درحالی لایحه بودجه ۹۴ امروز به دولت میرود که در مذاکرات کارشناسی دولتمردان، چانهزنیها بر سر قیمت نفت ۷۵ تا ۸۰ دلار و قیمت دلار ۲۸۰۰تا ۲۹۰۰تومان در جریان است. البته کارشناسان اقتصادی در رسانههای مختلف اعداد گوناگونی را برای قیمت نفت و دلار در بودجه پیشنهاد کردهاند. بنا بر اعلام قبلی نوبخت، معاون برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاستجمهوری، لایحه بودجه 94 امروز به دولت میرود تا پس از کارشناسیهای نهایی و تصویب تا 15آذر به مجلس ارایه شود.
بهدلیل کاهش قیمت نفت طی ماههای اخیر، نفت 100دلاری در بودجه 93 بیشتر به رویا میماند و بر اساس شنیدهها قرار است، قیمت نفت در لایحه بودجه سال 94 کمتر از 80 دلار در نظر گرفته شود. بر اساس تازهترین اخبار، آخرین چانهزنیهای کارشناسی در دولت بر سر قیمت 75 تا 80 دلار برای هر بشکه نفت در جریان بود.
یکی دیگر از شاخصهای مهم بودجه سالانه، نرخ دلار است که در بودجه سال 93 این رقم 2650تومان بوده است. این درحالی است که هماکنون رایزنیها در دولت برای تعیین نرخ هردلار 2800 تا 2900تومان در بودجه ادامه دارد. با تغییر و تحولات اخیر بازار نفت و درحالی که هنوز تصمیم برای تعیین قیمت آن در بودجه سال آینده نهایی نشده، نرخ انتخابی برای دلار میتواند از اهمیت خاصی نسبت به سالهای قبل برخوردار باشد. هر سال در زمان تدوین لایحه بودجه باتوجه به اینکه درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت جایگاه ویژهیی در تامین منابع دولت دارند، تعیین قیمت نفت و نرخ دلار از مهمترین موضوعات مورد بررسی بین نویسندگان بودجه، دولت و مجلس است تا با دید واقعبینانهیی پیشبینی شده و کمترین عدم تحقق را بههمراه داشته باشد.
با وجود اینکه تاکنون رقم مشخصی از نرخ دلار مدنظر برای سال آینده مطرح نشده اما برخی از دستاندرکاران تدوین بودجه سال 1394 عنوان کردهاند که رقم بین 2750تا 2850تومان و حتی کمی بالاتر میتواند مبنای محاسباتی دلار باشد با این حال هنوز توافقی در این رابطه انجام نشده است. در عین حال که نرخ 2750تومانی و حتی کمتر از 2800تومان از شانس کمتری برخوردار بوده و بهنظر میرسد جهت دلار در بودجه سال بعد حول 2850تومان باشد.
این درحالی است که کاهش درآمدهای نفتی و قیمت فروش آن در بودجه 1393 به احتمال فراوان با ریزش حدود 20دلاری نسبت به قیمت 100دلاری بودجه امسال همراه خواهد بود که میتواند محرکی برای افزایش بیشتر نرخ دلار برای جبران بخشی از درآمدهای نفتی باشد. بنابر این گزارش، نرخ محاسباتی دلار، مبنایی برای تبدیل درآمدهای ارزی به ریال است و بر اساس شرایط پیشرو و میزان فروش نفت و قیمت تعیین شده برای آن در بودجه مورد محاسبه قرار میگیرد. بهطور معمول نحوه محاسبه پایه دلار در بودجه به این روال است که تعداد بشکههای نفت قابل پیشبینی فروش در یک روز در 365 روز سال و قیمت نفت در نظر گرفته شده ضرب و میزان درآمدهای نفتی در طول یک سال برآورد میشود. آنگاه با کسر سهم صندوق توسعه ملی و شرکت ملی نفت از درآمدهای ارزی، سهم باقیمانده به دولت تعلق میگیرد. بر این اساس درآمد پیشبینی شده از درآمدهای نفتی در بودجه در دست بررسی بر سهم ارزی دولت از درآمدهای نفتی تقسیم و رقم بهدست آمده، بیانگر نرخ دلاری است که مبنای تبدیل درآمدهای ارزی به ریال قرار میگیرد. همچنین باید در نظر داشت که تعیین نرخ دلار در بودجه بهمعنای حذف نظام ارزی شناور مدیریت شده
نیست و تنها مبنای محاسباتی خواهد بود چراکه ممکن است با تحول نرخ دلار درآمدهای ارزی هم تغییر کند. این درحالی است که نرخ دلار در بودجه سال جاری رقمی بین 2588تا 2650تومان، قیمت نفت 100دلار، تعداد بشکههای نفتی و میعانات گازی حدود 1.3میلیون در روز و درآمدهای نفتی حدود 76هزارمیلیارد تومان مصوب شده بود.
