گسل مشا- فشم، گسل شمال تهران، نیاوران، تلو پایین، محمودیه، شیان- کوثر، شمال ری، جنوب ری، گسل کهریزک، گرمسار، پیشوا و پارچین 12گسل اصلی شهر تهران هستند و البته گسلهای فرعی دیگری هم مانند نارمک، شادآباد، داوودیه، عباس‌آباد، باغ فیض و... وجود دارند. باتوجه به تعداد زیاد این گسل‌ها، احتمال وقوع زلزله‌یی بزرگ در پایتخت قوت می‌گیرد و بر همین اساس است که تهرانی‌ها شاید هر روز و هر شب، انتظار وقوع زلزله را دارند.
توجه به موضوع زلزله در تهران البته مساله تازه‌یی نیست و سال‌هاست به هر نحو و به هر بهانه‌یی درمورد آن صحبت می‌شود، اما شاید تا به حال هیچ‌وقت اقدام جدی و موثری درراستای پیشگیری و به حداقل رساندن آسیب‌های این زلزله احتمالی، صورت نگرفته است.
اهمیت دو مرحله پیشگیری و آمادگی
دررابطه با رعایت کیفیت و کمیت ساخت‌وساز و نوع کاربری روی گسلهای تهران و مشخص کردن محدوده حریم آن، اواسط شهریور امسال، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، در اظهارنظری تاکید کرد که گسلهای تهران، که بخشی از آن از داخل بافت مسکونی شمال و جنوب شهر می‌گذرد، به لحاظ زمین‌شناسی در زمره گسلهای فعال و لرزه‌خیز به‌شمار می‌آیند و از توان لرزه‌خیزی
6 تا 7ریشتری برخوردارند و در گذشته زلزله‌هایی را سبب شده‌اند، به‌همین دلیل باید ساخت‌وساز روی گسل‌ها و اطراف آن، تابع ضوابط خاص
به لحاظ کیفیت مصالح، ارتفاع سازه و نوع کاربری باشد. احمد صادقی، همان وقت بااشاره به اینکه موضوع زلزله صرفا به مرحله مقابله بعد از وقوع و حین زلزله خلاصه نمی‌شود، گفته بود: دو مرحله پیشگیری و آمادگی از اهمیت زیادی در کاستن از میزان ریسک و مخاطره زلزله برخوردار است.
در عین حال این تصور اشتباهی است که در برابر زلزله نمی‌توان کاری کرد یا زلزله باعث ویرانگری کامل می‌شود، بلکه با مقاوم‌سازی، تغییر بافت فرسوده، آموزش مردم و پیش‌بینی و ایجاد آمادگی‌های لازم، می‌توان بر پیامدهای زلزله غلبه کرد.
کیفیت ساخت‌وساز و تعیین کاربری‌ها روی گسل
ساخت وساز روی گسلهای اصلی شهر تهران قاعده‌مند می‌شود. بر این اساس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران پیش‌نویسی از ضوابط ساخت‌وساز در پهنه‌های گسلی پایتخت را تهیه و تدوین کرده و به شورای شهر تهران ارسال کرده است. به گفته مسوولان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، آیین‌نامه مقررات ساخت‌وساز روی گسلهای تهران با درنظر گرفتن استانداردهای لازم تهیه شده و بعد از طی مراحل قانونی در طرح تفصیلی تهران لحاظ می‌شود و براساس آن، کیفیت و کمیت ساخت‌وساز و نوع کاربری روی گسل‌ها و محدوده حریم آن مشخص و اصلاح خواهد شد. به گزارش معماری نیوز، بر مبنای این ضوابط، احداث ساختمان‌های بااهمیت بسیار زیاد در محدوده 12گسل اصلی شهر با جابهجایی عمده ممنوع می‌شود و ساخت‌وساز سایر کاربری‌ها با رعایت تعداد طبقات مجاز و تا حد امکان استفاده از مصالح مقاوم امکان‌پذیر خواهد بود.
این در حالی است که تاکنون محدوده گسلهای اصلی شهر پر از ساختمان‌های بلندمرتبه و بدون رعایت ضوابط ایمنی در برابر زلزله بنا شده است.
