طرح صیانت از باغ‌ها جایگزین مصوبه برج- باغ‌ها می‌شود
گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|
مصوبه برج - باغ‌ها شورای شهر چندسالی است به محل اختلاف مسوولان و کارشناسان تبدیل شده است. موضوعی که به قصد حفظ باغ‌های شهری تصویب شد، ولی نه تنها موجب دستیابی به این هدف نشد، بلکه به نوعی روند ویرانی باغ‌ها را تشدید کرد.
مصوبه برج- باغ‌ها یکی از مصوبات دوره دوم شورای شهر تهران است که در سال۸۲ به تصویب رسید و در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نیز تایید شد و در مفاد طرح تفصیلی شهر تهران قرار گرفت.
طبق این مصوبه، متولیان ساخت‌وساز می‌توانند صرفا در ۳۰درصد از مساحت باغ، ساخت‌وساز انجام دهند و ۷۰درصد باقیمانده باغ را حفظ کنند، اما در عمل چنین نشد چون اولا شهرداران مناطق در شوراهای معماری بعضا تا ۴۰ یا 50درصد اجازه سطح اشغال در طبقات را دادند و ثانیا به بهانه تامین پارکینگ، در زیرزمین‌ها بر اساس مصوبات کمیسیون ماده ۵ ۶۰ تا ۷۰درصد زیرزمین، تحت ساخت رفت و با ایجاد رمپ‌ها در فضای باقی مانده که بخشی از فضای ۷۰ درصد باغ را اشغال می‌کرد، عملا شاهد از بین رفتن باغ‌های شهر شدیم.
مصوبه از سال ٨٦ غیرقانونی است
بسیاری از کارشناسان و خود اعضای شورا نیز برناکارآمد بودن این مصوبه اذعان دارند. از جمله محمد حقانی، عضو کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شورا بارها در صحن شورا اعلام کرده است که مبنای مصوبه برج باغ‌ها غیرقانونی است.
وی در گفت‌وگو با «تعادل» در این باره اظهار کرد: مصوبه برج باغ‌ها هرچند با نیت خیر در سال 82 به تصویب رسید، اما تیشه به ریشه باغ‌های تهران زده است. متاسفانه برخی اعضای شورا نگاه زیست‌محیطی ندارند. برخی اگر ١٠٠ متر زمین پیدا کنند، می‌خواهند ١٠ طبقه در آن بالا بروند.
وی افزود: حرف من این است که باغات باید حفظ شود. حقوق مالکانه محفوظ، اما باید به طرق مختلف باغات حفظ شود. آقای چمران هم ١٤سال مدیریت کردند، به اینجا رسیدیم که الان هیچ باغی در تهران نمانده است.
وی با تاکید بر اینکه قانون برج - باغ‌ها از سال ٨٦ به بعد غیرقانونی است، در این باره توضیح داد: از سال ٨٦ به بعد وقتی که قانون حفظ و گسترش فضای سبز در مجمع تشخیص مصلحت بازبینی شد، مصوبه برج- باغ‌ها غیرقانونی است.
باید سالی یک‌هزار میلیارد تومان از بودجه شهرداری برای تملک باغات در نظر گرفته می‌شد. در حالی که شهرداری همین حالا از دکل گرفته تا ورزشگاه، مسجد، کتابخانه و سرای محله در پارک‌ها ساخته است.
وی با اشاره به مصوبه پیشنهادی جدید تصریح کرد: سال 59 هم صحبت از شناسنامه دارکردن باغ‌ها و پلاک‌زدن درختان معابر بود، اما این کار تا امروز انجام نشده است. دهه 70 اگرچه این کار شروع شد، اما به آخر نرسید. نتیجه این شده که عده‌یی پای درختان نمک و گازوئیل پاشیدند و از بن خشکاندند و به جایش برج ساختند یا باغ‌ها را به قیمت کم خریدند و به همین سرنوشت دچارش کردند و بعد به قیمت کلان فروختند.
