گروه دانش و فن |
رسانه‌های اجتماعی یک بستر سریع در حال تحول برای جوانان هستند برای اینکه بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، نظرات خود را مطرح کنند و انواع مطالب را به اشتراک بگذارند. این موضوع به یک الگوی فرهنگی جدید منجر شده است که فناوری و مشاغل را به حرکت درآورده و شیوه تعامل افراد را تغییر داده است. اما این رسانه‌های اجتماعی مانند شمشیر دولبه‌ای هستند که اگرچه فواید زیادی دارند، اما می‌توانند تاثیرات ناخوشایندی هم بر جوانان بگذارند. وب‌سایت parenting.firstcry به بررسی جوانب مثبت و منفی رسانه‌های اجتماعی بر کودکان پرداخته است.
تأثیر مثبت رسانه‌های اجتماعی بر کودکان
گذراندن اوقات به صورت آنلاین، از جهت تربیت نسل جوان برای کسب مهارتهای فنی لازم در جهت انتخاب مسیر خود در آینده، اهمیت زیادی دارد. این فضا برای آنها امکانی را فراهم می‌کند که در عصر دیجیتال، شهروندان شایسته‌ای باشند، جایی که می‌توانند بطور کامل در جامعه‌ای گسترده شرکت کنند و مهارتهای اجتماعی آن نسل را بیاموزند. آنها همچنین یاد می‌گیرند که خود را با شبکه‌ای آنلاین و پیچیده، متشکل از دوستان و آشنایان، انطباق دهند. رسانه‌های اجتماعی در حال حاضر به روش‌های مثبتی که قبلا تصور نمی‌شد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فضا تنها ابزاری برای معاشرت نیست، بلکه کودکان و نوجوانان روش جدیدی برای ابراز خلاقیت و تعامل و یادگیری با مخاطبان گسترده‌تری پیدا کرده‌اند. دانش‌آموزان از رسانه‌های اجتماعی برای تشکیل گروه‌های مطالعاتی استفاده می‌کنند، جایی که می‌توانند به راحتی ایده‌هایشان را به اشتراک بگذارند و مطالب جدید یاد بگیرند. شبکه‌های اجتماعی شیوه یادگیری بچه‌ها را نیز تغییر داده است و روش مبتنی بر یادگیری از همسالان ارایه کرده، فضایی که در آن دانش‌آموزان انگیزه دارند از همسالان خود بیاموزند. آنها همیشه در حال تعامل و بازخورد با یکدیگر هستند که این روند یادگیری آنها را اصلاح می‌کند. آنها نسبت به یادگیری از همسالان خود درمقایسه با بزرگسالان مشتاق‌تر هستند؛ در این شرایط، یادگیری از منابع جدیدتری ناشی می‌شود و محدود به والدین یا معلمان نیست. رسانه‌های اجتماعی نه تنها ابزاری برای برقراری ارتباط هستند، بلکه بخش مهمی از زندگی نوجوانان و بزرگسالان را تشکیل می‌دهند. این فضا امکانی را برای آنها فراهم می‌کند که با افرادی که علاقه‌های مشابه دارند، ارتباط برقرار کنند. همچنین مشاهده شده که رسانه‌های اجتماعی، مردم را به همدلی، ملاحظه و روابط‌محورتر می‌کند و بدین‌ترتیب آنها با اظهارنظر یا پسندیدن تصاویر و فیلم‌هایی که توسط دوستانشان به اشتراک گذاشته شده، احساسات خود را ابراز می‌کنند. کودکان زمانی که به صورت آنلاین در تماس با دوستانشان هستند، می‌توانند دوستی طولانی‌مدت با دیگران را حفظ کنند، حتی اگر نتوانند به صورت حضوری یکدیگر را ملاقات کنند. کودکان همچنین از طریق گروه‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، می‌توانند در جامعه خود تأثیر بگذارند و به ایجاد تغییرات مثبت کمک کنند، کمک‌های مالی به خیریه‌ها و شرکت در رویدادها و مباحث سیاسی از جمله این موارد است. رسانه‌های اجتماعی به جوانان اجازه می‌دهد با افرادی از سراسر جهان ارتباط برقرار کنند و آنها را در معرض فرهنگ‌ها و ایده‌هایی قرار می‌دهد که ممکن است به صورت حضوری هرگز با آنها روبرو نشوند. این موضوع به آنها کمک می‌کند تا دیدگاه وسیع‌تری نسبت به زندگی و افراد کسب کنند. رسانه‌های اجتماعی همچنین فرصتی به کودکان درونگرا می‌دهد که بتوانند افکار و احساسات خود را از طریق اینترنت ابراز کنند و بدین‌ترتیب اعتماد به نفس آنها افزایش می‌یابد. حضور در رسانه‌های اجتماعی و تعامل با افراد مختلف در این فضا، کار را برای افراد در واقعیت آسان‌تر می‌کند.
