نتیجه مذاکرات هسته‌یی از یک سو و نشست اوپک از سوی دیگر در این هفته سرنوشت قیمت نفت را در دست گرفته است. برخی از کارشناسان معتقدند درصورت امضای توافق هسته‌یی و افزایش صادرات نفت ایران، قیمت جهانی نفت کاهش خواهد داشت. نشست اوپک نیز در شرایطی برگزار می‌شود که فضا سرشار از تنش و ناآرامی است. همه انتظار دارند اوپک تولیداتش را کاهش دهد تا بازار عرضه و تقاضا به تعادل برسد. این درحالی است که عربستان سعودی تمایلی به کاهش تولید ندارد چراکه نمی‌خواهد سهم خود را در برابر کشورهایی نظیر ایران و عراق از دست بدهد. به گزارش «تعادل» به نقل از اکونومیست در 35سال گذشته ارتش روسیه 3بار از مرزها رد شده است، سال 1979 در افغانستان، سال 2008 در گرجستان و امسال در کریمه اوکراین. همانطور که یک تحلیلگر به اکونومیست می‌گوید هر کدام از پیشروی‌های روسیه در مرزهای دیگر کشور‌ها مصادف با یک پیک افزایش قیمت نفت شده و هرکدام از این موقعیت‌ها با افت شدید قیمت‌ها همراه شده است. به‌طور قطع اکنون کسی نمی‌تواند ادعا کند که ارتش روسیه مسبب کاهش قیمت نفت شده است، اگرچه بالا بودن قیمت نفت با تقویت اقتصاد اعتماد به نفس رهبران روسیه و در نتیجه توان
نظامی این کشور را تقویت می‌کند اما افت شدید قیمت بعد از این واقعه نشان می‌دهد، روس‌ها زمان‌بندی نامناسبی دارند. بعد از افت شدید قیمت نفت در سال 1980 اتحاد جماهیر شوروی فرو پاشید و اکنون در وضعیتی که اقتصاد روسیه در بحران قرار دارد تکرار سناریوهای سابق نامحتمل نیست.
تنش در فضای اوپک
به گزارش «تعادل» به نقل از روزنامه تلگراف، این نخستین‌بار نیست که نشست کشورهای عضو سازمان اوپک در فضایی پر از تفرقه و نفرت آشکار تشکیل می‌شود. در سال 1976 وزیر پیشین عربستان سعودی، احمد زکی یمنی وقتی اعضای سازمان را مخالف با خواسته‌های رییس‌اش، ملک خالد یافت با عصبانیت جلسه را ترک کرد. انتظار می‌رود نشست 166 اوپک در این هفته نیز با وضعیت مشابهی از سوی عربستان سعودی و چند کشور دیگر که بر سر کاهش قیمت نفت بحث و جدل دارند به پایان برسد. بسیاری از کارشناسان معتقدند، هر اقدامی که اوپک در هفته جاری برای توقف کاهش شدید قیمت نفت بگیرد، یک نکته واضح و قطعی است: دنیا وارد عرصه جدیدی از قیمت‌های پایین نفتی شده و گروه اوپک در برابر این تغییر عاجز است. این پارادایم جدید در انرژی می‌تواند بهای معاملات نفتی را به زیر 100دلار در ازای هر بشکه بکشاند. بهایی که مصرف‌کنندگان طی چند دهه گذشته به پرداخت آن عادت کرده بودند؛ و این یعنی اقتصاد جهانی شکل جدیدی به‌خود خواهد گرفت. این امر همچنین می‌تواند منجر به از هم پاشیدگی اوپک شود، گروهی که اساسا از تولیدکنندگان کشورهای خاورمیانه تشکیل شده است. این گروه با کنترل بیش از 60 درصد از
ذخایر نفتی جهان، بارها متهم به ایجاد کارتل شده است. حتی بدتر از آن، برخی از کارشناسان هشدار داده‌اند که کاهش مداوم قیمت‌های نفت می‌تواند نقشه سیاسی خاورمیانه را به‌صورت کلی تغییر داده و موج جدیدی از خیزش‌های سیاسی را در کشورهای شیخ‌نشین وابسته به دلارهای نفتی در حاشیه خلیج فارس ایجاد کند. کشورهایی که برای ایجاد رفاه عموم مردم خود به درآمدهای نفتی احتیاج دارند. دانیل یرگین، برنده جایزه پولیتزر و نویسنده کتاب «جست‌وجو: امنیت انرژی و ساخت دوباره دنیای مدرن» می‌گوید: «ما وارد عرصه جدیدی در دنیای نفت شده‌ایم و از این به بعد قیمت‌های پایین‌تری خواهیم داشت. نفت تنها کالایی بود که همچنان در وضعیت پیشین پا برجا مانده بود.»
مهم‌ترین نشست اوپک در 20 سال اخیر
درحالی که وزرای نفت 12کشور عضو خود را آماده می‌کنند تا این هفته به‌سمت وین پرواز کنند و با بزرگ‌ترین چالش از زمان بحران اقتصادی در ابتدای سال 2009 مواجه هستند؛ احساسات و هیجانات خشن و غیرمعمول فضای بازار را به چنگ گرفته است. قیمت نفت برنت پس از آخرین باری که به 115دلار در ازای هر بشکه رسیده بود، افت قیمت 30درصدی داشته است.