رییس کمیته محیط زیست شورای شهر با انتقاد از اینکه اگر شهرداری تا امروز اجازه این روند را نمی‌داد، مافیای باغ‌خواری راه نمی‌افتاد، عنوان کرد: ما سعی داشتیم در این طرح همه راه‌های دور زدن قانون و باغ‌خواری را سد کنیم و مصوبه برج باغ‌ها را رد کنیم، اما نشد. باغ باید شناسنامه داشته باشد، مانند شناسنامه یک خانواده. درخت هم مانند انسان است، باید هویت داشته باشد تا بشود محکم از آن دفاع کرد.
گرچه از زمان تصویب و اجرای این مصوبه 12 سال می‌گذرد، اما اندک باغ‌های تهران همچنان از گزند این مصوبه در امان نمانده‌اند. براساس آمارها در طول سه سال گذشته بالغ بر حداقل 150 مورد عمدی بودن تخریب درختان و باغات مشخص شده است. گرچه پرونده‌های تخریب این باغ‌ها به قوه قضاییه ارسال شده اما حتی یک رای هم به نفع شهر داده نشده است.
قربانیان اصلی این مصوبه
150 باغ در تهران قربانی سودجویی انسان‌ها شده‌اند. قربانیانی از 4 منطقه در تهران که بیشتر مناطق شمالی شهر را در بر می‌گیرند. به گفته یکی از اعضای شورای شهر بیشترین آمار تخریب باغات در مناطق 1، 2، 3 و 5 بوده است. همچنین بیشتر از 70 درصد شناسایی تخلفات بر اساس گزارش‌های مردمی بوده است و مردم به عنوان دیده‌بان‌های شهری نقش مهمی در کاهش تخلفات دارند.
محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری که همواره در گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و تذکرات خود معضل از بین رفتن باغات را مطرح کرده است، اظهار کرد: بهترین راه صیانت از باغات باقیمانده در شهر، استفاده از ظرفیت طرح موضوعی TDR (حق انتقال توسعه) است که از تکالیف طرح جامع و طرح تفصیلی است و شهرداری تهران باید طی سالیان گذشته توسط مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران آن را به نتیجه و در فرآیند قانونی به تصویب می‌رساند که متاسفانه تاکنون به سرانجام نرسیده
است.
سالاری در تشریح مفهوم TDR توضیح داد: به موجب این طرح موضوعی، در گستره شهر تهران تمامی کسانی که به دلیل باغ بودن ملکشان یا قرار گرفتن در مجاورت بناهای تاریخی و میراثی، امکان ساخت مکتسبه ناشی از قوانین و طرح تفصیلی وطرح جامع را ندارند، می‌توانند حقوق توسعه یا همان تراکم متعلقه را به مکان‌های دیگری از شهر که در آنجا امکان بارگذاری وجود دارد منتقل کنند.
وی ادامه داد: با حق انتقال توسعه می‌توان ساخت بنا در باغات را به مکان‌های دیگری از شهر که باغ نیستند و امکان توسعه بنا وجود دارد منتقل کرد و از این طریق تمامی این باغات را تملک کرد و اینگونه از باغات شهر حفاظت و صیانت کرد.
اما با وجود پیگیری‌های مکرر کمیسیون شهرسازی و معماری، این مهم اتفاق نیفتاده و اکنون درصددیم تا در یک تصمیم فوری مجوز برج باغ‌ها را ابطال کنیم و اجازه ساخت حداکثر 5 طبقه در سطح اشغال 30 درصد صادر کنیم و تعداد طبقات برج باغ‌ها را که در حالت فعلی حداقل 11 طبقه است، به حدود 5 طبقه برسانیم.
سالاری افزود: با این تصمیم به دلیل عدم نیاز به تامین پارکینگ زیاد، گودبرداری زیرزمین‌ها بیش از 30 درصد نخواهد بود و رمپ‌ها و لوپ‌های زیادی هم از محوطه و فضای باز باغات حذف می‌شود و به راحتی می‌توان از درختان واقع در 70 درصد باغ صیانت
کرد.
همچنین این تصمیم موجب می‌شود مشکل هم ترازی خط آسمان در خیابان‌های شهر تهران که به دلیل مصوبه برج باغ‌ها ایجاد می‌شد رفع شود و به این ترتیب امکان اعطای اضافه طبقه به سایر املاک خیابان‌هایی که باغات زیادی دارند به موجب مفاد بند 3-7 طرح تفضیلی که می‌گوید چنانچه 60درصد دو طرف یک گذر طبقه غالب شکل گرفته باشد مابقی پلاک‌ها می‌توانند هم تراز آنها ساخته شوند جلوگیری شود.