گردشگری جایگزین نفت
یک کارشناس اقتصادی با تاکید بر راهکارهای جایگزین درآمدهای نفتی در بودجه سال آینده رقم بین 50 تا 60 دلار را برای نفت در بودجه مناسب دانست. محمود جامساز با اشاره به مشکل کاهش قیمت نفت در بودجه سال جاری گفت: در سال جاری یعنی ابتدای 2014میلادی قیمت نفت به اوج خود رسیده بود و متاسفانه تدوینکنندگان بودجه بدون توجه به اینکه سرنوشت تعیین قیمت نفت خارج از مرزها تعیین میشود و بهعوامل سیاسی و اقتصادی مرتبط است همچنین بدون توجه به تحولات خاورمیانه بودجه را براساس نرخ روز قیمت نفت بستند.
وی افزود: به همین دلیل متاسفانه ما از دو ناحیه در این زمینه ضربه خوردیم که یکی از آنها تعیین مقدار نفت صادراتی بود و قرار بود که ما در سال جاری روزانه یک میلیون و صدهزار بشکه نفت و 400هزار بشکه میعانات گازی و گاز طبیعی صادر کنیم.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه قیمت نفت را در بودجه بشکهیی 100دلار بستیم، اظهارکرد: از سوی دیگر ما با تحریمهای بسیار شدید بینالمللی روبهرو هستیم که اگر هم میتوانستیم به همان مقدار مصوب نفت را صادر کنیم مسلما درآمد نفتی ما به آسانی قابل برگشت نبود چراکه اگر اینچنین بود اصلا تحریمی وجود نداشت. جامساز با بیان اینکه ما بودجه را طوری بستهایم که انگار تحریمی وجود ندارد، تصریح کرد: از طرف دیگر اصولا قادر نشدیم روزانه یک میلیون و صد هزار بشکه نفت صادرکنیم. البته این شانس را داشتیم که در پنج ماه ابتدایی سال جاری متوسط 104دلار برای هر بشکه نفت را بفروشیم. صرفنظر از اینکه این مبلغ به ایران بازمیگردد یا خیر. وی ادامه داد: تمامی دلایل مذکور باعث شد که ما در نیمه ابتدایی امسال طبق اظهار مسوولان 18هزارمیلیارد تومان کسری بودجه داشته باشیم که این موضوعات باید یک آزمون برای سیاستگذاران ما باشد. این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه برای برنامهریزیها باید بدترین شرایط را برای کشور در نظر بگیریم، گفت: در همان سال 2014میلادی که دوره شکوفایی نفت بود کشورهای صاحب نفت مثل ونزوئلا، کویت و قطر قیمت نفت را بهصورت
بسیار بدبینانه در بودجه خود وارد کردند بهطوری که ونزوئلا 60 دلار، قطر 65 دلار و کویت 70دلار را به ازای فروش هر بشکه نفت در بودجه خود مصوب کردند.
