گروه دانش و فن| مرجان محمدی|
«از هر فناوری و ابزاری، عده‌یی سوءاستفاده می‌کنند ولی نمی‌توان نسبت به زندگی و کسب‌وکار مردم بی‌تفاوت بود و آن را به صورت دایمی محدود کرد» این توییتی است که روز گذشته در صفحه توییتر رییس‌جمهور قرار گرفت، همچنین وی در جلسه دیدار با معاونان وزارت اقتصاد و دارایی نیز به محدود شدن برخی شبکه‌های پیام‌رسان اشاره کرده و با عنوان اینکه نمی‌توان 100 هزار فرصت شغلی را از بین برد از رفع فیلترینگ خبر داده است. این در حالی است که رییس قوه قضاییه نیز روز گذشته بر لزوم ضابطه مندسازی فضای مجازی و شناسنامه‌دار شدن فعالان این فضا تاکید کرد و گفت: استفاده از فضای مجازی و پیام رسان‌ها باید شفاف و با رعایت امنیت ملّی و حقوق مردم باشد.
صادق آملی لاریجانی با اشاره به اینکه به هیچ عنوان موافق بستن همه پیام رسان‌ها و فضای اینترنت نیستیم، گفت: در حال حاضر هر روزنامه‌ای در داخل موظف است شناسنامه داشته باشد و اگر جرمی توسط این روزنامه ارتکاب یابد، مسوول آن مشخص است و باید طبق قانون پاسخگو باشد اما در فضای مجازی شاید روزانه صدها و هزاران جرم رخ دهد و به دلیل فقدان هویت مشخص مرتکبان، با دسترس نبودن آنها، امکان رسیدگی نباشد. دشمن نیز از چنین شرایطی نهایت بهره را می‌برد و دیدیم که از این فضا برای آموزش اقدامات تروریستی هم استفاده می‌کنند.
آملی لاریجانی با بیان اینکه امروز برخی پیام رسان‌های خارجی مانند ابزاری قدرتمند در اختیار دشمن هستند، بر لزوم ضابطه مندسازی پیام رسان‌ها و بطور کلی فضای مجازی تاکید کرد و گفت: نمی‌توان به بهانه آزادی اجازه داد که عده‌یی با نقاب و بدون هویت مشخص هر اقدامی که می‌خواهند در فضای مجازی انجام دهند. مگر می‌توان به خودرویی که پلاک ندارد اجازه تردد داد؟
آملی لاریجانی ادامه داد: همان‌گونه که در فضای واقعی داشتن شناسنامه هیچ منافاتی با آزادی اشخاص ندارد، در فضای مجازی نیز فعالان این عرصه باید دارای شناسنامه باشند و هیچ کس نباید با زدن نقاب و بدون هیچ مسوولیتی هر اقدامی که می‌خواهد انجام دهد.
رییس قوه قضاییه، حوادث اخیر را زنگ خطری مهم برای مسوولان کشور در زمینه مدیریت فضای مجازی دانست و گفت: وجود این میزان اطلاعات در دست بیگانگان 100درصد برخلاف امنیت ملی کشور است. ما از مسوولان موکداً می‌خواهیم که این مسیر را اصلاح کنند، البته این به معنای بستن فضای اینترنت یا پیام رسان‌ها نیست بلکه باید این فضا تحت ضابطه و قانون باشد.
آملی لاریجانی با بیان اینکه بعید می‌دانم در هیچ کشوری اجازه دهند که فضای مجازی شان اینگونه بدون حساب و کتاب باشد، از عملکرد برخی مسوولان در روزهای گذشته نیز انتقاد کرد و یادآور شد: ما این را نمی‌پذیریم که دولت مقتدر جمهوری اسلامی که توانست داعش را در سوریه و عراق زمین‌گیر کند، در حوزه مدیریت فضای مجازی از مدیر یک پیام‌رسان فقط تقاضا و درخواست کند که اقدامی را انجام دهد و یک کانال را مسدود کند.
با گذشت یک هفته از مسدود شدن تلگرام و ورود مستقیم رییس‌جمهور به این مبحث به نظر می‌رسد که رفع فیلتر این پیام‌رسان وارد مرحله تازه‌یی شده است، در حالی که برخی از مسوولان امنیتی و ارتباطی کشور خبرهای ضدو نقیضی را در خصوص رفع فیلترینگ تلگرام اعلام می‌کنند، اما به نظر می‌رسد طی روزهای اخیر همچنان این پیام‌رسان مسدود باشد.
در این بین هرچند وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی از صدها هزار هموطنانی که از طریق فضای مجازی اقدام به راه‌اندازی کسب‌وکار کرده بودند عذرخواهی کرد و نوشت که با بازگشت آرامش در حال مذاکره با شورای امنیت برای رفع محدودیت‌ها هستیم»، اما همچنان این پیام‌رسان محبوب و پر طرفدار مسدود است تا صدای نارضایتی کاربران به گوش برسد.
براساس آماری که از سوی مرکز ملی فضای مجازی که تا پایان روز ۱۵ مهرماه امسال برآورد شده «تعداد کانال‌های فارسی در شبکه تلگرام به ۶۲۶ هزارو ۵۳۹ کانال رسیده و در مدت ۱۰ روز، بالغ‌بر ۱۰هزار کانال به تعداد کانال‌های فارسی ایجادشده در تلگرام، افزوده شده است»؛ بطوری که در روز پنجم مهرماه امسال، تعداد کانال‌های ایجاد شده ۶۱۶ هزارو ۷۶ کانال اعلام شده بود.