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران تاکید کرد: این طرح ضروری پس از تصویب در صحن شورا باید به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نیز برسد، چرا که قبلا ودر دولت قبل در مفاد طرح تفصیلی شهر تهران گنجانده شده است.
سالاری با اشاره به نظرات اعضای شورای شهر و مسوولان شهرداری تهران در خصوص باغات بهم پیوسته شهر گفت: ما معتقدیم که نباید هیچگونه بارگذاری روی باغات بهم پیوسته شهر تهران انجام شود و این باغات تنها در راستای طرح‌های موضعی و موضوعی به عنوان پارک‌های عمومی و خصوصی حفظ شوند و نهایتا چنانچه بارگذاری حداقلی مورد نیاز باشد و باید با رویکرد پذیرایی وتفرجگاهی متناسب با پارک‌های عمومی واماکن تفرجگاهی آنهم با انجام مطالعات امکان‌سنجی صورت گیردکه این موضوع قبلا در کمیسیون ماده 5 و شورای عالی شهرسازی با پیشنهاد شورای شهر مطرح و مصوب شده است.
طرحی که سالاری درباره آن صحبت کرد، همان مصوبه جنجالی ساماندهی صیانت و حفاظت از باغات و اراضی مشجر محدوده شهر تهران است که سه جلسه از وقت شورا را به خود اختصاص داده و جلسه سه شنبه هفته گذشته شورای شهر بر سر این مصوبه به تنش و درگیری کشیده شد.
در واقع اعضای شورای شهر تصمیم گرفته‌اند، بعد از گذشت حدود 14 سال از اجرای این مصوبه و بعد از اینکه به گفته پیروز حناچی معاون وزیر راه و شهرسازی با اجرای این مصوبه 4 هزار هکتار از باغات تهران نابود شده‌اند، جلوی اجرای آن را بگیرد و مصوبه جدیدی را جایگزین آن کند.
به نظر می‌رسد، اعضای شورا خیلی دیر به فکر تغییر و ابطال این مصوبه افتاده‌اند. زیرا چندی پیش نیز محمد درویش، مدیرکل مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه این مصوبه یکی از بدترین مصوبه‌های شورای شهر تهران در بین همه شهرهای ایران بود، گفت: در شرایطی که بیش از ۷۰ درصد پوشش گیاهی تهران در طول ۶۰ سال اخیر از بین رفته است، در سال ۸۲ مصوبه‌یی تنظیم شد و به تصویب رسید که به واسطه آن مجوز دادیم پوشش گیاهی و باغ‌های باقیمانده نابود شود.
وی همچنین گفته بود: باید تلاش کنیم از اندک باغ‌های باقیمانده در تهران حراست شود. دولت باید بتواند محوطه‌های ارزشمند را حفظ کند و حتی اگر مالکان باغ‌ها توان، قدرت و میل حفاظت از فضاهای سبز را ندارند، دولت باید آنها را به کمک شهرداری‌ها خریداری و حفاظت کند، نباید دیگر شاهد آن باشیم که باغ‌های ارزشمند تهران، همدان، شیراز، اصفهان و... قربانی ساخت و سازها شوند.
مصوبه حفاظت از باغ‌های تهران
در ماده یک این مصوبه آمده است، شهرداری تهران مکلف است برای حفظ باغات شهر تهران نسبت به شناسایی تهیه و تکمیل شناسنامه کلیه باغات اقدام کند و پس از تهیه اطلاعات لازم در قالب لایحه شناسایی باغات شهر تهران حداکثر تا پایان نیمه اول سال 96 به شورای شهر ارائه و پس از تصویب به عنوان سند اجرایی حفظ و گسترش باغات تهران برای اجرا ابلاغ شود.
این بدان معناست که هر باغ خصوصی در پایتخت به یک شناسنامه استاندارد تدوین شده از سوی شهرداری مجهز می‌شود که تعداد درختان، مساحت باغ و هویت مالک در شناسنامه قید می‌شود. تهیه این شناسنامه می‌تواند برای نخستین بار در پایتخت منجر به تهیه بانک اطلاعاتی از ذخایر سبز شهر به عنوان ارزشمندترین دارایی زیست‌محیطی شهر تهران شود. البته در سه جلسه اخیر فقط 8 ماده از 11 ماده طرح جدید شورای شهر برای حفظ باغات بررسی و به تصویب رسید.
