گروه اقتصاد کلان|
انتشار یک گزارش از سوی وزارت کار نشان می‌دهد که اقتصاد ایران از نظر شاخص بهره‌وری نیروی کار طی 5 سال(از سال90 تا 94) به میزان 73درصد رشد کرده است. این گزارش که به مقایسه تطبیقی بهره‌وری نیروی کار در بین بخش‌های اقتصادی و استان‌های کشور پرداخته است، حاکی است که در استان‌های کشور، استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، یزد و هرمزگان در سال 1393 (سال مورد بررسی این گزارش) بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. آژانس بهره‌وری اروپا بهره‌وری را درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید تعریف کرده و در حساب‌های ملی اقتصاد از نسبت ارزش‌افزوده به تعداد شاغلان محاسبه می‌شود. عوامل نقش موثری بر افزایش یا کاهش بهره‌وری نیروی کار دارند که از آن جمله می‌توان به نوع فعالیت، کاربرد تکنولوژی، مهارت‌های نیروی کار، میزان سرمایه‌گذاری، نسبت سرمایه به نیروی کار، سبک مدیریت، سیستم پاداش، شرایط کار و... اشاره کرد.
بخش خدمات پیشرو در بهره‌وری کار
به گزارش«تعادل» مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گزارشی از میزان بهره‌وری نیروی کار استان‌های کشور منتشر کرده که در آن با استفاده از نتایج حساب‌های ملی ایران (حساب‌های منطقه‌یی) مرکز آمار ایران در سال 1393 به بررسی تطبیقی بهره‌وری نیروی کار در استان‌های کشور در 3 بخش عمده اقتصادی پرداخته است. در سال 1950 سازمان همکاری اقتصادی اروپا به طور رسمی بهره‌وری را حاصل کسر تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید تعریف کرد و بدین لحاظ می‌توان از بهره‌وری سرمایه، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد.
بنابراین براساس این گزارش بهره‌وری نیروی کار کل کشور در سال 1393 به میزان 53 میلیون و 690 هزار تومان بوده و بیشترین بهره‌وری نیروی کار مربوط به بخش خدمات با 57 میلیون تومان و کمترین آن مربوط به بخش کشاورزی با 38میلیون تومان است. مطابق این گزارش طی 5 سال منتهی به سال 94 میزان بهره‌وری نیروی کار کشور به میزان 22میلیون تومان(73درصد) افزایش داشته است. در سال 90 بهره‌وری نیروی کار 30میلیون تومان بوده که در سال 94 به 52 میلیون تومان رسیده است. در سال‌های91،92و 93 میزان بهره‌وری نیروی کار کشور به ترتیب 35،47 و53 میلیون تومان بوده است. بنابراین سال 94 نسبت به 93 میزان بهره‌وری نیروی کار اندکی کاهش داشته است.
بهره‌وری 3 بخش اصلی اقتصاد
وزارت کار در گزارش خود میزان بهره‌وری نیروی کار را به تفکیک 3بخش خدمات، صنعت و کشاورزی محاسبه و استان‌های نمونه در این بخش‌ها را معرفی کرده است. بر این اساس در میان 3بخش اصلی اقتصاد کشور، خدمات بیشترین میزان بهره‌وری در نیروی کار را داشته است. بخش خدمات یکی از بخش‌های اصلی اقتصاد هر کشوری است. کشورهای پیشرفته جهان پس از مجهز شدن به نیروی صنعت، معدن و کشاورزی اکنون به اهمیت روزافزون خدمات به عنوان نیروی محرکه رشد و ترقی پی برده‌اند به طوری که افزایش روزافزون سهم این بخش از اقتصاد در تولید ناخالص ملی، اشتغال، بازرگانی خارجی و... گواه این مدعاست. در همین راستا بهره‌وری بخش خدمات در کشور ایران نسبت به سایر بخش‌های عمده اقتصادی بیشتر است. با توجه به توزیع بهره‌وری در این بخش در سطح کشور، دیده می‌شود که استان‌های یزد با 94میلیون تومان، تهران با 91میلیون تومان، البرز با 74میلیون تومان و مرکزی با 70میلیون تومان بیشترین بهره‌وری نیروی کار را در بین سایر استان‌ها داشته‌اند.
در بخش صنعت، استان‌های بوشهر با 507 میلیون تومان، کهگیلویه و بویراحمد با 225میلیون تومان، خوزستان با 200میلیون تومان، هرمزگان با 127میلیون تومان و ایلام با 116میلیون تومان بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. همان‌گونه که اشاره شد، وجود فعالیت‌های مربوط به بخش نفت و گاز طبیعی و پتروشیمی با ارزش‌افزوده بالا نسبت به سایر فعالیت‌ها سبب افزایش میزان بهره‌وری نیروی کار در این استان‌ها شده است.
در بخش کشاورزی نیز استان‌های قزوین با 522 میلیون تومان، البرز با 159میلیون تومان، تهران با 156میلیون تومان، یزد با 142میلیون تومان و قم با 107میلیون تومان بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. این مساله ممکن است به دلیل بهره‌گیری از ضریب مکانیزه بالا و استفاده از تکنولوژی و تولید در زمین‌های وسیع کشاورزی با روش‌های مدرن و به دنبال آن کاهش نیروی انسانی به کار گرفته شده در بخش کشاورزی بوده است. علت پایین بودن بهره‌وری در استان گیلان را می‌توان به شرایط بومی و انجام فعالیت‌های کشاورزی در زمین‌های کوچک زراعی برای تامین نیازهای معیشتی خانواده نسبت داد.
بهره‌وری در استان‌ها
براساس بررسی‌های این گزارش از میزان بهره‌وری نیروی کار در استان‌های کشور، استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، یزد و هرمزگان در سال 1393 بیشترین بهره‌وری نیروی کار را داشته‌اند. یکی از دلایل تفاوت جایگاه استان‌ها در رتبه بهره‌وری نیروی کار می‌تواند این باشد که ارزش‌افزوده برخی فعالیت‌ها در بخش صنعت و خدمات به ویژه فعالیت‌های مرتبط با معدن، نفت، صنایع شیمیایی و... نسبت به فعالیت‌های بخش کشاورزی ارزش‌افزوده بالاتری دارند. لذا نوع فعالیت‌های غالب در برخی استان‌ها منجر به افزایش بهره‌وری نیروی کار و قرار گرفتن استان در رتبه‌های بالاتر این شاخص
شده است.
