سیمین عزیزمحمدی ایران از حدود 20سال پیش به دلیل تفاوت قیمت سوخت داخلی با کشورهای همسایه، تصمیم گرفت از کامیونهای خارجی و البته کامیونهای ترکیهیی هزینهیی به عنوان مابهالتفاوت قیمت سوخت بگیرد. به این ترتیب بعد از مدتی کشور ترکیه که اسم این هزینه را عوارض گذاشت، بی توجه به ارزانتر بودن قیمت گازوییل در ایران، مبلغی به همان میزان مابهالتفاوت سوخت در کشور ما را به عنوان عوارض از کامیونهای ایرانی اخذ کرد که همین اقدام باعث به وجود آمدن اختلال و مشکلاتی برای کامیونهای ایرانی در مرز بازرگان شد. در همین رابطه مسعود خوانساری، رییس کمیسیون حملونقل اتاق بازرگانی تهران، در گفتوگو با «تعادل»، با ارایه توضیحی در مورد دلیل این اتفاق، از راهکاری که ایران و ترکیه برای حل این مشکل بر سر آن به توافق رسیدهاند، گفت.
ماجرای اخذ مابهالتفاوت سوخت از کامیونهای ترکیهیی در ایران و عوارضی که آنها در مقابل از کامیونهای ایرانی میگیرند دقیقا به چه شکل است؟
از حدود سال 1373 بهخاطر اینکه در کشور ما به سوخت یارانه تعلق میگرفت و تفاوت قیمت آن با کشورهای همسایه زیاد بود، دولت ایران برای هر کامیون خارجی که وارد کشور میشد، بسته به مسافتی که طی میکرد و دوباره از کشور خارج میشد، مبلغی به عنوان مابهالتفاوت سوخت اخذ میکرد. و این مابهالتفاوت از همان سال 73 تا یک ماه پیش از کامیونهای خارجی گرفته میشد.
در ارتباط با ترکیه هم درحال حاضر قیمت گازوییل در ایران لیتری دوهزار و 250 تومان است، درحالی که در ترکیه هر لیتر گازوییل حدود هفتهزار تومان است. بنابراین به کامیونهای ایرانی طبیعتا سوخت ارزان تعلق میگیرد، اما دلیلی ندارد به کامیونهای خارجی و از جمله کامیونهای ترک، با همین قیمت سوخت بدهیم. به همین دلیل از یک ماه پیش ترکها ادعا کردند که این هزینهیی که ایران به عنوان مابهالتفاوت سوخت از کامیونهای ترکیهیی میگیرد، عوارض است. بنابراین تصمیم گرفتند به همین میزان هم آنها از کامیونهای ایرانی عوارض بگیرند.
مبلغ مابهالتفاوت سوخت که ایران اخذ میکرد و عوارضی که ترکیه میگرفت چقدر بود؟
طبق برآورد ما، کامیونها در هر 100 کیلومتر، حدودا 32 لیتر سوخت مصرف میکنند که برای هر لیتر سوخت، 80 سنت یورو میگرفتیم. بنابراین بهازای هر 100 کیلومتر، حدود 25یورو در ایران اخذ میشد. ترکها گفتند این هزینه مابهالتفاوت سوخت که ما در ایران میگیریم، درواقع عوارض است و آمدند به همین میزان برای کامیونهای ایرانی در ترکیه عوارض تعیین کردند و برای هر 100کیلومتر مسیر، 25 یورو عوارض گذاشتند. ما هم مقابله به مثل کردیم و 25 یورو مابهالتفاوت سوخت را به 50یورو افزایش دادیم و آنها هم 25 یورو عوارض را به 50 یورو افزایش دادند. در حالی که به نظر ما این کار بسیار بیربطی است که ترکها انجام دادهاند و این کار آنها به نوعی زورگویی محسوب میشود. چون پولی که ما میگیریم صرفا همان تفاوت قیمت سوخت است و به هیچ عنوان نمیتوان اسم عوارض را روی آن گذاشت.
حرف حساب ترکیهییها چیست؟
آنها میخواهند از این رانت جمهوری اسلامی استفاده کنند. یعنی میگویند سوخت را با همان قیمتی که به کامیونهای خودتان میدهید، باید به کامیونهای ما هم بدهید. این انتظار بیموردی است که بخواهند ما سوخت را با همان قیمت لیتری دوهزار و 250 تومان به کامیونهای ترک بفروشیم.
گفته میشود ترکیه رویکرد مثبتی به مذاکره با ایران ندارد. قرار بود این مشکل با مذاکره حل شود و نامهیی هم در این رابطه نوشته شده بود.
بله. وزیر راهوشهرسازی آمادگی ایران برای مذاکره را اعلام کرد و مکاتبهیی هم داشتند، اما آنها برای مذاکره نیامدند. بنابراین الان تنها راهی که وجود دارد این است که باک کامیونهایی که وارد ایران میشوند را پلمب کنند.
با این راهکار، تا چه حد امکان حل این مشکل با ترکها وجود دارد؟
اصلا این پیشنهاد خودشان بود که گفتند کامیونهای ترک در کشور ما سوختگیری نمیکنند و باکها در مرز پلمب شود. خب اگر خودشان اینطور میخواهند، ما حرفی نداریم و باک سوخت را در مرز پلمب میکنیم.
ما قبلا هم تجربه چنین مشکلی با ترکها را داشتهایم؟
بله. حدود سال 80 همین ماجرا پیش آمد. آن وقت هم قرار شد باک سوخت کامیونها را پلمب کنیم. سه ماه به همین روال پیش رفتیم و بعد آنها اظهار پشیمانی کردند و همه چیز به حالت اول برگشت.
تاثیر این اتفاق روی میزان صادرات و واردات کشور چقدر بوده است؟
در مجموع بههرحال اختلال ایجاد شده و میزان صادرات و واردات طبیعتا کمتر شده است.
الان وضعیت کامیونها در مرز به چه شکل است؟ آیا همانجا ماندهاند تا تکلیف روشن شود؟
آنها که در شرایط اجبار قرار داشتند بههرحال عوارض را پرداختند و رفتند و بعضی از کامیونها هم بار خود را در همان مرز تخلیه کردند. به طور کلی تردد بسیار کم شده است.
ترکیه میگوید میتواند از مسیر جایگزین دیگری استفاده کند. این موضوع چقدر واقعیت دارد؟
هیچ جایگزینی وجود ندارد. آنها ادعا کردهاند که از مسیر آذربایجان استفاده میکنند و من میپرسم که آذربایجان به کجا راه دارد؟
مساله پلمب باک سوخت کامیونهای ترک از چه زمان اجرا میشود؟
تدارکات و برنامهها آماده میشوند که از حدود 20روز دیگر موضوع پلمب باک کامیونها اجرا شود. به نظر میرسد، ترکیهییها عواقب کار خود را پذیرفتهاند و خودشان برای این معضل راهکاری در نظر خواهند گرفت. به این ترتیب، در خصوص تهیه سوخت برای کامیون ترکها، ایران هیچ تعهدی ندارد.