گروه دانش و فن|
باتوجه به دیجیتالی شدن شبکه پخش همگانی که در همه جای دنیا رخ داده است، بخشی از باند فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز که قبلا برای سرویس آنالوگ پخش همگانی استفاده می‌شد، اکنون آزاد شده و از این باند فرکانسی می‌توان برای توسعه موبایلی و تلفن همراه استفاده کرد. در این راستا و بر اساس مقررات بین‌المللی و توافقات انجام‌شده در کشورهای مختلف، این باند به توسعه موبایلی و تلفن همراه اختصاص پیدا کرده است. از سوی دیگر، توسعه پهن‌باند که باعث شکل‌گیری سرویس‌هاست، نقش برجسته‌ای در بالابردن درآمد سرانه کشورها دارد، بطوری‌که بانک جهانی سهم یک‌ونیم تا دو درصدی را برای آن در نظر می‌گیرد. توسعه پهن‌باند نقش کلیدی را برای توسعه‌یافتگی کشورها ایفا می‌کند. بنابراین همه کشورها به‌دنبال گسترش زیرساخت‌های پهن‌باند خود هستند. بر این اساس، یکی از راه‌های کم‌هزینه برای توسعه پهن‌باند استفاده از شبکه سیار است و توسعه شبکه همراه نسبت به شبکه ثابت هزینه کمتری دارد، با این تفاوت که در توسعه پهن‌باند در شبکه سیار نیاز به منابع فرکانسی است که در دنیا محدودیت دارد. از طرفی یکی از لازمه‌های توسعه فناوری، حرکت به سوی 5G است و اگرچه به نظر می‌رسد در ایران از نظر توانایی علمی و فنی مشکلی وجود ندارد، اما برای مهاجرت از 4G به 5G نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگی است و همچنین فرکانس از مسائل بسیار مهم در 5G است که بدون آن، یکی از بعد‌های اصلی 5G تحقق نمی‌یابد. در این راستا بهزاد اکبری- عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات- با اشاره به وضعیت ایران و جهان در زمینه 5G گفت: «امروزه در دنیا فناوری به بلوغ رسیده و سرویس‌ها امکان راه‌اندازی را دارند، اما از لحاظ سرمایه‌گذاری همچنان برای اپراتورها چالش‌برانگیز است. در ایران مهاجرت به سمت 5G تدریجی اتفاق می‌افتد. اپراتورهای ما هم حرکت به این سمت را آغاز کرده‌اند و هسته ارتباطی خود را به سوی مجازی‌سازی کارکردهای شبکه سوق داده‌اند، مراکز پژوهشی و دانشگاه‌ها نیز شروع به فعالیت و پژوهش در این زمینه کرده‌اند.» وی با اشاره به نقش رگولاتوری برای حل این چالش‌ها اظهار کرد: «فرکانس از مسائل بسیار مهم در 5G است. زیرا فرکانس‌های بالای ۲۵ گیگاهرتز قابلیت پاسخگویی به سرویس‌های نیازمند به اطمینان‌پذیری بالا را ندارند. تامین کردن این قابلیت‌ها در فرکانس‌های بالا بسیار هزینه‌بر است و توجیه اقتصادی ندارد. البته مشکل طیف و فرکانس را رگولاتوری حل می‌کند. اگر بخواهیم سرویس را فراگیر کنیم، صدا و سیما باید طیفی را که در اختیار دارد، آزاد کند تا بتوان از آن در توسعه 5G استفاده کرد. بدون آن یکی از بعد‌های اصلی 5G تحقق نمی‌یابد.» وی با بیان اینکه حرکت به سمت 5G شروع شده است، گفت: «مطالعات درباره این نسل از اینترنت شروع شده و شرکت‌های بزرگی مانند نوکیا، اریکسون و هواوی فناوری‌های مورد نیاز در این زمینه را تکمیل کرده‌اند و دانشگاه‌ها نیز پژوهش و مطالعه‌هایی در این زمینه انجام داده‌اند. ویژگی‌های 5G در سه بعد قابل بررسی است، سرعت بسیار بالا یعنی بیش از یک گیگابیت در ثانیه، اطمینان‌پذیری بسیار بالا و تاخیر بسیار کم (کمتر از ۱۰ میلی ثانیه) . ویژگی تاخیر بسیار پایین را می‌توان در کاربردهای صنعتی، واقعیت مجازی و جراحی از راه دور دید و در واقع عمل‌های جراحی از راه دور و به کمک ربات را زمانی می‌توان انجام داد که تاخیر زیادی در انتقال و دریافت اطلاعات رخ ندهد، زیرا تاخیر زیاد در این مورد می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد.» وی درباره نیاز به سرعت بیش از یک گیگابیت در ثانیه، افزود: «ما درحال حرکت به سمت کاربرد‌هایی مانند تلوزیون‌های 8K یا پخش هولوگرام هستیم که برای این موضوع نیاز به پهنای باند بسیار بیشتری داریم. این ویژگی‌‌ها علاوه بر اینکه چالش‌برانگیز هستند، دامنه وسیعی از کاربردها را شامل می‌شوند که در شرایط موجود نمی‌توان از این کاربردها استفاده کرد.» اکبری با بیان اینکه حرکت به سمت 5G شروع شده است، تصریح کرد: «استاندارد‌های 5G تدوین شده و سازندگان تجهیزات این استاندارد‌ها را پیاده کرده‌اند، حتی سازندگان تلفن در حال ساخت تلفن‌هایی هستند که با این قابلیت هم‌خوانی داشته باشد. البته ممکن است شبیه آنچه به عنوان گام نهایی که شامل سه ویژگی 5G است نباشد، اما حرکتی به این سمت است.»
