کشور هم مشخص است، معلوم نیست چرا وزارت ارتباطات با بازی سیاسی تلاش دارد حقوق عامه را تضییع و آنگونه که از شواهد و قرائن برمی‌آید، منافع اقتصادی را برای برخی شرکت‌ها تضمین کند؟»
دعوت رگولاتوری از صداوسیما به مناظره
البته پس از آن نسترن محسنی، معاون امور رادیویی سازمان تنظیم مقررات و رادیویی در واکنش به اظهارات معاون توسعه و فناوری صداوسیما درباره واگذاری باندهای فرکانسی، چند سوال از این معاونت مطرح کرد، اینکه سندی که سال ۲۰۰۶ توسط رییس فعلی سازمان صداوسیما در مجمع جهانی مخابرات و به نمایندگی از جمهوری اسلامی امضا شده، چه بوده است؟ در سال‌های اخیر چند صد میلیون دلار از صندوق ذخیره ارزی یا صندوق توسعه ملی برای توسعه فرستنده‌های دیجیتال و خالی کردن باند فرکانسی مزبور از مجلس دریافت شده است؟ او همچنین از این معاونت خواست مشروح مذاکرات و مکاتبات دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و تمام اسناد مکاتبات و پیگیری‌های صورت گرفته از سال ۱۳۸۶ تاکنون منتشر شود و همچنین لیست کشورهایی که برای ارایه خدمات K به شهروندان از باند ۷۰۰ و ۸۰۰ استفاده می‌کنند، منتشر شود و به دنبال آن رگولاتوری لیست کشورهایی که از این باند برای شبکه موبایل استفاده می‌کند را منتشر خواهد کرد و درنهایت سازمان صداوسیما را به مناظره‌ای در این زمینه دعوت کرد.
با وجود تمامی اختلافاتی که وجود دارد و پای آن به رسانه‌ها باز شده است، همچنان ابهاماتی از سوی برخی کارشناسان مطرح می‌شود، ابهاماتی که به عدم تخصیص درست منابع و تجهیزات و ضعف در ساختار شبکه ملی اطلاعات مربوط می‌شود و سبب شده تا اینترنت با کیفیت و ارزان خانگی، در اختیار کاربران قرار نگیرد. در همین حال کارشناسان و منتقدان عملکرد وزارت ارتباطات، علت افت سرعت شبکه اینترنت موبایل و ثابت را درون‌وزارتی و عدم تمکین به بازسازی زیرساخت‌های حیاتی ارتباطی می‌دانند و تاکید دارند که حتی اگر این فرکانس‌ها در اختیار وزارت ارتباطات هم قرار گیرد، از باب خرید تجهیزات، استقرار آن و راه‌اندازی، بیش از یک سال زمان می‌برد و استفاده ویژه از این فضای فرکانسی در شرایط اضطرار کرونا که از سوی وزیر ارتباطات مطرح می‌شود، تعجب‌برانگیز است و البته مسوولان ارتباطی همچنان توسعه اپراتورهای موبایل را در آزادسازی باندهای فرکانسی محبوس در صداوسیما می‌دانند.
