گروه دانش و فن|
مناقشه بر سر لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات همچنان ادامه دارد. قطع اینترنت معایب بسیاری داشت، کسب‌وکارهای خرد و کوچک را متضرر کرد، مانع ارتباط کاربران اینترنتی در ایران با بستگانشان در خارج کشور شد و بسیاری از محققان و دانشجویان را در دسترسی به مقالات علمی به دردسر انداخت و البته ضررهای مالی فراوانی وارد کرد؛ اما درمقابل یک موضوع را به‌صراحت روشن کرد؛ اینکه مجری و ناظر شبکه ملی اطلاعات که وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی هستند درباره لایه‌های این شبکه و میزان تحقق آن اختلاف نظر دارند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا چندی پیش به تحقق 80 درصدی شبکه ملی اطلاعات تاکید داشت. با قطع چندروزه اینترنت، این شبکه در بوته آزمایش قرار گرفت. با وجود این، در عین حال که مسوولان وزارت ارتباطات از عملکرد شبکه ملی دفاع کردند، مرکز ملی فضای مجازی معتقد است آسیبی که به کسب‌وکارها وارد شده، ناشی از ضعفی است که در شبکه ملی وجود داشته؛ بنابراین حتی اگر زیرساخت‌های شبکه ملی فراهم شده باشد، اینکه خدمات پایه که کاربردی‌ترین آنها شامل پیام‌رسان‌ها و موتورهای جست‌وجو می‌شود، فراهم نبوده، مانع از چشیدن شیرینی ثمرات شبکه ملی اطلاعات شده است. از طرفی امیر ناظمی رییس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات، بهتازگی عنوان کرده از 3 لایه شبکه ملی اطلاعات شامل زیرساخت، خدمات و محتوا، تنها بخش زیرساخت از ابتدا برعهده وزارت ارتباطات بوده و لایه خدمات بهتازگی و به‌‌دلیل اینکه متولیان این بخش نتوانستند به وظایف خود عمل کنند، با دستور مرکز ملی فضای مجازی بر عهده این وزارتخانه گذاشته شده، این در حالی‌است که به گفته رییس مرکز ملی فضای مجازی خدمات کاربردی شبکه ملی اطلاعات اعم از خدمات ابری، موتور جست‌وجو، پیام‌رسان و ایمیل از ابتدا در سند مصوب سال 95 شورای عالی فضای مجازی بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده و این وزارتخانه باید مسوولیت این موضوع را بپذیرد.
زیرساخت شبکه ملی فراهم است
خدماتش خیر
امیر ناظمی رییس سازمان فناوری اطلاعات بهتازگی درباره میزان تحقق شبکه ملی اطلاعات اظهار کرد: «بر اساس دید ما، شبکه ملی اطلاعات در 3 لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تعریف شده است؛ ممکن است زیرساخت لازم موجود باشد اما محتوایی نباشد که مردم استفاده کنند و در مقابل اگر محتوای جذاب وجود داشته باشد، مشخص می‌شود که آیا مردم تمایل دارند یا خیر و زیرساخت تا چه اندازه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طبق مصوبات نهادهای سیاست‌گذار عالی کشور، تهیه زیرساخت برعهده وزارت ارتباطات بود و خدمات و محتوا نبود. در حوزه زیرساخت اکنون نتیجه و تجربه ملموس حاکی از فعالیت این بخش است، تجربه‌ای که البته در اتفاق ناخوشایند قطعی اینترنت به دست آمد. از طرفی دستور جدیدی به ما ابلاغ شده که برنامه‌ریزی توسعه شبکه ملی اطلاعات در لایه خدمات را هم ارائه دهیم.
شاید یکی از دلایلی که این موضوع بر عهده ما گذاشته شده، این است کسانی که متولی لایه خدمات و محتوا بودند، نتوانستند به‌نحو مناسب این کار را انجام دهند. بر این اساس برنامه لایه خدمات در دو بخش پایه و کسب‌وکار، ظرف 3 هفته آینده اعلام می‌شود.
این برنامه ملاحظاتی دارد؛ از جمله اینکه شبکه ملی اطلاعات مکمل اینترنت است، رقیب و جایگزین اینترنت نیست و نمی‌تواند باشد. شبکه ملی اطلاعات شبکه‌ای است که به رفاه شهروندان برای ارائه سرویس بهتر کمک می‌کند و مقرون به‌صرفه‌تر است و زمانی برای شهروندان معنا دارد که بتوانند از آن سرویس بگیرند. ما با این دیدگاه برنامه لایه خدمات را ارائه می‌دهیم تا اگر تغییراتی هم صورت گرفت، شفافیت داشته باشد و مردم بدانند چه پیشنهادی داده شده است.»
وزارت ارتباطات باید مسوولیت بپذیرد
با وجود این، به نظر می‌رسد این اظهارات چندان مورد قبول شورای عالی فضای مجازی نیست، زیرا ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر این شورا، بارها عنوان کرده که استفاده حداکثری از خدمات خارجی به این معناست که هنوز شبکه ملی اطلاعات با استانداردی که مدنظر این شوراست، اجرایی نشده بلکه با اقدامات وزارت ارتباطات، تاکنون تنها شبکه ارتباطی کشور فراهم شده است.
