در هفت‌ماهه نخست امسال، ایران محصولات دارویی به ارزش تقریبی 872میلیون‌دلار وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ارزشی کمی داشته؛ حدود 2درصد از طرفی، در این مدت میزان صادرات محصولات دارویی کشور نیز با افزایشی حدود 40درصدی به ارزش 64میلیون‌دلار رسیده است
اگر گذرتان به بازار ناصرخسرو افتاده باشد، قطعا داروهای خارجی که بسیار گرانتر از داروهای مشابه داخلی هستند، از گزینه‌های تکراری دلالان این راسته‌بازار غیررسمی داروی کشور است. همین روند در بازار رسمی(داروخانه‌ها) هم تقریبا رایج است؛ توصیه پزشکان داروساز داروی خارجی است تا مشابه داخلی. مردم هم بیشتر به داروهای خارجی اعتماد دارند. تولیدکنندگان و صادرکنندگان این صنعت به «تعادل» می‌گویند که تولید آنها براساس استانداردهای کیفی جهانی است و شاهد ادعا را هم صادرات محصولات خود می‌آورند. هرچند که بازارهای عمده صادراتی داروهای ایرانی عمدتا کشورهای همسایه یا کشورهای CIS است و اگر این کشورها کارخانه تولید دارو داشتند، از واردات مواد اولیه ایران بی‌نیاز می‌شدند. با این حال تولیدکنندگان و صادرکنندگان امیدوارند و از افزایش صادرات در آینده و افزایش تولید مشترک با رقبا خبر می‌دهند.
در هفت‌ماهه نخست امسال، ایران محصولات دارویی به ارزش تقریبی 872میلیون‌دلار وارد کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ارزشی کمی داشته؛ حدود 2درصد. از طرفی، در این مدت میزان صادرات محصولات دارویی کشور نیز با افزایشی حدود 40درصدی به ارزش 64میلیون‌دلار رسیده است. هرچند که از نظر وزنی کاهش حدود یک‌درصدی را تجربه کرده است، نشان می‌دهد که ایران در این مدت هفت‌ماهه نزدیک به 13برابر صادرات محصولات دارویی، واردات داشته است. عمده بازارهای صادراتی محصولات دارویی ایران نیز کشورهای اطراف مانند عراق و افغانستان است که زیرساخت‌های تولید مواد اولیه دارو را نیز ندارند. از طرفی در این بازار جهانی، رقبای بزرگی مانند هند و چین فرسخ‌ها جلوتر از ایران هستند. اخیرا نیز ایران از‌طریق همکاری با برخی از این کشورها در تولید دارو، سعی کرده از دانش، فناوری و ارتباطات آنها استفاده کند.
داستان تکراری صادرات مواد اولیه
محمدباقر تحویل‌زاده، عضو سندیکای تولیدکنندگان مواد شیمیایی، دارویی و بسته‌بندی دارویی ایران در گفت‌وگو با «تعادل» بازار محصولات دارویی را بازاری پیچیده معرفی می‌کند و می‌گوید: صادرات محصولات دارویی ایران چندان در بخش داروهای های‌تک نیست و بیشتر محصولات معمول و روتین مصرفی را شامل می‌شود. به‌همین دلیل هم خریدار خوبی در بازار جهانی ندارد و تنها می‌تواند به کشورهایی مانند افغانستان و عراق و برخی همسایگان شمالی داروی خود را بفروشد.
تحویل‌زاده که خود از تولیدکنندگان محصولات دارویی ایران است همچنین به «تعادل» می‌گوید: بخش دیگر صادرات داروی ایران به مواد اولیه دارویی تعلق دارد که نسبت به دارو ظاهرا صرفه ارزی برای صادرکنندگان دارد. مشکل دیگر تجارت داروی ایران، تولید در مقیاس پایین است که محصول آن را در مقایسه با رقبایی مانند هند و چین با تناژهای بسیار بالا غیراقتصادی می‌کند. این عضو سندیکای تولیدکنندگان محصولات دارویی در این باره می‌گوید: نسبت تولید داروی ایران به این کشورها چیزی شبیه 10تن به 200تن است. این فعال بازار داروی کشور معتقد است برای توسعه صادرات باید بازار خود را توسعه دهیم و تناژ تولید را بالا ببریم که برای این هدف هم فناوری مورد نیاز وجود دارد و هم توان علمی.
