گروه دانش و فن| مرجان محمدی|
روزگذشته پیام‌رسان‌های ایرانی در بیانیه‌یی اعلام کردند، با انسداد تلگرام روزانه ۵۰۰ هزار نفر در پیام‌رسان‌های داخلی نام‌نویسی کردند که با ظهور دو نسخه غیر رسمی تلگرام جریان مهاجرت آسیب دید. مساله‌یی که مورد تایید وزیر ارتباطات نیست و حتی در هفته گذشته مناقشه‌یی بین مسوولان ارتباطی کشور بر سر این موضوع که نسخه‌های غیررسمی تلگرام از جمله هاتگرام و طلاگرام که درواقع نسخه‌های ایرانی‌شده تلگرام هستند، شکل گرفت، بطوری که برخی از مسوولان به دفعات و بارها با روش‌های مختلف اعلام کردند که که سرورهای این دو پیام‌رسان در ساختمان وزارت ICT واقع شده و درنتیجه با امکانات این وزارتخانه، دسترسی کاربران ایرانی به شبکه اجتماعی فیلترشده تلگرام فراهم شده است.
در این خصوص دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه می‌گوید «برخی مسوولان فضای مجازی کشور اجازه دادند هاتگرام و طلاگرام فیلتر تلگرام را دور بزنند و مانع از مهاجرت ۷۰ درصد کاربران ایرانی به پیام‌رسان‌های داخلی شوند و از این طریق برای تلگرام زمان خریده‌اند.»
وی معتقد است: هاتگرام و طلاگرام پیام‌رسان نیستند. آنها در واقع دو فیلتر شکن داخلی با مدیریت واحد هستند که بطور غیرقانونی و بر خلاف دستور قضایی با امکانات وزارت ارتباطات دسترسی کاربران ایرانی را به شبکه اجتماعی فیلتر شده «تلگرام» فراهم می‌کنند.
خرم‌آبادی ادامه فعالیت این نرم‌افزارها را علاوه بر تبعات سوء و آسیب‌های فرهنگی، امنیتی و اجتماعی ناشی از سلطه بیگانه بر فضای مجازی کشور، موجب نابودی پیام‌رسان‌های داخلی و از بین رفتن این صنعت دانست و گفت: در ابتدا قرار بود که فعالیت کنترل‌شده هاتگرام و طلاگرام موجبات مهاجرت آرام کاربران به پیام‌رسان‌های داخلی را فراهم کند و به محض اینکه تعداد کاربران آنها به حدود 10 میلیون نفر رسید، ارتباط آنها با تلگرام قطع و کاربران آنها به یک پیام‌رسان قوی داخلی منتقل شوند. ولی با وجود اینکه که هم‌اکنون تعداد کاربران این دو فیلترشکن به بیش از ۲۶ میلیون نفر رسیده تاکنون به این وعده عمل نشده است.
همچنین رمضانعلی سبحانی‌فر - رییس کمیته مخابرات و ارتباطات مجلس- که علت استقبال بالای کاربران ایرانی از تلگرام طلایی را استفاده از پلت‌فرم و سرورهای اصلی تلگرام می‌دانست، با بیان اینکه تلگرام طلایی با دانش ایرانی از پلت‌فرم و سرورهای اصلی و فرعی تلگرام بهره می‌برد و حدود 25 میلیون کاربر ایرانی دارد، اظهار کرده بود: تلگرام طلایی با فونت فارسی در داخل کشور و روی سرورهای ایرانی قرار دارد. سرورهای تلگرام طلایی در خارج از کشور نیز همان سرورهای اصلی تلگرام است؛ بنابراین سرورهای خارج از کشور تلگرام طلایی در کشورهایی است که سرورهای اصلی تلگرام قرار دارد.
اما در حالی که جنجال بر سر تلگرام طلایی و هاتگرام ادامه داشت اظهارنظری از سوی سردار جلالی -رییس سازمان پدافند غیرعامل- مبنی بر انتقاد از عدم حمایت کافی از پیام‌رسان‌های داخلی منتشر شد. به اعتقاد او نه تنها وزارت ارتباطات کمکی به پیام‌رسان‌های داخلی در بخش سی‌دی‌ان و سرورها نکرده است بلکه سرورهایی که در طبقه نهم ساختمان دیتاسنتر مرکز امام خمینی (ره) برای تلگرام بوده، در اختیار هاتگرام و طلاگرام قرار گرفته است، در صورتی که وزارت ارتباطات می‌توانستند آنها را به سروش بدهند، اما ندادند.