درواقع مرکز ملی، تحقق شبکه ملی اطلاعات را مستلزم پیاده‌سازی خدمات کاربردی پایه همچون موتور جست‌وجو، پیام‌رسان، خدمات ابری و ایمیل می‌داند. به‌گزارش خبرنگار «تعادل» فیروزآبادی همچنین روز گذشته درباره تکلیف خدمات شبکه ملی اطلاعات که به عهده وزارت ارتباطات است گفت: «این موضوع در سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات مصوب سال ۹۵ شورای عالی فضای مجازی به‌صورت صریح آمده که خدمات کاربردی اعم از خدمات ابری، دیتاسنتر، خدمات داده، موتور جست‌وجو، پیام‌رسان، ایمیل و کاربردها و خدمات عمومی مردم که پرکاربرد هستند و همچنین زیرساخت شبکه‌ای آنها باید فراهم شود.» وی درباره لایه محتوای شبکه ملی اطلاعات بیان کرد: اگر محتوایی مانند VODها یا فیلم‌های درخواستی باشد که مردم به‌صورت عام استفاده می‌کنند، باید این امکان را روی شبکه ملی اطلاعات فراهم کنیم که مردم بتوانند فیلم‌های درخواستی خود را تماشا کنند.»
رییس مرکز ملی فضای مجازی درباره میزان تحقق و تکمیل شبکه ملی اطلاعات بیان کرد: «همانطور که سیستم ارتباطی کشور توسعه پیدا می‌کند، پروژه‌های جدید می‌آید و اپلیکیشن‌های جدید توسعه می‌یابند، کاربردها و خدمات جدیدی ارایه می‌شود، شبکه ملی هم باید متناسب با این تغییرات، تغییر کند. بنا نیست یک ساختمان بسازیم که بگوییم چند درصد آن محقق شده، این یک کار مستمر دایم است و اینکه تصور کنیم شبکه ملی را در تاریخی تمام کردیم و دیگر کاری نداریم، از نظر مرکز ملی فضای مجازی منتفی است.»
فیروزآبادی با بیان اینکه باید شبکه‌ای داشته باشیم که در داخل نیازهایمان را به‌صورت تاب‌آور، با کیفیت خوب، ارزان‌تر، امن‌تر و پایدارتر به شهروندان ارایه دهیم، افزود: «این شهروندان هستند که هر روز به خدمتی، محتوایی و اپلیکیشنی در فضای مجازی نیاز دارند که باید این موضوع در شبکه ملی اطلاعات با این شرایط تامین شود، بنابراین تعیین درصد حرف درستی نیست، نه ۸۰ درصد، نه ۶۰ و ۴۰ درصد، بلکه کاری است که باید انجام شود.»
وی با بیان اینکه در بعضی حوزه‌ها وضعیت خوبی داریم و از متوسط جهانی بالاتر هستیم، گفت: «اما در بعضی حوزه‌ها لازم است کار بیش‌تری شود که آنها را در شورای عالی فضای مجازی تعیین کردیم تا دولت با جدیت بیش‌تر توجه کرده و بخش خصوصی را به حوزه‌هایی که عقب هستیم، هدایت کند، از جمله در حوزه دیتاسنتر، تامین منبع برای توسعه اپلیکیشن‌های ملی مانند پیام‌رسان که نیازمند منابع پردازشی و حافظه‌ای و توزیع سخت‌افزارها در دیتاسنترهاست که لیست بلندبالایی دارد و باید برطرف شود.»
دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به موضوع ضعف پیام‌رسان‌های داخلی اظهار کرد: «در آخرین جلسه شورای عالی درباره این موضوع بحث شده و قرار است وزارت ارتباطات ظرف 3 هفته طرح خود را بفرستد و امیدواریم بتوانیم در یک زمان‌بندی، به سطح قابل‌قبولی در حوزه پیام‌رسان برسیم.» فیروزآبادی درباره نقش دولت در تسهیل فعالیت پیام‌رسان‌ها و تامین مالی آنها گفت: «در شورای عالی فضای مجازی تصویب شده که مسوولیت این موضوع با دولت است، هرچند تصدی‌گری با دولت نیست، اما وضعیت نابه‌سامانی که در پیام‌رسان‌ها وجود دارد باید برطرف شود.»
وی درباره تکلیف وضعیت موتورهای جست‌وجو به وزارت ارتباطات با وجود ناکارآمدی جویشگرهایی مانند پارسی‌جو اظهار کرد: «این وظیفه آنها نیست بلکه مسوولیت است و باید مسوولیت بپذیرند. آنها گفته بودند از پروژه‌های تحقیقاتی در موتور جست‌وجو حمایت می‌کنیم، اما اینکه این ابزار بتواند کلیت نیاز مردم را تامین کند، اتفاق نیفتاد و در حادثه اخیر شاهد بودیم مردم نمی‌توانستند آدرس داروخانه، بلیت پرواز، بانک و فرودگاه را پیدا کنند.»
دبیر شورای عالی فضای مجازی ادامه داد: «به‌خصوص کسب‌وکارهای کوچک که مورد نیاز مردم بود، خیلی لطمه خوردند و این نشان داد که ما باید مرکزیتی در حوزه مسوولیت‌پذیری داشته باشیم و نیازهای اطلاعاتی مردم درباره خدماتی که در شبکه ملی وجود دارد، باید برطرف شود. البته این به‌معنای تصدی‌گری نیست و فارغ از جویشگرهایی مانند یوز و پارسی‌جو، حداقل وظیفه‌ای که در یک موتور جست‌وجو می‌بینیم این است که نیاز مردم را تامین کند.» فیروزآبادی در پاسخ به‌سوالی مبنی بر فعالیت جویشگرهای بومی با استفاده از امکانات گوگل بیان کرد: «زمانی که موتور جست‌وجوی بومی نداشته باشیم، این سرویس‌ها خوب است.»