مصرف داروی ایران
کمتر از 10هزار‌میلیارد تومان
فرامرز اختراعی، عضو سندیکای تولید مواد اولیه دارویی نیز با تحویل‌زاده هم نظر است: «در کشوری مانند هند که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات دارویی جهان است بیش از 2700کارخانه تولیدی در این بخش وجود دارد درحالیکه در کشور ما تنها حدود 48کارخانه تولید دارو فعال است». اختراعی در گفت‌وگو با «تعادل» تنها تفاوت بازار داروهای ایرانی و خارجی را در همین مقیاس تولید می‌داند و می‌گوید: داروهای تولید ایران از نظر کیفیت مانند نمونه‌های خارجی است. وی این گفته خود را به گواهینامه‌های کیفی جهانی مستند می‌کند و می‌گوید: بازارهای خارجی درباره محصولات دارویی ایرانی شبهه کیفی ندارد ولی در بازار داخل این شک و شبهه‌ها فراوان است. اختراعی ریشه شک بازار داخلی را به تبلیغات کسب‌و‌کارهای کثیف این محصولات مرتبط می‌داند که حتی بر پزشکان هم تاثیر منفی گذاشته است و داروخانه‌ها هم به‌دلیل حاشیه سود بالاتری که از داروهای خارجی به‌دست می‌آورند، تمایل بیشتری به فروش داروهای غیرایرانی دارند. در‌واقع تولیدکننده و صادرکننده دارو، دلیل گرایش بازار داخلی به مصرف داروهای خارجی را تنها، تبلیغات می‌داند و تفاوت کیفی بین داروهای
ایرانی و خارجی نمی‌بیند. چراکه به‌گفته وی، محصولات دارویی ایرانی هم گواهینامه‌های معتبر و مدرن جهانی را دریافت کرده‌اند و حتی رویه‌های تولیدی هم رشد فوق‌العاده‌یی داشته است.
با همه این احوال، همکاری‌های بین‌المللی در ایران رشد چندانی نداشته که دلیل اصلی آن از نظر اختراعی که خود به‌صورت جوینت ونچر با شرکتی هندی تولید و صادرات می‌کند، فضای نامطلوب اقتصادی کشور است. این در‌حالی است که به‌گفته این فعال بازار دارو، این بخش از بازار کشور به این همکاری‌های بین‌المللی برای رسیدن به عملکردی اقتصادی‌تر و سودآورتر محتاج است. استدلال وی این است که ایران از نظر جمعیتی و همین طور از نظر میزان مصرف دارو، بازاری اقتصادی برای تولیدکننده دارو نیست؛ هرچند که تاکنون آمارها از مصرف بی‌رویه دارو در ایران پرده برداشته اما اختراعی به «تعادل» گفت: مصرف دارو در ایران کمتر از 10هزار‌میلیارد تومان است. رییس سازمان غذا و داروی کشور نیز چندی‌پیش، هم نظر با اختراعی، سرانه بالای مصرف دارو در ایران را رد کرد و این میزان را حدود 50دلار تخمین زد. درحالیکه این میزان در جهان 130دلار و در کشوری مانند ترکیه 140دلار است.
در چنین شرایطی یک راهکار در منطق بازار این است که مصرف کالای مورد نظر را افزایش داد که در مورد دارو راهکاری منطقی و مطلوب نیست. راهکار دیگر نیز افزایش قیمت داروست که باز در بازار کنونی ایران چندان عملی و به‌صلاح کشور نیست. درنهایت همکاری بین‌المللی و تلاش برای توسعه بازار خارجی باقی می‌ماند که در شرایط کنونی عملیاتی و همین‌طور سودآور در بازار کنونی و آتی است. اختراعی که خود با شرکتی هندی همکاری دارد می‌گوید: از آنجا‌که همکاری با ایران در تولید مشترک و صادرات دارو، مزیت‌هایی مانند سوخت ارزان‌تر و در دسترس بودن مواد پایه فنی و گیاهی برای کشورهای دیگر دارد، جذابیت‌های بسیاری برای تولید مشترک محصولات دارویی در کشور وجود دارد که با تثبیت و آرامش فضای سیاسی و اقتصادی کشور می‌توان مقدمات توسعه این همکاری‌ها را بیشتر فراهم کرد.