تأثیرات منفی رسانه‌های اجتماعی بر کودکان
یک عقیده رایج در مورد تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر کودکان این است که این فضا در مقایسه با مزایا، آسیب‌های بیشتری را به آنها وارد می‌کند. مشهورترین آسیبی که رسانه‌های اجتماعی می‌توانند موجب شوند، ایجاد اعتیاد است. بررسی دایم اخبار رسانه‌های اجتماعی سایت‌های مختلف به یک عادت اعتیادآور تبدیل می‌شود. کارشناسان فکر می‌کنند برخی از ویژگی‌ها مانند «لایک» و «به‌اشتراک‌گذاری»، مدار پاداش را در مغز فعال می‌کند. مدار پاداش در دوران نوجوانی بسیار حساس است و این موضوع می‌تواند تا حدودی توضیح دهد که چرا نوجوانان بیشتر از بزرگسالان در رسانه‌های اجتماعی حضور دارند. ما به عنوان موجودات اجتماعی، به تعامل و ارتباط ارزش می‌نهیم و این موارد می‌توانند تعیین کنند که چه تصوری درباره خود داشته باشیم. این موضوع موجب می‌شود رفتارهای ما اساس روزمره‌ای داشته باشد که محور آن در رسانه‌های اجتماعی است. جوانان معتاد به رسانه‌های اجتماعی، هر روز ساعت‌ها برای مشاهده فیلم‌ها، عکس‌ها و سایر مطالب ارسال‌شده در حساب‌هایی که دنبال می‌کنند، وقت می‌گذرانند. این اعتیاد فعالیت‌های دیگری مانند کار در مدرسه، ورزش، مطالعه و سایر کارهای روزمره را مختل می‌کند. آنها هر روز زمان قابل توجهی از وقت خود را تلف می‌کنند و متعاقبا نمرات ضعیفی در مدرسه می‌گیرند. برخی از کاربران رسانه‌های اجتماعی اعتراف می‌کنند که صفحات رسانه‌های اجتماعی خود را روزانه 100 بار چک می‌کنند و گاهی اوقات این کار را در مدرسه انجام می‌دهند. برخی از کودکان هم اوقات زیادی را در رسانه‌های اجتماعی تلف می‌کنند که این موضوع تاثیر منفی بر عملکرد آنها می‌گذارد. روانشناسان مدت‌هاست که اثرات بد رسانه‌های اجتماعی را بر سلامت روان کودکان بررسی کرده‌اند. یکی از گزارش‌های به دست‌آمده نشان می‌دهد کودکانی که بیش از سه ساعت در روز در رسانه‌های اجتماعی می‌گذرانند، دو برابر بیشتر از سلامت روان رنج می‌برند و غوطه‌وری آنها در دنیای مجازی، رشد عاطفی و اجتماعی آنها را به تأخیر می‌اندازد. از طرفی تأثیرات منفی رسانه‌های اجتماعی روی نوجوانان بسیار قوی‌تر است و گزارشی نشان می‌دهد که صرف تنها یک ساعت روزانه در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند تاثیرات بدی روی یک نوجوان داشته باشد که تأثیر مقایسه اجتماعی، زورگویی سایبری و کاهش تعامل فرد به فرد از جمله آنهاست. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد استفاده از فیسبوک منجر به کاهش رضایت جوانان از زندگی می‌شود. آنها هرچه بیشتر از فیسبوک استفاده می‌کنند، بطور کلی احساس نارضایتی‌شان از زندگی هم افزایش می‌یابد. نوجوانان پس از گذراندن زمان زیادی در شبکه‌های اجتماعی، دچار نوعی افسردگی می‌شوند، برخی از آنها نیز اضطراب و کج‌خلقی دارند، زیرا تصور می‌کنند زندگی دوستانشان از زندگی آنها بهتر است، حتی اگر زندگی خودشان شرایط ایده‌آلی داشته باشد. روابطی که بر پایه رسانه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد همچنین روابط واقعی و مهارتهای اجتماعی کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تعامل اجتماعی برای رشد مهارتهای لازم در درک روحیه و احساسات افراد بسیار مهم است. از این رو کودکانی که اوقات زیادی در تعامل با رسانه‌های اجتماعی باشند، ممکن است در رشد می‌کنند ممکن است در برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی و ابراز همدردی ناتوان شوند.