تجاری‌سازی فناوری 5G در سال 2025
عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات با بیان اینکه تا فراگیر شدن 5G فاصله زیادی داریم، گفت: «کشورهای شرق آسیا و امریکا پیشرو در استفاده از 5G و 4G هستند. اما کشورهای اروپایی به خاطر چالش‌های سرمایه‌گذاری عقب هستند. اصلی‌ترین چالش‌های رسیدن به 5G، سرمایه‌گذاری و زیرساخت است. برای رسیدن به سرعت و ضریب اطمینان و تاخیر کم، نیاز به افزایش تعداد BTSها است که حداقل
۱۰ برابر حجم فعلی است. پیش‌بینی می‌شود 5G در سال ۲۰۲۰ شروع و در سال ۲۰۲۵ به صورت تجاری فراگیر شود. البته امکان فعال‌سازی و اجرا در سطح بسیار کوچک مانند مراکز تجاری وجود دارد، اما برای فراگیر شدن در تمام سطح شهر نیاز به زمان است.» اکبری با بیان اینکه بازگشت سرمایه، از اصلی‌ترین مشکلات سرمایه‌گذاری است، افزود: «سرمایه‌گذاری مد نظر اپراتورها با درآمد مردم هم‌خوانی ندارد، وگرنه توانایی لازم وجود دارد. البته این چالش‌ها مختص به ایران نیست و ما شاهد این وضعیت در اروپا و امریکا هم هستیم به گونه‌ای که بسیاری از اپراتورهای امریکایی برای اینکه بتوانند از پس این هزینه بر بیایند به سمت زیرساخت‌های اشتراکی حرکت کرده‌اند تا میزان سرمایه را کاهش دهند.» وی با اشاره به بستر و وضعیت ایران در زمینه 5G گفت: «زیرساخت‌های درون استان‌ها حتی برای 4G هم آماده نیست و اگر بخواهیم با شاخص‌های بین‌المللی به سوی 5G حرکت کنیم با چالش‌های جدی روبرو خواهیم بود. برای ایجاد شبکه درون شهری مطمئن نمی‌توانیم فعالیت خود را از صفر آغاز کنیم که این بسیار برای ما پرهزینه است. اما می‌توان از زیرساخت‌های موجود و منابعی که در دست سایر نهادهاست، استفاده کرد.» وی با بیان اینکه نهادسازی یکی از گام‌های اساسی برای قدم برداشتن به سمت 5G است، گفت: «اینکه تنها یکی از اپراتورها در یک منطقه خاص 5G را فعال کند، کفایت نمی‌کند و برای این موضوع نیاز به شبکه درون شهری مطمئن و پرظرفیت و در لایه‌های بالاتر نیاز به حضور شرکت زیرساخت است.» عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات با بیان اینکه تاکنون در هیچ جا 5G عملیاتی نشده است، افزود: «فناوری 5G در جهان در حال تست و در ایران در مرحله مطالعه است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به سازمان رگولاتوری دستور داده‌اند که در آبان یا اوایل آذر ماه در کشور نشست تخصصی برگزار شود و از متخصصان و صاحب‌نظران خارجی و داخلی هم دعوت به عمل‌اید تا چالش‌هایی که برای حرکت به سمت 5G ایران و جهان وجود دارد بررسی شود.»