جامساز گفت: البته کشوری مثل نروژ هم قیمت نفت را بیش از 98دلار در بودجه خود مصوب کرد که بودجه این کشور اصلا به نفت وابسته نیست. وی با بیان اینکه در شرایط تحریم ما نمیتوانیم میزان تولید و فروش نفت خود را به میزان قابل قبولی افزایش دهیم، اظهارکرد: ما برای این کار باید سرمایهگذاری بسیار کلانی انجام دهیم و اگر بخواهیم تولیدمان را به میزان سال 1355 که حدود 6 میلیون و 300هزار بشکه در روز بود، برسانیم حدود 400میلیارد دلار سرمایهگذاری نیاز داریم. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه با توجه به افزایش قیمت دلار اگر ما در مذاکرات به نتیجه نرسیم، احتمال کاهش شدید قیمت ریال وجود دارد، گفت: بنابراین باید در بودجه سال آینده قیمت نفت بین 50 تا 60 دلار در نظر گرفته شود چراکه بیش از این پایین نخواهد آمد. جامساز افزود: درحال حاضر اصولا تقاضای جهانی نفت کم شده چراکه اقتصاد اروپا کوچکتر شده و یورو در موقعیت ضعیفی قرار گرفته است. از سوی دیگر تقاضا برای نفت نسبت به پارسال کاهش یافته و نفت امریکا نیز تولیدش افزایش پیدا کرده و به حدود 7.5میلیون بشکه در روز رسیده است. وی خاطرنشان کرد: عربستان سعودی نیز به تولید 10میلیون بشکه در
روز رسیده که این دو کشور متحد یکدیگر هستند از سوی دیگر جنگ اقتصادی بین امریکا و روسیه وجود دارد که در عین حال عربستان در اردوی امریکا و ایران در اردوی روسیه قرار گرفته است.
این کارشناس اقتصادی درباره راهکار جایگزین کردن درآمدهای دولت بهجای نفت اظهارکرد: تمام کشورهای آزاد دنیا براساس یک نظام نوین مالیاتی از فعالیتهای اقتصادی مردم و هزینههای آنها کسب درآمد میکنند و اصلا اهمیتی ندارد که مالیاتدهنده وابسته به چه گروه و قدرتی است بعضا پیش آمده که یک معاون رییسجمهور امریکا بهدلیل تخلف مالیاتی به پرداخت جرایم بسیار سنگینی محکوم شده است. جامساز با بیان اینکه منابع اصلی درآمد دولتها را در دنیا اخذ مالیات تشکیل میدهد، تصریح کرد: چون این مالیاتها تبدیل به درآمدهای دولتی میشود دولت نیز در مقابل مردم مسوولیت دارد که چگونه آنها مصرف کنند. اما در کشور ما بهدلیل اینکه نیاز به مالیات مردمی نداشتهایم، نظام مالیاتی ما مدرن نشده و اصولا توجهی به بحث مالیاتی نشده است.
وی با بیان اینکه مودیان مالیاتی ما اغلب کسانی هستند که وضعیتشان مثل کارمندان دولت و... روشن است، گفت: اصناف، بازرگانان و... در کشور ما دفاتر مالیاتی متعددی دارند و اقدام به مالیاتگریزی میکنند غیر از اینها سازمان و بنگاههای غیردولتی نیز در کشور ما وجود دارند که میلیاردها دلار گردش مالی داشته اما مالیات پرداخت نمیکنند.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: بنابراین مهمترین منابع درآمدزایی دولت درآمدهای مالیاتی، گمرکی و فروش خدمات دولتی است همچنین در کنار اینها صنعت گردشگری نیز میتواند با یک منبع عظیم درآمدی تبدیل شود اما متاسفانه ما در زمینه گردشگری با وجود تمام جاذبههای تاریخی و موقعیت خاص جغرافیایی پیشرفت خوبی نداشتهایم چراکه بسترهای جذب گردشگر چه از لحاظ فرهنگی و چه رفاهی در کشور ما تهیه نشده است. جامساز با بیان اینکه بیشتر گردشگران کشور ما زیارتی هستند که تعدادشان خیلی هم زیاد نیست، اظهارکرد: به این ترتیب من فکر نمیکنم با توجه به تعداد گردشگران درآمد ما از توریسم حتی به یک میلیارد دلار در سال هم برسد.