به گفته کارشناسان زمین‌شناسی، نادیده گرفتن حریم گسل‌ها در فرآیند ساخت‌وساز، باعث می‌شود در زمان زلزله، خسارات جانی و مالی بی‌شماری به‌بار آید. همچنین اگر به تدوین نقشه دقیق گسل‌ها اقدام شود و الزاماتی وجود داشته باشد تا در ساخت‌وسازهای شهری، به آن استناد شود، می‌توان از بروز این اتفاقات جلوگیری کرد.
گسلهای اصلی شهر تهران که طبق نقشه‌های موجود، بخشی از آنها از داخل بافت مسکونی شمال و جنوب شهر می‌گذرند، به لحاظ زمین‌شناسی در زمره گسلهای فعال و لرزه‌خیز به‌شمار می‌آیند و از توان لرزه‌خیزی 6 تا 7ریشتری برخوردارند.
طبق تعریف این پیش‌نویس، گسلهای اصلی گسل‌هایی هستند که طول آنها بیش از 10کیلومتر است که تعداد این گسل‌ها در محدوده شهر تهران به عدد 12 می‌رسد. این گسل‌ها در گذشته زلزله‌هایی را سبب شده‌اند، به‌همین دلیل باید ساخت‌وساز روی گسل‌ها و اطراف آن، تابع ضوابط خاص به لحاظ کیفیت مصالح، ارتفاع سازه و نوع کاربری باشد. این ضوابط در دو بخش توصیه و ضوابط تدوین شده است. بر مبنای این ضوابط، توصیه‌های کلی در پهنه‌های گسلی به‌ویژه گسلهای اصلی اجتناب از ساخت ساختمان به‌ویژه ساختمان‌های بااهمیت زیاد است.
از این رو در این ضوابط پیشنهاد شده که تمام سازندگان در این پهنه‌ها قبل از ساخت اقدام به شناسایی محدوده گسلهای اصلی شهر کنند و درصورت قرارگیری در این محدوده‌ها مطابق با ضوابط به ساخت‌وساز اقدام کنند. علاوه بر این به طراحان طرح جامع و تفصیلی در تعیین کاربری‌های شهری برای محدوده گسلهای اصلی باید کاربری‌های کم‌خطر و کم‌تراکم نظیر فضای سبز، فضاهای ورزشی و تفریحی پیش‌بینی کنند.
درصورتی که محدوده‌یی به‌عنوان گسل اصلی شهر تشخیص داده شد، بر مبنای این ضوابط حداکثر تعداد طبقات ساختمان برای پهنه گسلهای اصلی با جابهجایی عمده دو طبقه روی زمین و حداکثر یک طبقه زیرزمین و برای مابقی گسلهای اصلی، پنج طبقه روی زمین و حداکثر یک طبقه زیر زمین مجاز شناخته شده است.
همچنین در این محدوده حداقل فاصله جدایی ساختمان‌ها (در هر امتداد) باید یک متر درنظر گرفته شود و بر جداسازی ساختمان‌ها از خاک اطراف توصیه شده است. این ضوابط ساخت‌وسازهای بااهمیت زیاد را در محدوده گسلهای اصلی شهر با جابهجایی عمده ممنوع دانسته، مگر آنکه صرفا با انجام مطالعات و اعمال تمهیدات ویژه انجام شود. براساس اطلاعات مندرج در این ضوابط، برای ساخت‌وساز در محدوده گسلهای اصلی شهر با جابهجایی عمده از مصالح سازه‌یی با مقاومت زیاد و شکل‌پذیری مناسب و مصالح غیرسازه‌یی سبک استفاده شود.
طبق این گزارش، گسلهای اصلی شهر تهران شامل: گسل مشا - فشم (400کیلومتر)، گسل شمال تهران (75کیلومتر)، گسل جنوب ری (20کیلومتر)، گسل شمال ری (16/5کیلومتر)، گسل معکوس آهار، گسل معکوس امامزاده داوود، گسل راندگی پورکان، گسل کهریزک، گسل راندگی نیاوران، گسل محمودیه، گسل شیان - کوثر، گسل شرق و گسل ملاصدرا هستند.