یرگین که عضو هیات مشاوران انرژی امریکاست می‌گوید: «بازار نفت با دو فاکتور جدید بازتعریف می‌شود: نخست رشد چشمگیر تولید نفت از سوی ایالات متحده امریکا که کاملا پویا و حقیقی است؛ دوم درک این واقعیت که بازار جهانی از آنچه انتظار می‌رفت ضعیف‌تر است در نتیجه تقاضا به حداقل رسیده است.» کاهش شدید قیمت نفت همزمان با به چالش کشیده شدن جدی سلطه اوپک بر بازار جهانی نفت برای نخستین‌بار در 30سال گذشته و تجدید فعالیت ناگهانی و غیرمنتظره ایالات متحده به‌عنوان تولید‌کننده اصلی است. بر اساس آمارهای به‌دست آمده از سیتی‌گروپ، امریکا تا سال 2020 بیش از 14میلیون بشکه در روز نفت و بنزین تولید خواهد کرد که به این کشور ظرفیت صادرات بیش از 5 میلیون بشکه در روز را خواهد داد که بازار انرژی را متحول خواهد کرد.
منع صادرات نفتی در امریکا که نخستین‌بار در دهه 1970 برای تامین امنیت انرژی در امریکا به‌تصویب رسید؛ به یک اقدام همیشگی از سوی واشنگتن تبدیل شده است به ویژه در شرایطی که این کشور به‌دنبال راهی برای اعمال فشار بر، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه برای عقب‌نشینی در مورد اوکراین است. بنابر گفته یکی از مشاوران انرژی در IHS چنین اقدامی رشد تولید داخلی را تحریک می‌کند و رقم واردات فعلی امریکا را به رقم 67 میلیون دلار در ازای هر بشکه می‌رساند، رقمی که فاصله چندانی با هزینه‌های کلی دفاعی بریتانیا ندارد. یرگین می‌گوید: «آنها می‌دانند که کاهش تقاضای امریکای شمالی برای این روزهای اوپک تهدیدی جدی محسوب می‌شود همانطور که دریای شمالی در دهه 1980 بود.» وی ادامه می‌دهد: «اوپک سختی‌های بسیاری برای هماهنگی با این وضعیت دارد چراکه در میان اعضای داخلی گروه بر سر این امر توافقی وجود ندارد. همه مایل هستند که عربستان تولید را کاهش دهد اما سعودی‌ها نمی‌خواهند تولید را کاهش دهند و سهم بیشتری را در بازار به‌ویژه در برابر ایران و عراق از دست بدهند.»
کشورهای عضو اوپک 200.000بشکه در روز بیشتر از سهمیه توافقی که 30میلیون بشکه در روز بوده تولید می‌کنند؛ این درحالی است که پیش‌بینی می‌شود، تقاضای نفت از گروه اوپک در سال آینده به رقم 29.2میلیون بشکه در روز کاهش یابد چراکه تولیدات بیشتری از سوی امریکا وارد بازار خواهد شد. انتظار می‌رود، اوپک برای به تعادل رساندن این وضعیت عرضه و تقاضا، یک میلیون بشکه در روز از تولیدات اعضایش را کاهش دهد و بیشتر مسوولیت این امر بر دوش عربستان سعودی خواهد بود.
تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیک جهانی
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از بلومبرگ، دوره جدید فراوانی و ارزانی انرژی درحال تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیک جهانی است که نتیجه آن تضعیف و احتمالا تهدید مشروعیت برخی دولت‌ها و تقویت قدرت برخی دولت‌های دیگر خواهد بود.
برخی از این تغییرات هم‌اکنون نیز به وضوح قابل رویت هستند. افزایش تولید نفت شیل امریکا این کشور و متحدانش را قادر ساخته است تحریم‌های شدیدی را علیه ایران وضع کنند بدون اینکه نگرانی چندانی از کاهش عرضه نفت این کشور داشته باشند. در عین حال، روسیه نیز که اقتصادش به‌دلیل تحریم‌های امریکا و اروپا به‌شدت آسیب دیده با دردسر کاهش قیمت نفت مواجه شده است.
اد مورس، تحلیلگر بازار نفت در این باره گفت: «دوره جدید کاهش قیمت‌ها نتیجه انقلاب تولید نفت و گاز شیل در امریکا بوده است. «بدون شک برخی تغییرات ژئوپلیتیک مهم خواهند بود.»
کاهش قیمت نفت در نیمه دوم دهه 1980میلادی مسیر را برای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی هموار کرد. وضعیت آشفته بازار در آن زمان همچنین بر صدام حسین، دیکتاتور عراق تاثیر گذاشت و موجب شد که وی در سال 1990 به کویت لشکرکشی کند و جنگ اول خلیج فارس آغاز شود. اکنون ظاهرا روسیه مجددا درحال آسیب دیدن از کاهش قیمت نفت است و کشورهایی همچون ایران و ونزوئلا نیز وضعیتی مشابه دارند اما امریکا و چین از این وضعیت منتفع شده‌اند. روا بهالا، معاون بخش تحلیل‌های انرژی در موسسه مشورتی استراتفور تگزاس گفت: نفت، مهم‌ترین کالا از نظر ژئوپلیتیک است... این کالا اقتصادهای مختلف جهان را به پیش می‌برد.»
دانیل یرگین، نویسنده و برنده جایزه پولیتزر نیز در این باره گفت: «برای مدت 10 سال، عامل تعیین‌کننده در بازار نفت، رشد اقتصادی چین و تقاضای این کشور برای نفت بود... اما اکنون عامل تعیین‌کننده رشد حیرت‌انگیز تولید نفت شیل در امریکاست.»اگر توافق هسته‌یی بین ایران و گروه 1+5 به امضا برسد، فشار کاهشی بیشتری بر بازار نفت وارد خواهد شد زیرا تهران نفت بیشتری را صادر خواهد کرد. این همان عاملی است که پیر آندوراند، تحلیلگر بازار نفت از آن سخن می‌گوید. به گفته وی، اگر این توافق به دست آید و ایران صادرات نفت خود را افزایش دهد، قیمت نفت برنت به 65 تا 70دلار خواهد رسید.