اما ماده 9 مصوبه که باعث درگیری‌ها و حواشی جلسه هفته گذشته شد، مربوط به ساخت پارکینگ در برج باغ‌هاست. در ماده 9 آمده است: تامین پارکینگ در احداث بنا در باغات صرفا در طبقه همکف یا طبقات فوقانی آن صورت پذیرد و ایجاد هر گونه رمپ و لوپ سازه‌یی خارج از سطح اشغال مجاز، ممنوع است. همچنین صرفا یک رمپ غیرسازه‌یی جهت دسترسی سواره مجاز است.
به گزارش تعادل، مخالفان این ماده معتقدند که در هیچ کجای دنیا پارکینگ در طبقات بالایی ساخته نمی‌شود و دیگر اینکه یک آپارتمان 15 طبقه نیاز به چندین پارکینگ دارد که ساخت آن در طبقه همکف بدون رمپ و لوپ ممکن نیست و این خود سرآغاز تخلفات خواهد بود و با این راهکار اصل حفاظت از باغ‌ها زیر سوال می‌رود.
«برج- باغ» از ابداعات رییس شورای شهر است
در همین حال، رحمتالله حافظی رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران مصوبه برج- باغ را از ابداعات رییس شورای شهر تهران دانست و گفت: با این مصوبه ۴ هزار هکتار از باغ‌های تهران در ۱۰ سال اخیر نابود شده است.
به گفته وی، هنوز کار روی مصوبه ادامه دارد و تمام تلاش خود را می‌کنیم تا آن را به جایی برسانیم، اما نتیجه کار با توجه به رویکرد رییس شورای شهر مشخص نیست.
حافظی در پاسخ به اینکه آیا تغییر مواد مورد بحث این مصوبه، از جمله ماده9 که در مورد احداث پارکینگ است به جایی خواهد رسید یا نه تصریح کرد: با توجه به شناخت که از آقای رییس دارم، بعید می‌دانم که بگذارد مصوبه «برج- باغ‌ها» محدود شود و تغییری در آن صورت گیرد.
این عضو شورای شهر چهارم ادامه داد: از آنجایی که برج-باغ از ابداعات رییس شورای شهر تهران است، اصلاح آن سخت خواهد بود. این مصوبه باعث شد باغ‌های تهران در این ۱۰ سال نابود شود. در حقیقت در این ۱۰ سال ۴ هزار هکتار از باغ‌های تهران را با کمک این مصوبه نابود کردند.
حافظی در تشریح مواضع مخالفان این مصوبه تصریح کرد: معتقدیم باید باغ‌ها حفظ شود، اما آقایان تصور می‌کنند اگر سخت‌گیری کنیم، مالکان باغات را نابود خواهند
کرد.
این در حالی است که همین طور هم باغات نابود می‌شوند، چرا که بر اساس مصوبه اجازه دارند در ۳۰ درصد زمین ساخت‌وساز کنند و تا ۱۵ طبقه بسازند، ساخت ۱۵ طبقه نیاز به گودبرداری عمیق دارد و کل باغ نابود را
می‌کند.
او با تاکید بر اینکه باغات برای حفظ سلامت مردم باید محافظت شوند، ادامه داد: آنها نگران حق مالکیت هستند، این در حالی است که مگر خارج از محدوده تهران، در حریم رودخانه اجازه ساخت‌وساز وجود دارد؟ از آن جایی که منافع عمومی بر منافع شخصی ارجحیت دارد، برای باغات نیز باید حریم قائل شد و نباید اجازه دهیم؛ ریه‌های شهر تهران نابود شود.
دنبال راه‌حل‌های بهتر باشیم
محمدمهدی تندگویان نیز با اشاره به ایرادات مصوبه برج _باغ و ارائه پیشنهادات جایگزین این مصوبه اظهار کرد: دو سال است که در راستای حل اشکالات مصوبه برج - باغ، جلساتی با کمیسیون‌های سلامت و حقوقی برگزار کردیم اما اتفاق مثبتی رقم نخورده و نتوانستیم هیچ راه‌حل و پیشنهاد جایگزینی در این زمینه داشته باشیم.