این اظهارنظر رییس پدافند غیر عامل با پاسخ تند وزیر ارتباطات همراه شد جهرمی با بیان اینکه شاید نتوان دزدیدن ابرها را ثابت یا رد کرد اما می‌توان نبود سرورهای تلگرام را در وزارت خانه تایید کرد از رسانه‌ها خواست با بررسی این موضوع، صحت نداشتن آن را روشن کنند و در همین راستا تعدادی از خبرنگاران و عکاسان برای بازدید در ساختمان مذکور حضور یافتند و جلسه‌یی برای رفع این شبهه که در طبقه نهم سرورهای تلگرام طلایی و هاتگرام وجود دارد یا خیر، تشکیل و نتیجه این شد که در طبقه 9 ساختمان میدان امام خمینی (ره) شرکت ارتباطات زیرساخت، تجهیزات، سالن بهره‌برداری و نگه‌داری و قسمت اداری از منتهی الیه شرقی تا غربی طبقه وجود دارند که امکان نگه‌داری سرور نیست. در طبقات دیگر هم امور استان‌ها و آموزش است و اساسا کل ساختمان مربوط به تجهیزات زیرساختی ارتباطات کشور است و از نظر فنی نمی‌توان در این طبقات سرور نگه‌داری کرد.
جهرمی درخصوص اظهارات پیرامون نسخه‌های غیررسمی تلگرام نیز بیان کرد: برخی یک بار می‌گویند سرور در طبقه نهم است؛ یک بار می‌گویند اینترنتش را وزارت ارتباطات تامین می‌کند. خوب، همه اینترنت کشور را ما تامین می‌کنیم. نمی‌شود حرف‌های بی‌ربط بزنیم و صحبت‌هایی مطرح کنیم که مبنایی نداشته باشد. در بحث نسخه‌های غیررسمی هم کسانی که در این مساله در مرکز ملی ورود کردند، گفته‌اند اینها در دوران گذار باشند تا توانمندی لازم ایجاد شود. این به ما برنمی‌گردد، ما نظرات خودمان را شفاف گفته‌ایم. نمی‌دانم چرا آقایان هر از چندگاهی می‌آید و صحبت‌های اینگونه مطرح می‌کنند؛ فضاسازی می‌کنند و با اهداف سیاسی این حرف‌ها را می‌زنند.
بعد از این واکنش وزیر ارتباطات و در حالی که به نظر می‌رسید مناقشه پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی و حمایت یا عدم حمایت این پیام‌رسان‌ها به پایان رسیده است، روز گذشته پیام‌رسان‌های داخلی در بیانیه‌یی مشترک از مرکز ملی فضای مجازی خواستند، تکلیف تداوم حضور یا عدم حضور دو نسخه غیر رسمی تلگرام (هاتگرام و طلاگرام) را روشن کند.
در این بیانیه آمده است با تصمیم کشور مبنی بر رفع انحصار از پیام‌رسان‌های خارجی و جلوگیری از خروج اطلاعات کاربران فضای مجازی از کشور، پیام‌رسان‌های داخلی در جهت تقویت زیرساخت‌ها و ارائه خدمات هرچه بهتر به کاربران تلاش مضاعفی را در دستور کار خود قرار دادند.
جریان مهاجرت به پیام‌رسان‌های داخلی پس از خروج کانال‌های پرمخاطب از تلگرام سرعت گرفت و با انسداد تلگرام، روزانه بیش از 500 هزار نفر در پیام‌رسان‌های داخلی ثبت نام می‌کردند و در این مسیر وزارت ارتباطات با انجام تکالیف قانونی خود (مندرج در سند مصوب شورای عالی فضای مجازی) در قبال پیام‌رسان‌ها، با ارائه وام و امکانات تخصصی، در فرآیند شتاب‌گیری این صنعت دانش‌بنیان، با پیام‌رسان‌های داخلی، همراهی مطلوب و صمیمانه‌یی داشته است.
متاسفانه این مهاجرت با ظهور دو پوسته غیر رسمی تلگرام که مجهز به فیلترشکن داخلی بودند، به‌شدت آسیب دید. با وجود تاکید وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بر عدم اجازه فعالیت این دو پوسته و همچنین دستور قضایی برای مسدود شدن کامل فعالیت تلگرام در کشور و مصوبات شورای عالی فضای مجازی، مشخص نیست با کدام مجوز و از چه طریقی این دو پوسته تلگرام (که مانع رشد پیام‌رسان‌های داخلی شده‌اند) به فعالیت خود ادامه داده‌اند.
البته اجرا نشدن تکالیف سایر دستگاه‌ها در مصوبه شورای عالی فضای مجازی در مورد پیام‌رسان‌های داخلی همچون ارائه خدمات پرداخت از طرف بانک مرکزی، جوسازی برخی نمایندگان مجلس در مورد پیام‌رسان‌های داخلی و عدم مهاجرت جدی دستگاه‌ها به پیام‌رسان‌های داخلی نیز از عوامل عدم رشد سریع پیام‌رسان‌های داخلی است.
اکنون که پیام‌رسان‌های داخلی توانمندی و ظرفیت برای پوشش نیاز کشور و فراتر از آن را فراهم کرده‌اند، از مرکز ملی فضای مجازی و دستگاه‌های ذی‌ربط می‌خواهیم تا بسیار شفاف سیاست کشور در مورد حضور یا عدم حضور تلگرام و پوسته‌های غیرسمی (هاتگرام و تلگرام طلایی) را مشخص کند.
به نظر می‌رسد، وجه المصالحه قراردادن موضوع پیام‌رسان‌های داخلی در مناقشات سیاسی باعث صدمه به مسیر رشد این صنعت دانش‌بنیان می‌شود و باید از آن به‌شدت پرهیز شود.
