سید محمدعلی خطیبی صدوشصت‌وششمین نشست وزیران سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) پنج‌شنبه گذشته بدون دستیابی به توافق به پایان رسید که نشان داد اختلافات به‌حدی است که در یک نشست قابل رفع و تصمیم‌گیری نیست. البته به این معنی نیست که همه‌چیز تمام شده، بلکه کار و تلاش بیشتری را می‌طلبد. گرچه در این باره اظهاراتی مبنی بر اقدامات عربستان برای عدم کاهش تولید نفت درراستای نوعی خصومت با ایران، روسیه یا امریکا مطرح می‌شود اما نباید از این واقعیت غفلت کرد که زیان کاهش قیمت نفت نه‌تنها متوجه همه کشورها- اعم از اعضای اوپک یا غیراوپک- بلکه متوجه خود عربستان نیز خواهد بود. کما اینکه بعد از خاتمه اجلاس، قیمت نفت حدود 7دلار کاهش یافت. از این رو ثبات در بازار نفت، به‌نفع همه بوده و موجب افزایش درآمد همه کشورها می‌شود، بنابراین نمی‌توان ضرری که از کاهش قیمت به‌وجود می‌آید را متوجه یک کشور خاص دانست.
برخی کارشناسان و رسانه‌ها فرضیه‌هایی را مبنی بر عملکرد عربستان مطرح می‌کنند که ازجمله این فرضیه‌ها این است که عربستان سعودی و کشورهای ثروتمندتر اوپک مانند امارات متحده عربی و کویت تمایل دارند قیمت‌ها را رها کرده تا به این ترتیب رشد تولید در امریکا و کانادا را متوقف کنند. همچنین عربستان سعودی و متحدانش تمایل دارند به‌وسیله قیمت پایین نفت بر ایران فشار بیاورند تا تحریم‌های غرب علیه این کشور کارسازتر شود.
در عین حال عربستان تمایل دارد روسیه را به‌دلیل حمایت از ایران تنبیه کند. این کشور عضو اوپک نیست اما یکی از سه تولید‌کننده بزرگ نفت جهان محسوب می‌شود و برای ادامه حیات به نفت گران‌قیمت نیاز دارد. ایران، عراق و ونزوئلا خواهان کاهش تولید اوپک و افزایش قیمت‌ها هستند. طی سال‌های اخیر عربستان میزان تولید و فروش نفت خود را افزایش داد تا جایگزین نفتی شود که ایران قادر به صادر کردن آن نبود.
فرضیه‌های مطرح شده از منظر سیاسی بوده و هر کدام در جای خود، نیاز به بحث دارد. اما آنچه مسلم است، کاهش قیمت نفت موجب کاهش درآمد همه کشورهای عضو اوپک می‌شود و حتی عربستان به خود و دیگران لطمه وارد می‌کند. طبیعی است هر قدر کشورها بتوانند مقاومت و ایستادگی بیشتری نشان دهند، روند کاهش قیمت، معکوس خواهد شد. ازسویی به‌نظر نمی‌رسد وضع به همین منوال ادامه داشته باشد، زیرا این روند در جایی متوقف می‌شود.
در این راستا کار برای ایران در این نشست تمام نشده، بلکه تازه شروع شده است. ایران باید به رایزنی‌های خود با همه کشورهای صادرکننده ادامه داده و یارگیری بزرگی انجام دهد تا بتواند نقش مهمی را برای بهبود قیمت نفت به‌وجود آورد. در عین حال همه کشورها را نسبت به کاهش یک میلیون بشکه نفت متقاعد کند تا بازار اصلاح شود.
نکته مورد توجه دیگر درمورد اجلاس اخیر همراهی و حضور روسیه است. روسیه به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت به‌دنبال افزایش درآمدهای خود از طریق افزایش قیمت نفت است. دولتمردان روسیه ناچار به همگرایی با اوپک هستند. کاهش قیمت نفت‌خام، روسیه را به یار سیزدهم اوپک تبدیل کرده و موجب شده که نماینده این کشور در کنار الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا، در اجلاس 166 اوپک در وین حضور یافته و به‌طور غیررسمی به رایزنی با مقامات ١٢ عضو رسمی این سازمان بپردازد. همراهی کشورهای غیراوپک می‌تواند روند بهبود قیمت نفت را تسریع ببخشد، به‌همین دلیل شاهد حضور روسیه به‌عنوان یک عضو غیراوپک هستیم.
درنهایت اینکه باید درنظر گرفت اوپک به‌عنوان نهاد اثرگذار بر قیمت نفت، سازمان قدرتمندی است که می‌تواند با دراختیار داشتن قدرت خود، ثبات را به بازار نفت برگرداند.
منبع: دیپلماسی ایرانی