عمده این کانال‌ها یا به رسانه‌های کسب‌وکارهای موجود بدل شدند یا ویترینی برای تبلیغات محصولات و خدمات یا خودشان با جذب مخاطب و دریافت تبلیغات جذب درآمد می‌کنند. اینها تنها گوشه‌یی از فعالیت‌های کاربران در فضای مجازی است که حالا با فیلترینگ این شبکه‌ها فعلا از دست رفته‌اند. از سوی دیگر در جدیدترین آماری که از مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شده نشان می‌دهد ۹۰۰۰ کسب‌وکار خرد اینترنتی که درگیر قطع شدن ارتباطشان از تلگرام هستند در یک هفته اخیر با مشکلاتی مواجه شده‌اند.
سید مرتضی موسویان رییس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد، در آمار رسمی این سازمان ۱۹ هزار کانال شامددار به ثبت رسیده که از این تعداد ۹۰۰۰ کانال مرتبط با فروش کالا یا خدمات بوده‌اند.
به گفته او اما تفکیک این موضوع که چند دسته از این کانال‌ها صرفا فروش کالا بوده‌اند ممکن نیست چراکه ارائه این آمار براساس خوداظهاری افراد بوده است. موسویان با اعلام بی‌اطلاعی از رقم دقیق خسارتی که این کسب‌وکارها در طول متوقف بودن فعالیت تلگرام دیده‌اند، می‌گوید: «این سوال سختی است چراکه در هر صورت بخش گسترده‌یی از این کسب‌وکارها متضرر شده‌اند اما به دلیل اینکه ما نظارتی بر مسائل مالی این افراد نداشتیم و این دسته از کسب‌وکارها نیز به‌صورت علنی درآمدشان را اعلام نمی‌کنند به‌صورت دقیق مشخص نیست که چه ضرری متوجه این بخش شده است.»
از سوی دیگر پس از قطع تلگرام حالا بسیاری از صاحبان این دسته از کسب‌وکارها سعی می‌کنند از طریق دیگر شبکه‌های موجود و ممکن با مشتریان خود ارتباطشان را حفظ کنند. واتس‌اپ و اینستاگرام از جمله همین شبکه‌هاست اما مسوولان دولتی نظر دیگری دارند و از رشد آماری استفاده کاربران از پیام‌رسان‌های داخلی خبر می‌دهند.
همچنین دبیر کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی گفت: فیلترینگ تلگرام همه رشته‌های دولت را در زمینه کسب‌وکارهای مجازی پنبه خواهد کرد و متاسفانه نقشه راه دولت را در این زمینه مخدوش می‌کند.
ناهید تاج‌الدین در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بودجه وزارت ارتباطات در لایحه بودجه ۹۷ چیزی حدود ۳۹ هزار میلیارد ریال یعنی تقریباً سه برابر بودجه وزارت صنعت، معدن و تجارت است و این نشان می‌دهد دولت روی ظرفیت‌های فضای مجازی برای ایجاد اشتغال و کسب‌وکارهای اینترنتی حساب ویژه‌یی باز کرده، اما متاسفانه فیلترینگ تلگرام یک نقض غرض بزرگ در این زمینه محسوب می‌شود.
وی افزود: فیلترینگ تلگرام همه رشته‌های دولت را در زمینه کسب‌وکارهای مجازی پنبه خواهد کرد و متاسفانه نقشه راه دولت را در این زمینه مخدوش می‌کند.
وی تاکید کرد: برابر برخی آمار امروز بیش از ۶۰۰ هزار کانال تلگرامی مشغول فعالیت هستند که بیش از ۴۰ درصد آنها فروشگاه‌های مجازی‌اند. برخی دیگر آمار حکایت از وجود ۳۰هزار کسب‌وکار اینترنتی در ایران است که ۱۵هزار کسب‌وکار در این میان همگی مجازی هستند و بخش بزرگی از این کسب‌وکارها براساس استفاده از شبکه‌های مجازی طرح‌ریزی شده است.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اگر هدفگذاری دولت روی ایجاد اشتغال مجازی است که هست باید از سرپا بودن تلگرام و دیگر شبکه‌های مجازی دفاع کند. علاوه بر مزیت‌های اشتغال، حضور مجازی در تلگرام و اینستاگرام به بخشی از سبک زندگی جامعه تبدیل شده و باید برای این سبک زندگی احترام قائل بود.
تاج‌الدین خاطرنشان کرد: من متوجه همه تبعات امنیتی این شبکه‌های مجازی در شرایط حاضر هستم اما به نظرم فیلترینگ تلگرام پاک کردن صورت مساله است در حالی که می‌توان حتی از ظرفیت‌های تلگرام و شبکه‌های مجازی برای گفت‌وگوی ملی استفاده کرد.
در هر صورت با گذشت چند روز از فیلتر شدن تلگرام و مطرح شدن مسائل امنیتی در خصوص این پیام‌رسان دولت و مسوولان ارتباطی باید به دنبال راه چاره یا جایگزینی مناسب برای این پیام‌رسان باشند، چرا که در حال حاضر و با توجه به برخی نظرسنجی‌ها در خصوص نصب برخی اپلیکیشن‌های وطنی، این پیام‌رسان‌ها نتوانسته‌اند جوابگوی نیاز کاربران باشد و از این‌رو استفاده از فیلترشکن و دور زدن قانون برای برقرار بودن تلگرام به اوج رسیده است و در این بین به نظر می‌رسد پاک کردن صورت مساله راه درستی نباشد.