از طرفی برخی از نوجوانان برای اینکه به مطالب دوستان خود در رسانه‌های اجتماعی واکنش نشان دهند، تحت فشار هستند. آنها برای اینکه هیچ یک از شوخی‌ها، فعالیت‌ها و مطالب مربوط به دوستان خود را از دست ندهند، به صورت وسواس‌گونه‌ای صفحات شبکه‌های اجتماعی خود را بررسی می‌کنند که این موضوع می‌تواند منجر به افسردگی و اضطرابشان شود. در مقابل، وسواس نسبت به ارایه اطلاعات و انتشار سلفیهای بی‌پایان در رسانه‌های اجتماعی، منجر به افزایش خودشیفتگی در جوانان می‌شود. حال و هوای آنها به‌شدت به عکس‌العملی که دیگران به تصاویرشان نشان دهند، بستگی دارد و زمانی که توجه کافی به آنها نشود، دچار اضطراب می‌شوند. همچنین در حالی که نوجوانان ممکن است خود را محور همه‌چیز بدانند، برایشان حالتی ایجاد می‌شود که عدم همدلی با دیگران در زندگی را منجر خواهد شد. اقدامات خطرناکی که برخی از افراد برای گرفتن سلفیهای خاص انجام می‌دهند هم از دیگر نتایج محبوب شدن سلفیهای موبایلی است. برخی از معتادان به سلفی، کارهای خطرناکی انجام می‌دهند که رفتن به آسمان‌خراش‌ها، عکس گرفتن با حیوانات وحشی یا وسایل نقلیه در حال حرکت، از جمله این موارد است و شرکت در چالش‌هایی که در رسانه‌های اجتماعی وجود دارد هم در این موضوع بی‌تاثیر نیست. یکی دیگر از خطرات شبکه‌های اجتماعی برای کودکان، زورگویی سایبری است. زورگویی در بستر رسانه‌های اجتماعی آسان‌تر است و می‌تواند در قالب پیام‌های تهدیدآمیز یا پست‌هایی با محتوای توهین‌آمیز اتفاق بیفتد. کودکان خردسال در این فضا ممکن است هدف طعنه و زوگویی قرار گیرند و آسیب‌پذیر شوند. محتوای توهین‌آمیز، صریح و خشن به راحتی در اینترنت قابل دسترسی است و ذهن جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث ایجاد اختلال روحی شود و در زندگی آینده آنها از آموزش گرفته تا روابط شخصی هم تاثیر بگذارد.
نقش والدین بر هوشیاری کودکان
در رسانه‌های اجتماعی
والدین همیشه بهترین را برای فرزندان خود می‌خواهند و تلاش می‌کنند در برابر مشکلات از کودکان خود محافظت کنند. برای اینکه به عنوان یک والد بتوانید به هوشیاری فرزندان خود در استفاده از رسانه‌های اجتماعی کمک کنید، می‌توانید با تحقیق در مورد تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر کودکان و آموزش آنها در مورد جوانب و منافع آن شروع کنید. همچنین می‌توانید محدودیت‌های مکانی و زمانی برای استفاده کودکان از رسانه‌های اجتماعی قرار دهید. شما می‌توانید فرزندان خود را ترغیب کنید که به جای شبکه‌های آنلاین، در برقراری ارتباط واقعی با مردم مشارکت داشته باشند و همچنین به کودکان خود، درباره اهمیت گذراندن وقت بیشتر در دوستی‌ها و فعالیت‌های واقعی آموزش دهید. به جای اینکه مرتبا درباره تاثیرات منفی رسانه‌های اجتماعی برای کودکانتان سخنرانی کنید، علایق یا احساسات دیگری از جمله ورزش و فعالیت‌های اجتماعی و هنری را در آنها تقویت کنید. از آنها بخواهید از رسانه‌های اجتماعی بطور سازنده برای تقویت یادگیری خود استفاده کرده، یا با دیگران که علاقه‌های مشابه دارند، همکاری کنند. فعالیت آنلاین آنها را تحت نظارت قرار دهید و در عین اینکه به آنها آزادی کافی می‌دهید، اطمینان حاصل کنید که از عادات بد آنلاین از جمله زورگویی به دور هستند و در نهایت به آنها بیاموزید که تفاوت بین شبکه‌های اجتماعی و زندگی واقعی را درک کنند.