وی در مورد پیشنهاد یکی از اعضای شورای شهر مبنی بر کاهش تعداد طبقات ساختمان‌های ساخته شده در باغات گفت: کاهش طبقات ساختمان‌ها در باغ چه دردی از باغ دوا می‌کند؟ کاهش طبقات تنها باعث بهبود منظر شهری و تسهیل در تردد شبکه معابر شهری می‌شود وگرنه دردی از باغ و شهر دوا نمی‌کند چرا که هر نوع ساخت و ساز در باغ موجب نابودی باغ می‌شود.
وی با بیان اینکه پیشنهاد کاهش طبقات در باغات موجب سلب امتیاز مالکان شده و هیچ جایگزینی هم بابت این موضوع به مالک ارائه نشده است، ادامه داد: به همین دلیل مالک را عملا به نابودی باغ تشویق می‌کنیم چرا که باغش هیچ آورده‌یی ندارد. بنابراین سلب امتیاز و برخوردهای توبیخی باید در حالی باشد که بسته‌های تشویقی به مانند معافیت از پرداخت هزینه پروانه ساخت، آبیاری درختان و... هم در نظر گرفته شود.
تندگویان با بیان اینکه در دنیا نمونه‌های مختلف موفقی داریم گفت: در کشورهای دیگر ساختار متفاوت است، یعنی اینکه حفظ و نگهداری فضای سبز داخل فضاهای خصوصی بر عهده شرکت‌های خصوصی است و این شرکت‌ها در ملک حاضر شده و نسبت به نگهداری فضای سبز و درختان اقدام می‌کنند و از سوی دیگر هزینه‌های نگهداشت و... را نیز از مالک دریافت می‌کنند اما در ایران به دلیل دیدگاه‌های اقتصادی که وجود دارد مردم از این موضوع استقبال نخواهند کرد.
وی با بیان اینکه باید به راه‌حل‌های بهتری برای مصوبه جایگزین برج باغ دست یابیم گفت: برخوردهای سلبی برای حفظ باغات جوابگو نیست چرا که مالک با آتش زدن باغ، زمین را برای ساخت و ساز آماده می‌کند و باید به دنبال راه‌حل بهینه باشیم و این راه‌حل‌ها کمکی به نگهداری باغ نمی‌کند.
تندگویان با بیان اینکه از سال 82 (در پی مصوبه برج - باغ) تاکنون به استناد تصاویر هوایی شهر می‌توان گفت که 70 درصد باغات از بین رفته‌اند گفت: این نتیجه مصوبه برج_ باغ است و باغاتی که مانده همچون کن و. نیز بزرگ مقیاس هستند و البته باید بگویم که باغی نیز برای تهران باقی نمانده به گونه‌یی که در کمیسیون ماده 7 تقریبا پرونده باغ نداریم و عمدتا پرونده مربوط به جرایم برای بررسی می‌آید.
وی با بیان اینکه در پی مصوبه برج - باغ حتی تخلفات نیز افزایش یافته و مدلش تغییر کرده است، تصریح کرد: در گذشته مالک کل زمین را نابود می‌کرد اما حالا به گونه‌یی فضای سبز را نابود می‌کند که در راستای تامین منافعش باشد و این تغییر مدل تخلف سوال برانگیز
است.
براساس تبصره 1 از ماده 6 قانون حفظ و گسترش فضاهای سبز و باغ‌ها (مصوب 3/3/59) چنانچه صاحب باغی مبادرت به خشک‌کردن و ازبین‌بردن درختان کند باغ او برای اختصاص به خدمات عمومی به‌وسیله شهرداری ضبط می‌شود اما اعضای شورای شهر خود می‌دانند تا امروز هیچ‌وقت این قانون اجرا نشده
است.
روشن نیست چه میزان از باغ‌هایی که از مصوبه برج باغ جهت ساخت‌وساز استفاده کردند هنوز واقعا باغ مانده‌اند اما کافی است کمی در تهران سرک بکشیم و برج‌های شمال شهر را ببینیم که چطور سر به فلک کشیده‌اند و شهروندان دیگر از منظر کوه‌های شمال تهران برخوردار نیستند.
